Morgunblaðið - 19.10.1976, Síða 28

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR, 19. OKTÓBER 1976
Núverandi verðlagskerfi
stórskaðar alla aðila
32
Ræða Gunnars Snorrasonar
formanns Kaupmannasamtakanna
á ráðstefnu samtakanna um mál-
efni smásöluverzlunarinnar
Ræða flutt á ráðstefnu Kaup-
mannasamtaka Islands um mál-
efni smásöluverzlunarinnar.
Eg vil lýsa ánægju minni yfir
því að sjá svo marga þátttak-
endur hér á ráðstefnunni, eg ég
er ekki í nokkrum vafa um það,
að slfk ráðstefna sem þessi er
til mikils gagns, þótt ekki væri
til annars en að hittast og
blanda geði saman og skiptast á
skoðunum. Fyrir um það bil ári
síðan, eða nánar til tekið, á 25
ára afmæli Kaupmannasamtak-
anna gat ég þess, að ákveðið
hefði verið að Samtökin gengj-
ust fyrir ráðstefnu um málefni
smásölunnar á þessu ári. Það er
ætlunin að þessi ráðstefna taki
til meðferðar málefni verzlun-
arinnar og þá sérstaklega mál-
efni og vandamál smásöluverzl-
unarinnar.
Hvað er verslun?
En hvað er þá verzlun? I
frumbernsku mannkynsins,
þegar það var á veiðimanns- eða
hjarðmannsstiginu, var um
enga eiginlega verzlun að ræða.
Kröfurnar voru svo litlar, sem
frummaðurinn gerði til lífsins,
en eftir þvi sem menningin óx,
eftir þvi blómgaðist verzlun og
viðskipti.
Veldi hinna fornu menning-
arþjóða svo sem Rómverja
byggðist fyrst og fremst á verzl-
un. A bysanska tímabilinu varð
Mikligarður aðalverzlunarmið-
stöð heimsins og þannig mætti
áfram telja allt til okkar daga
og nú kemst mannkynið ekki af
án mikillar verzlunar og við-
skipta.
Ur Islandssögunni þekkjum
við það mikla hlutverk, sem
verzlunin gegnir. Við þekkjum
þjóðveldisöldina með verzlun-
arfrelsi. Við þekkjum einokun-
ina með verzlunarhöftum og
svo verzlunarfrelsið að nýju,
um miðja sfðustu öld, og það
framfaraskeið, sem því fylgdi.
Ný viðhorf
til verzlunar
Eitt af því, sem þjakar ís-
lenzka verzlun í dag, eru úrelt
og hörmuleg verðlagsákvæði,
sem verka öfugt við það, sem
þeim var upphaflega ætlað að
gera. Það er búið að ala upp
heila kynslóð kaupmanna og
neytenda undir stimpli verð-
lagsstjóra rfkisins. Þessi kyn-
slóð ber orðið svo mikla virð-
ingu fyrir þessum opinbera
stimpli, að verðskyn hennar er
vægast sagt mjög lélegt. Verð-
lagsyfirvöld ákveða, hvað varan
eða hluturinn á að kosta og það
sem þau segja er rétt, og þá er
hugsun óþörf.
Með tilkomu þeirrar rikis-
stjórnar, Sem nú situr, verður
að ætla, að skapast hafi ný við-
horf til verzlunar og viðskipta.
I stefnuyfirlýsingu hennar seg-
ir: „Undirbúin sé ný löggjög
um verðmyndun, viðskipta-
hætti og verðgæzlu. Stefnt sé í
átt til almenns eftirlits neyt-
enda með viðskiptaháttum til
að tryggja heilbrigða sam-
keppni og eðlilega verðmyndun
verzlunar- og iðnfyrirtækja til
bættrar þjónustu fyrir neytend-
ur. Haft sé samráð við hags-
munasamtök þau, sem hlut eiga
að máli.“
Þessari stefnumörkun ber að
fagna. Nógu lengi höfum við
búið við úrelt verðlagskerfi,
sem nágrannaþjóðir okkar hafa
Iagt til hliðar fyrir löngu síðan
Þetta verðlagskerfi stórskaðar
alla aðila, ekki sizt neytendur.
Eg vona þvi, að Alþingi taki á
sig rögg og fylgi fast eftir yfir-
lýstri stefnu ríkisstjórnarinnar
í þessu máli og setji sem fyrst
löggjöf um verðmyndun og
verðgæzlu, sem samrýmist nú-
timanum, en leggi um leið til
hliðar úrelt lagaákvæði frá
tímabili hafta og skömmtunar,
þegar vöruvöntun var í iand-
inu. A því myndu allir hagnast,
ekki sízt hinn almenni neyt-
andi, sem fengi betri og ódýrari
vörur, alveg eins og sýnt sig
hefur hjá nágrönnum okkar.
Um afstöðu Kaupmannasam-
takanna til verðlagsákvæðanna
er það að segja, að Kaupmanna-
samtökin hafa ætið borið fram
þá kröfu, að verðlagsákvæði i
núverandi mynd verði afnumin
og verðlag gefið frjálst innan
ramma nýrrar löggjafar um
einokun og hringamyndanir.
Ráðamenn hafa gefið fyrirheit
um slíka löggjöf, sem sniðin sé,
eftir þvi sem ástæður þykja til,
eftir löggjöf nágranna okkar,
en þar voru verðlagsákvæði í
þeirri mynd, sem þau eru hér
nú, felld niður fyrir áratugum.
Nú munu drög að slikri löggjöf
tilbúin, sem væntanlega verða
send samtökum viðskiptalífsins
til umsagnar. Ég tel að leiðrétt-
ing á núgildandi verðlags-
ákvæðum þurfi nú þegar að
koma til, þar til væntanleg lög
ná fram að ganga, ef ekki á illa
að fara fyrir smásöluverzlun-
inni.
Afstaða okkar til verðlagseft-
irlits er sú, að við teljum, að
neytendur sjálfir séu bezta
Gunnar Snorrason
verðlagseftirlitið, en skrif-
finnska umfangsmikillar ríkis-
rekinnar verðlagsskrifstofu sé
litt til hagsbóta og nái hvergi
nærri því takmarki, sem ætlað
er.
Smásöluverzlunin er
innheimtustofnun
fyrir rlkið
Annað atriði, sem er þungur
baggi á íslenzkri verzlun, er
hinn hái söluskattur, sem hér
er tekinn, og verzlunin er látin
innheimta. Hann er I mörgum
tilfellum mikið hærri en smá-
söluálagningin er á mörgun
vörutegundum. Þetta er vitan-
lega alveg fráleitt og steypir
heilbrigðum verzlunarháttum í
voða.
Eg vil benda á að á undan-
förnum árum hafa Kaupmanna-
samtök Islands átt viðræður við
fjármálaráðherra um inn-
heimtulaun fyrir söluskatt.
Fjármálaráðherrar hafa allir
sýnt skilning á þessu máli og
talið það réttlætismál, að kaup-
menn fengju þóknun fyrir inn-
heimtu þessa skatts.
1 ráðherratið Magnúsar Jóns-
sonar kom greinilega I ljós
skoðun hans á þessu máli. Áleit
hann, að skilafrestur kaup-
manna á söluskatti væru inn-
heimtulaunin fyrir söluskatts-
innheimtuna. Þá var söluskatts-
hlutfallið fyrst í stað 3%, síðan
5'A% og 7'/i% o.s.frv. og skila-
frestur ársfjórðungslega og síð-
ar 6 sinnum á ári. í ráðherratíð
Halldórs Sigurðssonar, sem
Fjárfestingarlánasjóðir. 1969
Landbúnaður 31.5
Sjávarútvegur 53.3
Verzlun 1.0
Iðnaður 14.2
fjármálaráðherra, hækkaði
söluskattshlutfallið í 17% auk
þess sem skilafrestur var stytt-
ur allverulega eða frá 6 sinnum
á ári í 12 sinnum á ári, en
kaupmenn fengu engin laun
fyrir innheimtu. Þrátt fyrir það
lýsti Halldór sig reiðubúinn til
þess að athuga nánar, eins og
raunar núverandi fjármálaráð-
herra hefur einnig gert, og hef-
ur það verið ítrekað, en án
árangurs fram að þessu.
Nú er söluskatturinn 20% og
verzluninni er gert að inn-
heimta hann og standa skil á
honum mánaðarlega. AUir sjá,
hve miklar fjárhæðir hér er um
að ræða og hversu ósanngjarnt
það er að verzlunin skuli vera
þvinguð til að inna þetta starf
af hendi fyrir rfkisbáknið, vera
bundin sem skattheimtustofn-
un og þurfa að fórna f það
ómældum tíma og fyrirhöfn.
Fjárfestingarlána-
sjóður er
mikil nauðsyn
Verzlunin í landinu er eini
atvinnuvegurinn, sem ekki hef-
ur aðgang að fjárfestingarlána-
sjóðum, nema í mjög litlum
mæli. Kaupmannasamtök Is-
lands komu því fram með til-
lögu um að stofnaður yrði svo-
kallaður langlánasjóður. Nefnd
sú, sem hefur haft með þessi
mál að gera af okkar hálfu,
hefur rætt við opinbera ráða-
menn um þessi mál, en undir-
tektir hafa verið heldur dræm-
ar. Ef litið er á skiptingu fjár-
festingarlána á milli atvinnu-
greina f landinu, samkvæmt
upplýsingum frá Seðlabanka ts-
lands (október 1975) kemur
eftirfarandi í ljós.
1970 1971 1972 1973 1974
28.7 25.9 22.5 19.9 20.2
50.8 52.5 54.6 58.8 57.4
1.0 1.0 1.8 1.8 1.8
19.5 20.7 21.2 19.6 20.6
Ljóst er að hlutur verzlunar-
innar er lang minnstur og sýnir
það bezt, hve þörfin fyrir
sterkan fjárfestingarlánasjóð
er mikil.
Álit manna er það, að það
þurfi að lögfesta ákveðið gjald,
sem öll verzlunarfyrirtæki f
landinu greiddu f sjóðinn, og
þar að auki að rfkisvaldið styðji
við stofnun þessa sjóðs eins og
fjárfestingarlánasjóði annarra
atvinnugreina. Það væri rétt-
lætismál, að ríkisvaldið léti fé
af hendi til væntanlegs lang-
lánasjóðs verzlunarinnar, sðm
þóknun fyrir innheimtu sölu-
skattsins. Aðalfundur Kaup-
mannasamtaka tslands 1976
vakti athygli á því misrétti, sem
ríkir í lánamálum atvinnu-
veganna í landinu. Taldi
fundurinn að allar höfuðat-
vinnugreinarnar eigi að sitja
við sama borð i þessu efni.
Fundurinn beindi því þeim
tilmælum til stjórnvalda að sett
yrði löggjöf, sem tryggði fram-
gang hugmynda og tillagna
félagasamtaka verzlunarinnar
um langlánasjóð verzlunar-
innar, enda verði sjóðnum
tryggður öruggur tekjustofn til
frambúðar. Þetta er eitt af mest
aðkallandi hagsmunamálum
verzlunarinnar f dag. Ástæða
væri til að halda sérstaka ráð-
stefnu eingöngu um lánamál
verzlunarinnar, og vænti ég
þess, að þetta mál verði sérstak-
lega tekið til meðferðar á ráð-
stefnunni hér á eftir.
Aðalfundur Kaupmannasam-
taka tslands 1976 beindi einnig
þeim tilmælum til fræðsluyfir-
valda, að tekin verði upp
kennsla f skólum landsins um
þýðingu verzlunarinnar sem at-
vinnugreinar fyrir landsmenn.
I öllum menningarríkjum
heims er lögð áherzla á að al-
menningur fái þekkingu á
þróun efnahagslffsins og
skilning á þeim atriðum, sem
móta afkomu þjóðarbúsins.
tslenzk verzlunarstétt lætur í
ljós ósk um að standa jafnfætis
öðrum í þessu efni, og krefst
viðurkenningar á því hlutverki,
sem hún gegnir í þjóðfélaginu f
dag.
Jafnrétti f
skattamálum
Smásöluverzlunum f einka-
eign hefur fækkað mjög á
undanförnum árum úti á lands-
byggðinni. Nú er t.d. þannig
komið, að aðeins ein verzlun í
einkaeign, sem heitið getur
verzlun á borð við kaupfélag, er
á öllu svæðinu frá Hveragerði
og til Hafnar í Hornafirði. Þessi
þróun er geigvænleg.
kaupfélögin eru sem sagt að
yfirtaka meira og meira af
verzluninni úti á landsbyggð-
inni.
Nýlega var haldin Kaup-
félagaráðstefna á Bifröst i
Borgarfirði. Þar kom fram, að
nú þyrfti að fara að styrkja
verzlunina úti á landi til dæmis
um 2% af söluskattinum. Það
sem ég vil segja á þessu stigi
um þetta er það, að mér finnst
Framhald á bls. 27
Verðlagslöggjöf, er feli
í sér frjálsa verðmyndun
EFTIRFARANDI ályktanir
voru samþykktar á ráð-
stefnu Kaupmannasamtaka
lslands 9.—10. okt. s.l.:
I. Verðlagsmál
Núverandi verðlags-
ákvæði verði þegar leiðrétt
til hagsbóta fyrir þær
greinar smásöluverzlunar-
innar, sem verst eru settar.
Alþingi setji nýja verölags-
löggjöf á næsta þingi, sem
feli f sér frjálsa verðmynd-
un.
Ráðstefnan skorar á alla
forsvarsmenn frjálsrar
verzlunar, sem sitja á AI-
þingi, að stuðla eftir mætti
að framgangi þessa máls.
II. Fjármál
Sett verði löggjöf um lang-
lánasjóð verzlunarinnar
þannig að hún sitji við sama
borð og aðrir atvinnuvegir
þjóðfélagsins.
III. Skattamál.
Skattalöggjöfin verði
endurskoðuð, með það sem
markmið, að skattlagning
allra verzlunarfyrirtækja,
hvort heldur þau eru rekin I
félagsformi eða sem einka-
verzlun, verði á sama hátt.
Svipmynd frá ráðstefnunni