Morgunblaðið - 19.10.1976, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR, 19. OKTÓBER 1976
Stjórnarskráin:

Konunglegur
forngripur”
íúngmenn hlynntir afnámi deildaskiptingar Alþingis
BENEDIKT Gröndal, formaður
Alþýðuflokksins, sagði að
stjörnarskráin væri að stofni til
„19, aldar, konunglegur forn-
gripur“, er hann mælti fyrir
frumvarpi sfnu (og tveggja
annarra þingmanna Alþýðu-
flokksins) um breytingu á
stjornarskrá lýðveldisins Islands,
sem tími væri til kominn að
aðlaga breyttum þjóðfélagshátt-
um og nútfmalegri viðhorfum.
Höfuðefni frumvarpsins er að
Alþingi verði ein málstofa en
niður verði lögð deildaskipting
þess. Benedikt minnti á að þingið
hefði verið ein málstofa, frá þvf
það var endurreist og allt fram til
ársins 1874, þegar konungsvaldið
hefði talið það henta að taka upp
deildaskiptingu, þar sem efri
deild hefði að hluta til verið skip-
uð konungkjörnum fulltrúum.
Þessi deildaskipting hefði nú enzt
í hálfa öld en á síðari áratugum
hefði sameinað þing I raun orðið
þriðja málstofan, þar sem verk-
svið þess, einkum að því er varðar
tillögur til þingsályktunar og
fyrirspurnir hefði tekið æ stærri
hluta þingtímans. Þessi þrískipt-
ing þingsins tefði mjög afgreiðslu
mála og ylli ýmsum vanda m.a.
varðandi stjórnarmyndanir og
starfsaðstöðu ríkisstjórna, þar
sem 53,3% þingliðs þyrfti nú til
að ríkisstjórn hefði starfhæfan
þingmeirihluta að baki sér í þing-
deildum.
Þá ræddi Benedikt sjálfa kjör-
dæmaskiptunina, sem færa þyrfti
til meira réttlætis og jafnari at-
kvæðisréttar. Þessa tvo þætti
skipan þingsins og kjördæma-
skipan, ásamt þingsköpum, þyrfti
að taka út úr heildarendurskoðun
stjórnarskrárinnar og afgreiða
sem allra fyrst, þótt endurskoðun
annarra þátta hennar biði ein-
hvern tíma.
Ellert B. Schram (S) sagði efni
umrædds frumvarps ekki nýtt af
nálinni, heldur spannaði það hug-
myndir sem flestir væru sammála
um í höfuðatriðum. Flutnings-
mönnum væri og kunnugt um að
þessar hugmyndir nytu meiri-
hlutafylgis í stjórnarskrárnefnd,
þótt þeir hefðu kosið að verða
fyrri til með flutningi sérstaks
frumvarps. Þá lagði Ellert rfka
áherzlu á óhjákvæmilega leið-
réttingu kjördæmaskipunar í þá
átt að allir landsmen hefðu sem
jafnastan rétt við kjörborðið.
Jón Skaftason (F) talaði mjög á
sama veg og Ellert, varðandi
jöfnun atkvæðisréttar, og benti á
reynslu Norðmanna og Svfa sem
hvorir tveggja hefðu horfið frá
deildaskiptu þingi til einnar
málstofu.
Ingólfur Jónsson (S) gerði í
stórum dráttum grein fyrir viða-
miklu og tímafreku starfi
stjórnarskrárnefndar sem m.a.
þyrfti að vinna úr magvíslegum
gögnum frá nágrannaþjóðum um
breytta þingskipan og fleiri þætti
hugsanlegra stjórnarskrárbreyt-
inga. Það skipti höfuðmáli að
vanda þessar breytingar en
minna máli hvort þær komu fram
einu árinu fyrr eða sfðar. Stjónar-
skráin væri, þrátt fyrir háan
aldur, á marga vegu viðunandi
þegar hún væri skoðuð í ljósi
reynslunnar. Breytinga væri að
vísu þörf, til samræmis við þjóðlíf
okkar í dag, en eðlilegt væri að
gæta þar nokkurrar íhaldssemi.
Allar breytingar þyrfti og helzt að
gera með sátt og samkomulagi á
Alþingi.
Gunnlaugur Finnson (F) gat
þess að breyting þingshalds í eina
málstofu hlyti að hafa í för með
sér gjörbreytingu á þingsköpum.
Hann sagði að vaxandi tfmi hefði
farið í umræður utan dagskrár og
fyrirspurnir. Hætt væri við að
málfrelsi þingmanna þyrfti að
setja einhverjar skorður, ef þing-
ið yrði ein málstofa, enda hefði sú
orðið raunin á hjá öðrum þjóðum,
er horfið hefðu frá deildaskiptu
þingi. Varðandi jöfnun atkvæðis-
réttar þyrfti og að hyggja að fleiri
þáttum aðstöðumunar eftir
búsetu sem taka þyrfti með í
myndina, ef gæta ætti fulls jafn-
aðar.
Tómas Arnason (F) sagðist
fylgjandi einni málstofu, fyrst og
fremst vegna þess að þingmenn
væru allir kjörnir eins og á sama
tfma. Öðru máli gegndi t.d. f
Bandaríkjunum, þar sem kosið
væri sérstaklega til öldunga-
deildarinnar, en þangað kysi
hvert ríki tvo fulltrúa óháð fbúa-
tölu. Ibúatala lægi hins vegar til
grundvallar því hve marga þing-
menn hvert ríki kysi til fulltrúa-
deildarinnar.
— Umræðu lauk og var frum-
varpinu vfsað samhljóða til alls-
herjarnefndar og annarrar um-
ræðu í þingdeildinni.
Ljósmyndari Mbl. (Rax) tók meðfylgjandi myndir á Alþingi I gær,
aðra f neðri deild, hina ( efri deild. Á fyrri myndinni sést Guðrún
Benediktsdóttur úr Húnaþingi norður, sem tekið hefur sæti Páls
Péturssonar á þingi f fjarveru hans. 1 baksýn sjást Benedikt
Gröndal, formaður Alþýðuflokksins, en frumvarp þeirra um breyt-
ingu á stjórnarskrá lýðveldisins var til 1. umræðu f neðri deild f
gær. Hin myndin sýnir Ingvar Jóhannsson, framkvæmdastjóra, sem
tók sæti Odds Ölafssonar þingmanns Reyknesinga á Alþingi f gær f
fjarveru hans, á tali við Steinþór Gestsson, alþingismann, einn
helzta talsmanna Sjálfstæðisflokksins á þingi f málefnum landbún-
aðarins.
Þingfréttir í stuttu máli
Stjórnarfrumvörp
um dómsmál
og löggæzlu
Ólafur Jóhannesson, dómsmála-
ráðherra, talaði fyrir tveimur
stjórnarfrumvörpum í neðri deild
Alþingis f gær: Meðferð opin-
berra mála og skipan dómsvalds í
héraði, sem bæði eru fylgifrum-
vörp stjórnarfrumvarps um rann-
sóknarlögreglu ríkisins. Þessum
þremur frumvörpum var vísað til
allsherjarnefndar og 2. umræðu.
Þá mælti dómsmálaráðerra fyr-
ir tveimur frumvörpum til um-
ferðarlaga í efri deild. Annars
vegar um skipan bifreiðaskoðun-
ar og nýtt skráningarkerfi_ bif-
reiða, sem einnig var flutt á s.l
þingi. Nokkrar deilur urðu um
Stór hluti mannkyns sveltur:
Lifur fyrir hundruð
milljóna hent í sjóinn
HEILDARMAGN lifrar úr ár-
legum fiskafla Islendinga,
þorski, ufsa og ýsu, er talið
14—15000 tonn. Af þessu er um
10.000 tonnum fleygt. Miðað
við 25 króna verðmæti hvers
kflós er þannig fleygt f sjóinn
verðmætum sem nema 250
milljónum króna árlega, þ.e. f
hráefninu einu. Tap
þjóðarbúsins er margfalt meira
ef miðað er við að vinnslu þessa
hráefnis.
Þetta kemur fram í tillögu til
þingsályktunar, sém þau flytja
Sigurlaug Bjarnadóttir og Jón
Árnason, þar sem skorað er á
ríkisstjórnina, að hún hlutist til
um að gerð verði hið fyrsta
könnun á því, hvernig koma
megi við fullnýtingu lifrar úr
fiskafla landsmanna, sem nú er
að mestum hluta fleygt fyrir
borð á skuttogaraflotanum.
Könnun þessi, nái einnig til
hrogna og feli jafnframt í sér
athugun á hvernig bæta megi
aðstöðu í fiskiskipum og í landi
til nýtingar og vinnslu þessara
verðmæta, — sem og á
markaðsmöguleikum.
Vitnað er til rannsóknastofn-
unar fiskiðnaðarins, sem upp-
lýsir, að meiru og meiru sé
fleygt af lifur. Þorskalýsismagn
sem hundraðshluti afla af
þorski og ufsa fari stöðugt
lækkandi. Eftir 1960 var þetta
hlutfall hæst árað 1962, 3.86%,
en árið 1974 var það komið
niður í 1.29% og 1975 niður í
20%. Flutningsmenn segja í
greinargerð að hér sé ekki
einvörðungu um að ræða þá
spurningu, hvort við stöndumst
það efnahagslega að fleygja i
sjóinn fæðuverðmætum fyrir
hundruð milljóna króna árlega,
heldur hitt ekki síður, hvort
það sé siðferðilega verjandi í
heimi þar sem milljarðar
manna búa við örbirgð.
það mál i efri deild. Nokkir þing-
menn drógu i efa sparnað við
breytt númerakerfi. Ennfremur
var bent á, hvort ekki væri rétt að
löggilda nokkur verkstæði til bif-
reiðaskoðunar, likt og nú gilti um
ljósaskoðun bifreiða. — Hins veg-
ar var frumvarp um umferðarráð
og tekjuöflun til þess, þ.e. að
tryggingafélög greiddu hluta ið-
gjalda af ábyrgðartryggingum til
ráðsins. Báðum þessum frum-
vörpum var vísað til allsherjar-
nefndar deildarinnar.
Fullorðinsfræðsla
Vilhjálmur Hjálmarsson,
menntamálaráðherra, mælti fyrir
stjórnarfrumvarpi um fullorðins-
fræðslu, samhljóða því, sem flutt
var á síðasta þingi, en varð þá
ekki útrætt.
N ámsgagnastof nun
Þá vóru lögð fram á Alþingi í gær
tvö stjórnarfrumvörp: um náms-
gagnastofnun og byggingu og
rekstur dagvistunarheimila fyrir
börn. Helztu breytingar frá nú-
gildandi lögum um námsgögn
(skv. frumvarpinu) eru þessar:
1) Rikisstofnanir, sem starfa að
útgáfu, miðlun og framleiðslu
námsefnis og kennslugagna eru
sameinaðir I Námsgagnastofnun,
er lúti daglegri stjórn eins for-
stjóra, námsgagnastjóra. Undir
Námsgagnastofnun heyri Ríkisút-
gáfa námsbóka og Fræðslumynda-
safn ríkisins, svo og Skólavöruhús
og Námsgagnagerð, sem sett eru
sérstök ákvæðaum I frumvarpinu.
Umræddar deildir skulu þó halda
sjálfstæðum heitum og koma
fram út á við undir þeim sam-
kvæmt nánari ákvörðun stjórnar
stofnunarinnar. Jafnframt er
stjórninni heimilað að gera breyt-
ingar á starfsháttum, er miði að
aukinni samhæfingu starfa og
bættri þjónustu.
2) 1 stað Námsbókanefndar og
stjórnar Fræðslumyndasafns rik-
isins kemur ein og óskipt Náms-
gagnastjórn, skipuð sjö mönnum,
að meirihluta kennurum, og skal
hún hafa með höndum yfirstjórn
á starfsemi og fjárreiðum Náms-
gagnastofnunar.
3) Ákvæði eru um, að Náms-
gagnastofnun skuli hafa nána
samvinnu við þá aðila, sem vinna
að endurskoðun námsefnis og nýj-
ungum í kennslustarfi á vegum
Menntamálaráðuneytisins, svo og
við fræðsluskrifstofur sveitarfé-
laga og stofnanir, er veita kenn-
aramenntun.
4) Fræðslu- og upplýsingastarf-
semi um náms- og kennslugögn og
notkun þeirra verður mjög efld á
öllum sviðum, og er lögð sérstök
áhersla á þetta i sambandi við
störf Fræðslumyndasafns og hag-
kvæmri notkun nýsitækni (hljóð-
og myndritaðra námsgagna).
5) Ákvæði er um, að námsgagna-
stofnun skuli stuðla að vexti og
greiða fyrir stofnun skólabóka-
safna.
6) Stofnun verður Námsgagna-
gerð, sem verður sérstök deild i
Námsgagnastofnun og framleiðir
náms- og kennslugögn miðað við
íslenskar þarfir og aðstæður. í
tengslum við Námsgagnagerð ver-
ur starfrækt tilraunastofa.
7) Sett eru lagaákvæði um Skóla-
vöruhús, er taki við hlutverki
Skólavörubúðar Ríkisútgáfu
námsbóka og fleiri skyldum störf-
um sem • sérstök deild í Náms-
gagnastofnun.
8) Lögfest er, að auk eiginlegra
námsbóka skuli Ríkisútgáfan gefa
út handbækur og kennsluleað-
beiningar handa kennurum, svo
og ýtarbækur, þ.e. viðbótarbæk-
ur, fyrir nemendur.
9) Ákvæði er um löggaldingu
námsbóka og hlutverk Náms-
gagnastjórnar í því samræmd. Er
miðað við, að allt ríkisfé til stofn-
og rekstrarkostnaðar verði í formi
venjulegra fjárveitinga i fjárlög-
um miðað við þarfir og starfsáætl-
anir, en sérskattar til fjármögn-
unar niður lagðir. Aðrar tekjur
stofnunarinnar verði eðlilegar
sölu- og leigutekjur af efni og
tækjum. Tekjum stofnunarinnar
verði eingöngu varið í þágu
þeirra verkefna, sem lögin mæla
fyrir um.
11) til þess að flýta fyrir sam-
ræmdu starfi og sameiníngu
deilda Námsgagnastofnunar er
gert ráð fyrir því, að sem fyrst
eftir að lögin taka gildi tengist öll
starfsemi stofnunarinnar i sam-
eiginlegu húsnæði, og verði það
sem næst Kennaraháskóla Is-
lands.
Bygging og rekstur
dagvistunarheimla
fyrir börn
Stjórnarfrumvarp um þetta
efni var áður flutt á siðasta þingi
og er nú endurflutt óbreytt. Sam-
kvæmt frumvarpinu er gert ráð
fyrir því að heildarframlag til
reksturs slikra heimila haldist
innan sömu marka og áður, en
greiðist nú einvörðungu af sveit-
arfélögum og gjaldi fyrir þjón-
ustu — í stað þess að ríkið tók
áður þátt í rekstrarkostnaði. Er
þetta innan setts ramma um
verkaskiptingu rikis og sveitarfé-
laga. Ríkið greiði hins vegar 50%
stofnkostnaðar dagheimila og
skóladagheimila og leikskóla.