Morgunblaðið - 18.09.1976, Side 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1976
Dr. Karl Kortsson héraðsdýralæknir, Hellu:
Nýting sláturúr-
gangs og skrokka
Framleiðsluvörur landbúnaðar-
ins eru fyrst og fremst afurðir
húsdýra, sem eru aðallega alin I
þeim tilgangi að fullnægja eggja-
hvftuþörf manna. (Jrgangur frá
slátrun og úrvinnslu sem og hræ
dýra, sem fallið hafa vegna sjúk-
dóma og sauðfjárveiki, krefst
öruggrar eyðingar til að forðast
hættur, sem heilsu manna og dýra
eru búnar.
Umbreyting úrgangs dýra f verð-
mæt efni til dýrafóðurs hefur
mikla þjóðhagslega þýðingu.
Snemma á öldum gerðu menn
sér ljósa þá hættu, sem stafaði af
dauðum dýrum. Til dæmis setti
Karl mikli keisari lög um sérstaka
sorphreinsunarstaði. Hinar vís-
indalegu niðurstöður gerlafræði-
rannsóknanna i lok 19. aldar
færðu mönnum heim sanninn um,
að greftrun dýraskrokka nægði
ekki í baráttunni gegn útbreiðslu
dýradrepsótta. Þá voru í öllum
menningarlöndum settar reglur
um sorphreinsun undir eftirliti
ríkisins. Þegar miltisbrands og
annarra smitandi sauðfjársjúk-
dóma varð vart á tslandi, var það
oft vegna þess að skrokkum hinna
sýktu dýra var ekki brennt, heldur
voru þeir grafnir.
Með auknum fólksfjölda sem og
vegna sjálfstæðishreyfinga og
bættrar tækni urðu hlutverk lög-

Nýja Palnwlivesápan
heldur húöinni mjúkri
og unglegri.
Olífuolían í Palmolivesápunni
og hið silkimjúka löður
gefur húðinni mýkt og heldur
útliti yðar ungu og fersku.

Palmolivesápan meö olífuolíu heldur húð ybar ungri á edtikgan hátt.
gjafans fjölþættari. Þannig voru
sett lög I Vestur-Þýzkalandi 2.
september 1975 um eyðingu dýra-
skrokka, skrokkhluta og afurða af
dýrum, en þau stuðla mjög að því
að auka framleiðni dýrabúskapar
og efla umhverfisvernd.
Þegar ég tók við starfi mínu sem
héraðsdýralæknir fyrir 26 árum,
vakti það undrun mína, að slátur-
úrgangur skyldi ekki vera nýttur á
Islandi né heldur dýrahræ og óætt
kjöt. 1 skýrslum mínum til yfir-
valdanna hef ég oft vakið athygli á
nauðsyn vísindalegrar umbreyt-
ingar sláturúrgangs í dýrafóður til
þess annars vegar að hindra út-
breiðslu dýrasjúkdóma (garna-
veiki o.s.frv.) og hins vegar til
verndunar umhverfisins meðal
annars með því að hamla gegn
fóðrun rotta, máva, hrafna o.s.frv.
Tillögur Ingólfs Jónssonar al-
þingismanns, um nýtingu úrgangs
til að stuðla að því, að Island verði
sjálfu sér nægt um fóður, eru mjög
markverðar. Árangur Kjötmjöls-
vinnslu Kaupfélags Borgfirðinga
sýnir, að úr sláturúrgangi frá ár-
inu 1975 er hægt að vinna 211 tonn
af kjötmjöli og 76 tonn af fituefn-
um til iðnaðar.
Á Islandi vantar viðhlitandi lög
um skyldur til eyðingar dýra-
skrokka og úrgangsefna dýra (til-
kynningarskyldu — afhendingar-
skyldu án endurgjalds — öruggum
flutningi með fjárhagslegum til-
styrk ríkisins — tilhögun úr-
vinnslu og eftirlit í Héraði).
Að því er mér er kunnugt, er
aðeins um eftirtaldar reglugerðir
að ræða hérlendis um þessi efni:
Auglýsingu nr. 10 frá 22. janúar
1964. Reglugerð nr. 205 frá 1967 9.
gr./8. Reglugerð nr. 168 frá 1970
— Hártoppar
Framhatd af bls. 11
að fara í sund með hann, en það
þolir hinn toppurinn alls ekki Sé
farið með nettopp í vatn hleypur
netið og toppurinn verður of litill og
einnig geta hárin i toppinum losnað
og hvaða gagn gerir það nú þeim
sem kaupir topp til að skýla berum
kolli sinuml
Plast-toppinn má þvo úr shampói,
en net-toppinn verður að hreinsa úr
kemiskum efnum, því sé sett i hann
sápa þá raknar hárið frá netinu og
þannig verður óviðráðanlegt hárlos
Enn eitt atriði sem kemur hér við
sögu er að plast-botninn frá Frisetta
er þannig úr gerði gerður að ytra
lagið er nákvæm eftirliking hörunds,
og sést þvi ekki að utan að um plast
sé að ræða, sjáist í hársvörðinn.
Þessu er náttúrulega öfugt farið með
net-toppana, þvi þar er strax hægt
að sjá að maðurinn er með topp.
sláist hárið á toppnum þannig til að
hársvörðurinn sjáist "
Villi rakari sagði okkur að það
sem sagt hefði verið i greininni um
viðgeðarmöguleika á hártoppum
orkaði mjög tvlmælis „Það var sagt
að ekki væri hægt að gera við
toppana sem væru með plastbotni,
en það er rangt Frisetta gerir við
slika toppa, sé þess óskað Það ber
þó sjaldan við þar sem það er ekki
miklu dýrara.að kaupa nýjan topp
og viðgerð er heldur aldrei
endingargóð
Þá var þvi vel haldið á loft að
hægt væri að lita net-toppana þegar
þeir færu að upplitast Þarna
■ gleymdist að geta þess að sú litun
endist aðeins i þrjá mánuði og er
þvið mjög dýr fjárfesting
í þessu sambandi vil ég geta þess
að net-toppar Mandeville eru um
þrefalt dýrari en plast-toppar Fris-
etta, og þar sem viðgerð Mandeville
net-topps nemur um 'A af verði nýs
topps þá borgar það sig hrein og
beint að kaupa nýjan Frisetta-topp
með plastbotni, þarsem hann er ekki
endingarminni
Villi rakari sagðist fara reglulega
út og kynna sér alla þróun i gerð
hártoppa og væri þvi óhress yfir að
menn sem ættu að hafa kunnáttu á
þessu sviði héldu beinlínis fram vit-
leysu, einsog hann sagði enska hár-
kollumanninn gera i viðtalinu um
daginn ,,Það er allt of alvarlegur
hlutur sem um er að ræða og þvi
ekki gott að gefa villandi upplýsing-
ar, einungis til að geta selt dýrustu
vöruna," sagði Villi
„Mér fannst það sem haldið var
fram i umræddri grein, nánast mjög
sérkennilegur söluáróður, þegar
þessir menn ættu að vita að net-
toppar eru algjörlega að leggjast
niður eins og tölurnar og þrótmin
gefa til kynna," sagði Vilhelm
Ingólfsson að lokum
r Dr Karl Karlsson
33. gr. Heilbrigðisreglugerð nr. 45
frá 1972 og Reglugerð nr. 286 frá
1973 4. gr.
Nytsemi úrvinnslustöðvar, eins
og hér er um að ræða, fer eftir
staðsetningu verksmiðjunnar. Sá
úrgangur, sem til félli, er kominn
undir fjölda fjár á svæðinu og því,
hversu oft sláturúrgangur myndi
berast og dýraskrokkar sem og
vegalengdum við flutninga. Verk-
smiðjan yrði að vera lágmarks-
stærðar til að standa undir fjár-
magns- og rekstrarkostnaði. Vegna
hins mikla flutningskostnaðar og
af heilbrigðisástæðum eru vega-
lengdirnar takmörkunum háðar.
En þar sem ríkið hlyti að láta sig
hættulausa og hagkvæma eyðingu
úrgangs miklu skipta vegna vernd-
unar umhverfisins, ætti það að
bera hluta af flutningskostnaðin-
um. Með slíkum stuðningi kæmi
ríkið til móts við kröfur almenn-
ings — tæki tillit til almanna-
þarfa.
Verksmiðjan yrði að vera mið-
svæðis miðað við þá aðila, sem
skiluðu úrganginum. Úrvinnslu-
stöðin yrði að vera vel einangruð
hið ytra sem að innri byggingu til
að forðast að verða umhverfinu til
byrði vegna sýkingarhættu, óþefs
og skolps o.s.frv. Að mínu áliti
væri það einnig hagkvæmt, að
verksmiðjan yrði höfð nálægt hita-
veitu og grasmjölsverksmiðju.
Fóðurkögglar, sem gerðir hafa
verið af kjötmjöli og grasmjöli,
hafa reynzt mjög vel sem dýrafóð-
ur. Til að skapa aukið geymsluþol
verður kjötmjölið að vera með öllu
laust við fituleifar.
Úrvinnslustöðin ætti að lúta
stjórn dýralæknis. Stofna mætti
hlutafélag með forgangsrétti slát-
urhúsahafa.
Fjölmargar aðferðir eru til við
úrvinnslu sem þessa, og eru þær
nú á dögum allar fullkomlega
sjálfvirkar. Sjálfur þekki ég Alfa-
Laval miðsóknaraðferðina, sem
með sjálfvirku, lokuðu kerfi vinn-
ur kjöt- og beinmjöl, fitu til iðnað-
ar og fleira úr úrgangi sláturhúsa
og heilum skrokkum við geril-
sneyðingu. Þessi úrvinnsla fer
fram í þremur meginstigum: 1.
Hitun og gerilsneyðingu, 2. Að-
greiningu og 3. þurrkun. Með við-
bótartækjum er hægt að aðgreina
beinmjöl, blóðmjöl o.fl. til fram-
leiðslu á verðmætum blómaáburði
m.m. Endurnýtingarhlutfallið er
73% af hráefninu. Þau 27%, sefn
enn verða úrgangur, geta orðið
umhverfinu til óþæginda.
Sem úrgangur sláturdýrs verð-
ur: (en þó eftir skrokksstærð) 114
kg af nautgrip og hrossi, 8 kg af
svíni, 3.8 kg af sauðfé.
Það er einfalt reikningsdæmi að
finna út árlegt magn úrgangs slát-
urdýra I hverju héraði á íslandi til
að gera sér grein fyrir hagkvæmni
og nytsemi verksmiðjubyggingar.
Ef menn leiða hugann að þvf, að
árlega er um 700 tonnum í Reykja-
vík, um 1300 tonnum frá Sláturfé-
lagi Suðurlands á Selfossi og
meira en 1000 tonnúm frá 10 öðr-
um sláturhúsum á Suðurlandi af
hinum verðmætu úrgangshráefn-
um á glæ kastað af hugsunarleysi,
þá hlýtur að koma að því, að loks-
ins verði ákveðið að hefjast handa
um byggingu verksmiðju til nýt-
ingar sláturúrgangs og skrokka af
dýrum.
Því bæri mjög að fagna, ef ríkið
myndi hafa frumkvæði í þessum
efnum og stuðla að því, að hug-
myndinni um nýtingu sláturúr-
gangs yrði hrundið I framkvæmd.