Morgunblaðið - 19.10.1976, Side 26

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR, 19. OKTÓBER 1976
Höf n við Skaftárósvita
Héraðið milli Mýrdalssands og
Skeiðarársands hefur þá sérstöðu að
þaðan er lengst að sækja til hafna
hér á landi. Nábýlið við eldfjöll og
eyðimerkur hefur einnig veitt þvl
sérstöðu og höggvið stór skörð I
byggðir þess.
Fortíð þessarar byggðar er ótrú-
lega ókunn. Gæti sú verið ástæða til
að hér er rigningasöm veðrátta og
ritaðar heimildir hafa geymzt illa.
Það rofar fyrst til er eldklerkurinn
Jón Steingrlmsson kemur hér og
ritar ævisögu sfna. Sr. Jón var kunn-
ugur vlða hér á landi og það er
sýnilegt að hann kemur hér f meiri
velsæld en hann hefur áður þekkt.
Til dæmis eru hér sekir þjófar frómir
kallaðir. Þótt slfk árátta hafi aldrei
þótt prýði á neinum hef ur alltaf verið
tekið þar harðara á eftir þvf sem
fátækt var meiri. Og svo var það
syndin, alltaf verður hún nú tilkomu-
minni ef engin eru efnin.
Hvað var það sem gerði héraðið „á
milli sanda" að slfku gósenlandi? Þvf
er fljótsvarað. Úrvals beitiland.
Gömlu hraunin hafa verið vaxin
birkiskógum á stórum svæðum. Má
sjá leifar af þeim bæði f Botnum og á
Leiðvelli. Svo var það sjórinn. Fisk-
inn hefur rekið f stórum stfl á fjör-
urnar. Það mikið að ekki hefur þótt
þörf á að róa til fiskjar. Kemur þetta
óbeint fram f ævisögu sr. Jóns. Hann
getur þess sérstaklega hvernig mat-
ar var aflað f Móðuharðindunum. Þar
á meðal að fiskur var sóttur á fjörur,
bátur fenginn til selveiða, en hann
getur þess ekki að róið hafi verið til
fiskjar og má telja fullvfst að svo hafi
ekki verið.
Sr. Jón Steingrfmsson er hér á
tfmamótum. Eitt mesta eldgos ver-
aldarsögunnar hefst og það verður
ægilegt áfall fyrir þjóðina og alveg
sérstaklega fyrir héraðið „milli
sanda". Hraunið leggst yfir mjög
mikinn hluta af beztu löndum hér-
aðsins og sandrdar aukast.
Eftir „eld" er söðlað hér um f
atvinnuháttum, þá er snúið sér meir
að sjónum. Nú er ekki látið nægja að
hirða þann fisk, sem rekur á fjörur.
Nú er róið til fiskjar fullum fetum.
Hér f Meðallandi var róið á þremur
stöðum: frá Skaftárósi, Skipabót og
frá Kúðaós. Um 1860 gengu fjögur
skip frá Skaftárósi, en þaðan var
einnig róið úr Landbroti. En ég veit
ekki um sókn frá hinum stöðunum.
Úr Álftaveri var einnig róið til fiskjar
og lengur en úr Meðallandi. Sjósókn
hér lagðist að mestu niður, er leið á
öldina. Stórkostlegir fiskiflotar út-
lendinga sóttu hér að ströndinni.
Það var annað stóráfallið, sem hér-
aðið varð fyrir og afleiðingin varð
fólksflótti, sem f raun hefur haldizt
sfðan og gerir enn sérstaklega hvað
ungt fólk snertir. Það hefur flest
orðið að yfirgefa héraðið. Ekkert
byggðarlag stenzt slfkt til lengdar og
er óþarft að nefna þar nein dæmi.
Samskiptunum við sjóinn var þó
ekki lokið, þótt fiskiróðrar legðust
niður. Gamli útgerðarstaðurinn við
Skaftárós var notaður f áraraðir sem
höfn til inn- og útskipunar fyrir hluta
héraðsins. Var þarna reist verzlunar-
hús og byggður uppskipunarbátur.
Þessi starfsemi lagðist niður f byrjun
sfðari heimsstyrjaldar, er samgöngur
á landi bötnuðu.
En saga verstöðvarinnar við
Skaftárós var þó ekki öll. Bátamir,
sem veiða f Meðallandsbugnum
liggja þarna útaf vitanum f vestlæg-
um og norðlægum illviðrum. Þeir eru
þarna uppi við sand f ágætu skjóli.
Er þá þessum þætti f atvinnusögu
okkar að fullu lokið, samskiptunum
við sjóinn? Ég vil svara þvf og full-
yrða að svo mun ekki vera. Á seinni
árum hefur mér orðið það Ijóst, að ef
rétt er að staðið, eru við Skaftáraós-
vita ágæt skilyrði til hafnargerðar og
Ifklega hvergi önnur eins á Suður-
landi.
Ég kom lauslega að þessu máli á
sameiginlegum hreppsnefndafundi á
Klaustri f fyrra og hafði gaman af
undirtektunum, sem voru f daufasta
lagi. Mér kom þetta ekki á óvart. í
afskekktum sveitum þarf helzt utan-
Áðalfundir félaga sjálfstæðis-
manna í hverfum Reykjavíkurl
HAALEITISHVERFI
2l!ft
v!
Fundarstaður: Sjálfstæðishúsið, Bolholti 7.
Fundartími: Þriðjudaginn 1 9. október kl. 20.30.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Ræðumaður: Ragnhildur Helgadóttir, alþ.m. fjallar um
stjórnmálin og áhrif Alþingis.
AUSTURBÆR- OG NORÐURMYRI
Fundarstaður: Sjálfstæðishúsið, Bolholti 7.
Fundartími: Miðvikudaginn 20. október kl. 21 .00.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Ræðumaður: Davíð Oddsson, borgarfulltrúi
NES- OG MELAHVERFI
Fundarstaður: Átthagasalur, Hótel Sögu.
Fundartími: Miðvikudaginn 20. október kl. 20.30.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Ræðumaður: Valgarð Briem, varaborgarfulltrúi.
HLIÐA- OG HOLTAHVERFI

Fundarstaður: Sjálfstæðishúsinu, Bolholti 7.
Fundartími: Fimmtudaginn 21. október kl. 20.30.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Ræðumaður: Jóhann Hafstein, alþingismaður.
ARBÆJAR- OG SELASHVERFI
Fundarstaður: Félagsheímili rafveitunnar v/Elliðaár.
Fundartimi: Fimmtudaginn 2 1. október kl 20.30.
Dagskrá:
Venuleg aðalfundarstörf

Vilhjálmur Eyjólfsson
héraðsmenn, ffna og með dýr próf,
til að leiða menn á allan sannleika
og hann vill oft verða brenglaður
vegna ókunnugleika. Það voru að-
eins menn, sem flutzt hafa hingað úr
öðrum héruðum, sem vildu að ég
skýrði þessa hugmynd betur. Ég
sagðist mundu skrifa um þetta, en
það hefur dregizt þar til núna.
Það sem gerir hafnargerð við
Skaftárósvita mögulega mun ég nú
draga saman f nokkur atriði:
1) Þessi staður en innst f Meðal-
|l landsbugnum og sjólag svipað og
inni á flóum. Þarna munu og ekki
vera sagnir um slys við sjóróðra.
2) Á vegum Landgræðslu rfkisins
hafa sandarnir frá Kúðafljóti að
Landsbrotslækjum, verið friðaðir.
Þarna ofan við fjörurnar hefur ein
göngu verið um sjálfgræðslu að
ræða og ótrúlega öra. Við þetta hef-
ur sú breyting á orðið að nú er mest
möl þarna f fjörunum en var nær
eingöngu sandur áður. Er Eldvatnið
brauzt til sjávar f fyrra. vestar en það
hefur áður farið, komu f Ijós gömlu
malarkamparnir frá landnámi og það
má frekar heita að þeir séu úr grjóti
en möl og Eldvatnið vinnur ekki enn
til fulls á þeim.
Með þvi að friða landið við sjóinn,
jafnvel allt að Hvalsfki, mundu fjör-
urnar gróa upp og verða grýttar eins
og áður heur verið. Sandfokið á fjör-
unum er mestmegnis hringrás. Með
sáningu mætti flýta þessari þróun.
III) Hávarður Jónsson er lengi bjó f
Efri-Fljótum sagði mér að mýrarmór
næði að fjörumölunum vestan við
Skaftárósvita. Hann veiddi þarna f
Eldvatninu fyrir sfðustu aldamót og
þar var erfitt vegna móflúða. Þarna
ofan við fjöruna var Hlaupataglið,
einhverjar mestu slægjur á Suður-
landi, og náðu upp að Steinsmýrar-
bæjum. Er þvl líklegt að þarna séu
þykk mólög.
IV.) Eldvatnið var áður sandlaust.
Það rann á föstum botni niður fyrir
Fljótá. Innan skamms tfma verður
það aftur sandlaust ef unnið verður
að þvf svo sem verið hefur hingað til.
Þá opnast sá möguleiki að taka hluta
þess f skurð til sjávar frá Syðri-
Fljótum að Skaftárósvita, um það bil
8 kflómetra. Sandlaus á mundi gera
þarna hyldjúpan ós er mætti nota
sem höfn og hún gæti verið inni I
landinu svo sem henta þætti. Þarna
er land gróið að miklu leyti til sjávar
og auðvitað verður að græða það
sem eftir er, áður en nokkuð er gert.
En byrja verður á þvf að samræma
tvö sjónarmið, fiskirækt f Eldvatninu
og hafnargerðina. Hafist það ekki, er
þetta óframkvæmanlegt. En ef vits
er gætt f upphafi má komast langt f
slfkum hlutum.
VI.) Mjög stutt er f grjót er nota
mætti við framkvæmdirnar.
Þá hef ég talið helztu rök fyrir
möguleikum á hafnargerð hér. í dag
ráðum við yfir þeirri tækni er til
hennar þarf. Þrátt fyrir allt voru það
Skaftáreldarnir, er sköpuðu hér að-
stöðu til hafnargerðar. Þeir samein-
uðu gömlu bergvatnsárnar og fluttu
þær f mátulega afstöðu við eina
staðinn, sem gat komið til greina.
Það verður aðeins tfmaspursmál,
hvenær þessi aðstaða verður notuð.
Það góða við þessi skilyrði er að
hægt er að byrja f smáum stfl. En
þegar höfnin er komin er héraðinu
að miklu leyti bætt áfallið frá
Skaftáreldunum.
Hnausum f Meðallandi —
20. sept. 1976,
Vilhjálmur Eyjólfsson.
Útflutningsbætur á
Blaðinu hefur borizt eftir-
farandi greinargerð land-
búnaðarráðherra um
greiðslu útflutningsbóta
úr ríkissjóði:
Greiðslur á útflutningsbótum
með því fyrirkomulagi, sem er I
dag, hafa verið framkvæmdar síð-
an árið 1960. Þá var horfið frá þvi
fyrirkomulagi við verðlagningu á
landbúnaðarafurðum að hækka
verð innanlands til að bæta verð
útfluttra búvara ef með þyrfti, en
tekið upp núverandi fyrirkomu-
lag. Það er þannig að ríkissjóður
ábyrgist bænum lágmarksverð
fyrir útfluttar búvörur, sem Sex-
mannanefnd ákveður að bændur
þurfi að fá fyrir afurðir sínar til
að þeir hafi sömu tekjur og verka-
menn og iðnaðarmenn. Greiðslur
ríkissjóðs vegna verðábyrgðar
sem hann ber á útfluftum land-
búnaðarafurðum má þó ekki
nema hærri upphæð en nemur
10% af heildarverðmætum land-
búnaðarframleiðslunnar frá
bændum.
Því hefur löngum verið haldið
fram ár hvert, að verðábyrgð
ríksisjóðs vegna útfluttra land-
búnaðarafurða væri slvaxandi
byrði á rfkissjóði. Því er hins-
vegar ekki svo farið vegna þeirrar
takmörkunar, sem áður er getið.
Þetta kemur fram af eftirfarandi
tölum, sem sýna hversu stór
hundraðshluti verðbæturnar hafa
verið sfðan 1960 af gjöldum rfkis-
sjóðs.
Árið 1960 voru þær 1,8%
Arið 1961 voru þær 1,7%
Árið 1962 voru þær 2,3%
Arið 1963
Arið 1964
Árið 1965
Arið 1966
Arið 1967
Arið 1968
Árið 1969
Arið 1970
Arið 1971
Arið 1972
Arið 1973
Arið 1974
Arið 1975
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
voru
þær 3,5%
þær 5,5%
þær 5,2%
þær 5,6%
þær 4,9%
þær 3,7%
þær 4,0%
þær 3,6%
þær 3,0%
Þær 2,1%
þær 1,7%
þær 2,3%
þær 1,9%
1 frumvarpi til fjárlaga árið
1977, sem nýlega var lagt fram á
Alþingi, er áætlað til útflutnings-
bóta 1800 millj.kr., sem er 2,2% af
gjöldum eða ámóta hlutfall og s.l
4 ár., en mun lægra hlutfall en
árin 1963 til 1971.
Utflutningur á mjólkurafurð-
um sem verðábyrgð rfkissjóðs
nær til er skv. áætlun hverfandi á
næsta ári. Það er annars vegar
vegna óþurrkanna á s.l sumri á
Suður- og Vesturlandi og vegna
minnkandi áhuga bænda fyrir
mjólkurframleiðslu. Hinsvegar er
áætlað að útflutningur á kinda-
kjöti geti numið allt að 5000 tonn-
um á næsta ári eða 36% af kinda-
kjötsframleiðslunni. Þessi mikli
útflutningur kemur til af góðu
árferði í helstu sauðfjárræktar-
héruðum landsins og samdrætti i
neyslu á kindakjöti innanlands.
Árið 1969 voru flutt út tæplega
6000 tonn af kindakjöti eða 47%
framleiðslunnar. Arið 1970 féll
útflutningurinn í tæp 3000 tonn
eða 24% framleiðslunnar.
Við útflutning á kindakjöti árin
1969/70 til 1972/73 hafa fengist
skv. hagskýrslum 54—67% af
framleiðslu- og sölukostnaði inn-