Morgunblaðið - 19.10.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR, 19. OKTÓBER 1976
Jacqueline du Pré:
„Látið ekkert fara fram
hjá ykkur, sem vekur
áhuga eða veldur ykkur
heilabrotum. Hlúið að
því, finnið á þvf sffellt
nýjar hliðar, og látið
einskis ófreistað til að
fá það til að blðmstra á
ný.“
JaqueUne 'du
Préogbar-
átta hennar
vió „multiple
sc/erosis"
þrisvar f viku, og smám saman
er örlftill máttur að koma f
fæturna. En hún er að heita má
lömuð, þrátt fyrir það að
færustu sérfræðingar hafi haft
hana til meðferðar. örsjaldan
koma þeir gleðidagar þegar
hún kemst nokkur fótmál í
göngugrindinni sinni og svo er
það lfka lán f óláni að hún
þjáist ekki.
Saga Jaqueline du Pré ætti
að vera til fyrirmyndar hverj-
um þeim, sem hefur látið
ar honum fannst hún hafa lok-
að sig nægilega Iengi inni í sínu
einkahelvíti. „Hann sagði mér
umbúðalaust að nú skyldi ég
fara að haga mér eins og al-
mennileg manneskja, — ég
hefði óþrjótandi listræna orku-
lind, sem ég skyldi byrja að
ausu úr i stað þess að láta þetta
allt fara forgörðum. Hann
sagði, að ég þyrfti aðeins að
beita þessum styrk á allt annan
hátt en áður. Það var eins og
fargi væri létt af mér. Allt í
f Lundúnum. Hún situr f hjólastólnum og að þessu sinni heldur hún
i. Hljómsveitin er að æfa Leikfangasinfónfu Haydns.
Jacqueline á æfingu f Albert Hall
ekki á sellóboganum, heldur kjuðs
neðan allar hellur, þá get ég þó
að minnsta kosti reynt að spila.
Ef maður hefur þetta í sér, þá
verður það að fá útrás. Og ein-
hvern veginn fær það útrás, —
það er sama þótt allt mæli gegn
því.“
Jaqueline verður að vera í
hljólastól. Hún er upp á aðra
komin með allt sem heilbrigt
fólk gerir nánast sjálfkrafa og
umhugsunarlaust, eins og að
þvo sér og klæða sig. Þegar hún
ætlar að æfa sig á sellóið er
henni lyft úr hjólastólnum yfir
f stól með örmum og háu baki.
Hún fær aðstoð sjúkraþjálfa
heilsuleysi buga sig. Hún hefur
ávaxtað sitt pund vel og hún
hefur gernýtt hæfileika sfna.
Hún hefur tvo fasta nemendur,
hún sækir tónleika ásamt vin-
um sínum, og fer með manni
sínum f tónleikaferðir þegar
hún mögulega getur.
„Látið ekkert fara fram hjá
ykkur, sem vekur áhuga eða
veldur heilabrotum. Hlúið að
því, finnið á því sífellt nýjar
hliðar og látið einskis ófreistað
til að fá það til að blómstra á
ný,“ segir Jaqueline du Pré.
Þessa sömu ráðleggingu fékk
Jaqueline hjá lækni sfnum þeg-
einu varð mér ljóst, að það sem
ég gat gert var svo ótal margt,
Það þurfti bara að demba sér út
í það, og byrja á byrjuninni."
Ástin heldur
öllu saman
Þegar hún er að segja frá
þessu leikur hún á als oddi, en
um leið og minnzt er á þá stund
þegar hún fékk að vita, að hún
væri haldin „Multiple Soleros-
is“, hverfur brosið aftur, og
hún segir: „Ég fékk áfall og ég
var óstjórnlega hrædd. Ég fékk
JAQUELINE du Pré var ekki nema f jögurra ára
þegar hún komst í kynni við sellóið. Hún heyrði leikið
á þetta hljóðfæri í útvarpi, og um leið fékk hún á því
slíkt dálæti, að hún gat vart um annað hugsað. Ekki
liðu nema tvö ár þar til hún hafði náð slíkum tökum á
sellóinu, að hún lék í fyrsta skipti opinberlega. Þetta
var árið 1951, en 16 árum síðar var hún orðin heims-
frægur sellóleikari, og það sama ár giftist hún Daniel
Barenboim.
Allt lék í lyndi, en þá dundi ógæfan yfir. Jaqueline
fékk taugalömunarsjúkdóminn alræmda „multiple
sclerosis“.
Hún var of önnum kafin til að
veita fyrstu sjúkdómseinkenn-
unum verulega eftirtekt.
Stundum kom fyrir, að hún sá
allt eins og í þoku, fæturnir
höfðu tilhneigingu til að dofna
og fyrir kom, að hún fékk tor-
kennilega stingi í fingurna. En
fyrir þremur árum kom fyrir
atvik, sem tók af öll tvfmæli
Jaqueline var á tónleikaferð f
Bandaríkjunum. Hún var á
æfingu f Lincoln Center í New
York. Leonard Bernstein
stjórnaði konsert eftir Brahms
þar sem Pinchas Zukerman lék
á fiðlu, en Jaqueline fór með
sellóhlutverkið.
„Það er ekki of sterkt að orði
komizt, að kadenzan f upphafi
konsertsins sé afar erfið
viðfangs, jafnvel þegar bezt
fætur. En f þetta skipti var hún
ekki aðeins erfið heldur réð ég
einfaldlega ekki við hana. Ég
skammaðist mfn hræðilega, en
allir voru mér svo góðir og
héldu að þetta hlytu bara að
verataugarnar," segir
Jaqueline.
Engin sorgarsaga
„Þrátt fyrir þetta lftur hún
ekki svo á, að líf hennar sé nein
sorgarsaga. „Ég er manneskja,
sem hefur verið mjög heppin,"
segir hún. „Ég hef fengið minn
skerf ríkulega útilátinn. Eg hef
elskað sellóið og það hefur fært
mér svo mikla hamingju.Ég
komst þó alltént yfir það að
leika hvert einasta verk, sem
samið hefur verið fyrir selló.
Svo hefur það lfka hjálpað mér
mjög mikið, að ég var gædd
miklum hæfileikum, þvf að nú
nærist ég á þeim.“
Um þessar mundir er hún að
reyna að leika á sellóið af
veikum mætti. „Þótt ég sé með
þennan sjúkdóm þá þýðir það
samt ekki að ég þurfi að hætta
að spila", segir hún. „Ég hef
ennþá hendurnar og enda þótt
hljóðin sem ég næ úr hljóð-
færinu séu auðvitað fyrir
„Eg gat ekki látið mér detta f
hug hver djöfullinn var á
ferðinni þegar ég kom í Lincoln
Center kvöldið sem
tónleikarnir áttu að fara fram,
þá var ég að heita má til-
finningalaus, ég fann enga
snertingu. Hvorki fann ég fyrir
töskunni, sem sellóið var í né
heldur gat ég náð sellóinu úr
töskunni. Ég missti stjórn á
mér, því að þarna úti í salnum
voru nokkur þúsund manns, og
ég skynjaði ekki einu sinni
strengina. Þegar ég gekk inn á
sviðið fannst mér eins og ég
vær á leiðinni á höggstokkinn.
Ég hafði ekki stjórn á hand-
leggjunum eða fingrunum, —
ég vissi ekki hvar þeir voru eða
hvað þeir voru að gera.“
Þetta var í síðasta sinn, sem
Jaqueline du Pré lék opinber-
lega á selló. „Multiple
sclerosis" hafði tekið sér
bólfestu þar sem sízt skyldi, — f
höndunum.
Með sellóið f stofunni heima. Þessa mynd tók Snowdon lávarður.
„einkennadillu", — ég var bók-
staflega með sjúdómseinkenni
á heilanum. Sffellt var ég að
segja við sjálfa mig: Ég finn
ekki fyrir þessu og ég finn ekki
fyrir hinu. Ég skildi ekki alveg
strax hvernig málið var vaxið.
Þetta síaðist smám saman inn f
mig, — læddist eiginlega inn
bakdyramegin, og svo var eins
og ég sæi drauginn allt I einu.“
„Áður en ég fór í fyrsta skipt-
ið í sjúkrahús hringdi ég í
Daniel, sem þá var f tónleika-
ferð f Israel, en ég minntist
ekki á að læknarnir hefðu grun
um að ég væri með „Multiple
Sclerosis". Ég skammast mín
fyrir að hafa ekki sagt honum
sannleikann strax. Hann er svo
næmur og umhyggjusamur, að
auðvitað átti ég aldrei að láta
mér detta I hug annað en að
segja honum eins og var. Alla
vega hefur hann fundið á sér,
að ekki var allt með felldu, þvf
að strax næsta morgun opnuð-
ust dyrnar á sjúkrastofunni, og
þar var hann kominn. Ég varð
gagntekin af gleði. Hann er sá,
sem hefur hjálpað mér mest af
öllum. Þegar ég veiktist bjugg-
um við ein í húsinu, og hann
gerði alla hluti. Hann kunni
ekki einu sinni að búa til
pokate, en honum varð ekki
skotaskuld úr þvf að snúa sér að
eldamennskunni. Hann komst
yfir þetta allt um leið og hann
var önnum kafinn við tónleika-
haldið. Sjálf var ég bundin við
rúmið og gat eiginlega ekki
gert neitt, en stundum komst ég
upp og niður stigann með því
að brölta þetta sitjandi," segir
hún. Nú búa hjónin f húsi þar
sem lyfta er, og hafa auk þess
ráðið bæði hjúkrunarkonu og
ráðskonu í sina þjónustu.
Daniel Barenboim:
„Erfiðast að sætta sig
við að geta ekkert að
gert.“