Morgunblaðið - 18.01.1977, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. JANUAR 1977
27
0 Eastern Business Magazine
heitir nýtt tímarit, sem gefið er
út i Stokkhólmi. Fjallar blaðið
aðallega um efnahagsmál, verzl-
unar- og iðnaðarsamskipti á milli
austurs og vesturs, en
aðaldreifingarsvæði eru Norður-
lönd og Austur-Evrópa. Á tima-
ritið aðallega erindi til þeirra,
sem ákvarðanir taka ( verzlun,
iðnaði og stjórnmálasamskiptum,
og þeim, sem viðskipti eiga við
lönd Austur-Evrópu. Tfmaritið
kemur sex sinnum út á þessu ári
og heimilisfang þess er Fack. S-
104 62 Stokkhólmi.
Umsvif SAS
11% meiri
í nóv. ’76
en nóv. ’75
1 NÓVEMBER sl. voru 11% meiri
umsvif f áætlunarflugi SAS mið-
að við sama mánuð árið áður.
Flugkostur félagsins hafði á tfma-
bilinu aukizt um 8%, þannig að
hleðslunýting félagsins hafði
aukizt úr 51,5% f 53,1 %.
Farþegaflutningar félagsins,
mældir í seldum farþegakiló-
metrum, voru 9% meiri i nóvem-
ber 1976 en f sama mánuði 1975.
Sætaframboð félagsins hafði hins
vegar vaxið um 7%, svo að sæta-
nýting í nóvember 1976 var 50,1 %
á móti 49,3% fyrir nóvember
1975. Eiginlegur fjöldi farþega
hjá SAS I nóv. sl. var 591 þúsund,
og er þar um að ræða 9% aukn-
ingu miðað við nóvember fyrra
árs.
Báða þessa mánuði varð hlut-
fallslega mest aukning á fragt-
flutningum SAS, eða 17%. Póst-
flutningar SAS jukust hins vegar
•ninnst, eóa um 2%.
Tropicana:
Vítamínin
skattlögð
• FYRIRTÆKIÐ Sól. h.f.
í Reykjavík hefur að und-
anförnu leitað eftir þvf við
f jármálaráðuneytið að inn-
flutningsfjöld verði felld
niður af hráefni f Tropi-
cana-appelsfnusafa, sem
fyrirtækið framleiðir. Hef-
ur fyrirtækið bent á í skrif-
um sfnum til ráðuneytis-
ins, að samsvarandi vörur
að efni og innihaldi,
þ.e.a.s. appelsínur, bera
ekki þessi gjöld.
Samkvæmt núgildandi reglum
er greiddur 30% verðtollur og
18% vörugjald af hráefni í Tropi-
cana-appelsínusafann auk 20%
söluskatts í smásölu og telur Sól
hér um mikið misræmi verða að
ræða ef miðað er við ýmsar vörur,
eins og appelsínur og litað sykur-
vatn með kjörnum, sem notað er
sem hráefni til gosdrykkjagerðar,
en af því er enginn tollur. Fyrir-
tækið vísar til rannsókna Rann-
sóknastofnunar iðnaðarins á
Tropicana, sem sýna að safinn
inniheldur sömu efni og Jaffa og
Outspan-appelsinur án barkar og
steins. Af appelsínum er hins veg-
ar hvorki greiddur verðtollur,
vörugjald né söluskattur í smá-
sölu.
Samkvæm t upplýsingum Sólar
h.f. leiddi niðurfelling þessara
gjalda til lækkunar á safanum úr
196 krónum fyrir hvern litra i um
119 krönur.
Nokkrir einstaklingar styðja
umleitan fyrirtækisins. Segja þau
Pétur Sigurjónsson, fram-
kvæmdastjóri Rannsóknastofnun-
ar iðnaðarins, Hörður Þormar,
efnafræðingur, Gunnlaugur
Elisson, cand. mag., Guðlaugur
Hannesson, gerlafræðingur, Jón
Óttar Ragnarsson, efnafræðingur,
Vigdfs Jónsdóttir, skólastjóri,
Anna Gfsladóttir, kennari, og
Skúli Johnsen, borgarlæknir, í
bréfi til fjármálaráðuneytisins, að
það sé röng stefna að sykur og
hráefni tii gosdrykkjagerðar séu
undanþegin tolli á meðan gjöld af
appelsínusafa nemi samtals 84%.
FYRIRTÆKIÐ Proton h.f. f Keflavík hefur tekið að sér umboðssölu á
lslandi á ITT-fjarskiptatækjum fyrir skip og strandstöðvar, en tæki
þessi framleiðir dótturfyrirtæki ITT I Danmörku, Standard Electric.
ITT-fjarskiptatæki eru mikið notuð I skipum á Norðurlöndum,
Serstaklega norskum og sænskum, og eru tfl dæmis um 90% sænska
verzlunarflotans útbúin slfkum tækjum. Bæði er um að ræða minni
talstöðvar fyrir báta, telexbúnað og fjarskipta- og siglingatæki fyrir
stærri skip.
Viðgerðarþjónusta fyrir ITT-fjarskiptatæki fyrir skip er vfða um
land.
‘I mm.
t* g., i
1. f * í f >,* « Wi 14» irául
Tómstundastarf og
skemmtanir fœrist út
í hoerfín og í skólana
FYRIR borgarstjórn
Reykjavíkur liggur nú
álitsgerð samstarfsnefnd-
ar um tómstundastörf og
skemmtanir barna og ung-
linga I Reykjavík, sem
æskulýðsráð hafa lagt
fram, og hefur fræðsluráð
farið fram á að vissir þætt-
ir þess verði undirbúnir f
vetur, fallist borgarstjórn-
in á samþykktina. En hún
leggur m.a. til að tóm-
stunda og skemmtanastarf
nemenda á grunnskóla-
aldri verði veitt I heima-
hverfi þeirra. Tillögurnar
eru svohljóðandi:
I októbermánuði 1976 var skip-
uð nefnd, sem I áttu sæti þrir
fulltrúar frá fræðsluráði og þrír
frá æskulýðsráði. Að ósk æsku-
lýðsráðs skyldi nefndin kanna,
hvort ekki beri að stefna að því,
að unglingar á skyldunámsstigi
þurfi ekki að sækja skemmtanir
út fyrir skólahverfi sitt. Nefndin
sat fund skólastjóra og fræðslu-
ráðs borgarinnar hinn 11. október
s.l., þar sem miklar umræður
urðu um þetta efni. 1 framhaldi af
þvi efndi hún til funda með öllum
skólastjórum borgarinnar f minni
hópum, þar sem kannað var nú-
verandi tómstunda- og
skemmtanastarf i skólunum, hús-
næði til slíks í skólahúsunum og
1 hugmyndir og viðhorf skólastjór-
anna ýmissa þátta málsins. Komu
þar fram itarlegar upplýsingar
forráðamanna skólanna um
starfsþætti þessa i hverjum skóla
fyrir sig, og hugmyndir og
uppástungur um það, er betur
mætti fara. Nefndin hélt síðan
nokkra fundi, þar sem ofan-
greindar upplýsingar og skoðanir
skólamanna voru til umræðu, auk
eigin viðhorfa nefndarmanna
sjálfra.
Samkvæmt upplýsingum for-
ráðamanna skólanna er míkið
framboð á tómsstundastarfi i
efstu bekkjum skyldunámsskól-
anna (skóladansleikir, plötu-
kvöld, bekkjakvöid, skólahljóm-
sveitir, diskótek, tafl, spil, tennis,
snyrting, ljósmyndun o.s.frv.), þó
nokkuð sé það misjafnt eftir skól-
um. Varla er bætandi við fimm
daga vinnuviku skónanemenda,
enda gjarnan sömu áhugasömu
nemendurnir, er sinna hvers kon-
ar framboði á tómstundarstarfi.
Samkvæmt upplýsingum skóla-
stjóranna er aðsókn að tóm-
stundastarfi og skemmtunum
meiri fyrri hluta vetrar en eftir
áramót. Töluvert af þessu starfi
fer fram átómstundanámskeiðum
þeir, er æskulýðsráð heldur I sam-
vinnu við skólana. Auk þess er
svo hluti nemenda f margs konar
störfum utan skóla, svo sem tón-
listar- og dansnámi, myndlistar-
námi, iþróttastarfi o.fl. Leggur
nefndin til að gerð verði könnun á
því, hvaða félagslegum verkefn-
um nemendur sinna utan skóla.
Með tilvisun til þess könnunar-
atriðis, sem var forsenda fyrir
skipan nefndarinnar, leggur hun
til að allt framboð opinberra aðila
á tómstundarstarf fyrir börn og
unglinga á grunnskólaaldri verði
veitt f heimahverfi þeirra
(skólahverfi), svo fremi að eðli
framboðs geri ekki annað fyrir-
komulag sjálfsagt (s.s. siglingar,
skólagarðar og skíðaferðir). Með
„framboði opinberra aðila“ er
fyrst og fremst átt við framboð
skóla annars vegar og framboð
æskulýsðráðs og annarra borgar-
stofnana hins vegar. Telur nefnd-
in stjórnun og framkvæmd þessa
framboðs geta verið með ýmsum
hætti, miðað við aðstöðu og þarfir
í hverju hverfi, en stefnt skuli að
nýtingu skólahúsnæðis f þessum
tilgangi, þar sem þvi verður við
komið. Mestu máli skipti þó, að
ekki sé um að ræða samkeppni
tveggja eða fleiri aðila um sömu
einstaklinga, heldur skuli stefnt
að sem nánastri samvinnu skóla,
æskulýðsráðs og annarra í hverf-
unum.
Skulu nú raktir þættir þeir,
sem nefndin telur brýnasta þörf
að lögð sé áherzla á.
1. Rétt þykir að framboð á
tómstundarstarfi færist neðar f
aldursflokka, hefjist f 10 ára
bekkjum og þróist áfram, þannig
að nemendur megi undir leiðsögn
læra að nýta tómstundir og þjálf-
ast í stjórnun og ábyrgð, i því
skyni að efla félagsþroska þeirra,
og er æskilegt að slíkt starf bland-
ist að einhverju marki skólastarf-
inu sjálfu og verði fellt inn í það.
Til þess að svo megi verða, þarf að
fylgja því úr hlaði með samfelldri
áætlun fyrir alla aldursflokka,
sem liggi fyrir í upphafi hvers
skólaárs. Þetta krefst mikillar
undirbúningsvinnu, þannig að
eigi slikt tilboð til 10—12 ára
barna í skólum að hefjast haustið
1977 þyrfti strax að hefja undir-
búning.
2. Þar sem mestur áhugi og þörf
virðist vera hjá unglingum fyrir
samkomuhaldi f vikulok, leggur
nefndin rika áherzlu á að opið hús
og dansskemmtanir verði á föstu-
dags- eða laugardag-kvöldum,
eins og nú er i ýmsum skólum og
hefur gefist vel. Nefndin telur
fráleitt að leyfa dansskemmtanir
nemenda i vinnuviku, og jafn-
framt beri að endurskoða afstöðu
yfirvalda til slfks á framhalds-
skólastigi.
3. Mikill áhugi virðist vera á
þvi að koma á meira samstarfi
milli nemenda, skóla og foreldra
um tómstundaiðju. Nefndin Iegg-
ur þvi til, að reynt verði að koma
einhvers konar frjálsu starfi i
skólunum sjálfum, t.d. á laugar-
dögum, síðdegis eða að kvöldi,
sem foreldrar og e.t.v. fleiri ibúar
hverfanna geta tekið þátt i. Er
ljóst, að vandaverk er að koma
slíku af stað og í rétt horf. Því er
lagt til, að byrjað verði að gera
tilraunir með þetta f einum eða
tveimur skólum, þar sem áhugi er
fyrir hendi og aðstæður góðar, nú
siðari hluta vetrar, og reynt að
finna þvi heppilegan farveg. Má
benda á, að skv. lögum um grunn-
skóla er nú gert ráð fyrir stofnun
foreldrafélaga við skólana, sem
e.t.v. gætu komið þarna að liði.
Einnig er hugsanlegt að hver
bekkur tilnefni foreldra sem full-
trúa sinn í stað nefnd með nem-
endum og skólamönnum.
4. Þá mælir nefndin með þvi
að könnun verði gerð á nýtingu
skólahúsnæðis um helgar og
frjálsum félögum í hverfunum
veitt húsnæðisaðstaóa á sunnu-
dögum, eftir þvi sem frekast er
kostur, og að skólahúsin verði
jafnframt nýtt að sumrinu til
æskulýðsstarfs. Mundi það tengja
skólann meira hverfinu og íbúun-
um þar. Má benda á hina miklu
samvinnu og góða nýtingu i leik-
fimihúsum skólanna, þar sem
iþróttafélögin taka við, þegar þörf
skólanna sjálfra er fullnægt um
notkun leikfimihúsa.
5. Nefndin bendir á, að allt
tómstunda- og skemmtanastarf í
skólunum þarf að vera I fullri
samvinnu við nemendur sjálfa.
Mælt er með þeirri tiihögun, sem
í sumum skólum er þegar tekin
upp, að nemendur kjósi ser full-
trúa á haustin, sem undirbúi með
kennurum og e.t.v. foreldrum,
fasta dagskrá fyrir hálfan vetur-
inn i einu. Verði siðan gefin út
starfsskrá er nemendur hafi heim
með sér, þar sem m.a. komi fram
dagsetningar og kostnaður. Bæði
þeir sjálfur og heimilin vita þá,
hvað á boðstólnum er.
6. Þá bendir nefndin á, að
undirstaöa undir vel heppnaó
tómstundastarf byggist á hæfum
leiðbeinendum. Leggur hún þvi
sérstaka áherslu á að efnt verði til
námskeiða fyrir leiðbeinendur,
sem kennarar og annað áhugafólk
getur tekið þátt í.
7. Nefndin telur nauðsynlegt
að allir nemendur 12 ára og eldri
fái skólapassa af þeirri gerð, sem
ekki er auðvelt að breyta, og geti
þannig gert grein fyrir sér, þegar
ástæða þykir til.
Nefndin gerir sér fulla grein
fyrir þvi, að aukið tómstunda- og
skemmtanastarf í skólum hefur
aukinn kostnað í för með sér.
Samkvæmt grunnskólalögum og
reglugerð um rekstrarkostnað
grunnskóla veitir rikissjóður fé
til skipulagðs félagslifs nemenda.
Fjárveiting þessi, sem miðuð er
við fjölda nemenda, er alls ófull-
nægjandi, er skólinn á að rækja
þetta hlutverk til nokkurrar hlít-
ar. Á það skal og bent, að um
ráðstöfun fjár þessa hafa ekki
verið settar nánari reglur af
menntamálaráðuneytisins hálfu,
svo sem reglugerð um rekstrar-
kostnað grunnskóla kveður á um
að gert skuli. Ef auka á verulega
framboð á félagslegu starfi fyrir
unglinga á grunnskólaaldri þykir
nefndinni auðsætt að til þurfi að
koma auknar fjárveitingar í þessu
skyni. !
Þótt erkki sé það hlutverk þess-
arar nefndar að fjalla um eða
gera tillögur um tómstunda- og
skemmtanahald í framhaldsskól-
um, skal á það bent, að framhalds-
deildir og fjölbrautaskóli eru nú á
vegum borgarinnar og sýnileg
aukning þessa starfsþáttar fram-
undan. Nefndin bendir þvi á
mikilvægi þess að kannað verði að
hve miklu leyti framhaldsskólar
geti annast tómstunda- og
skemmtanastarf fyrir nemendur
16—20 ára.
Að lokum leggur nefndin á það
sérstaka áherslu að fullt samstarf
er nauðsynlegt milli þeirra aðila,
er annast félagslegt framboð fyrir
unglinga. Sérstaklega á þetta við
um opinberar stofnanir, er þessu
sinna. Nefndinni er kunnugt um
að nú fara fram umfangsmeiri
viðræður en nokkru vinni fyrr
milli þeirra borgarstofnana, er
sinna málefnum barna og ung-
linga. Er talin full ástæða til þess
að ljúka þessari skýrslu með þvi
aó undirstrika þá ósk, að sam-
starfstilraunir þessar beri hinn
tilætlaða og bráðnauðsynlega
árangur.
1 nefndinni áttu sæti: frá
fræðsluráði: Elin PálmadóttíT,
formaður, Ragnar Georgsson og
Sjöfn Sigurbjörnsdóttir.
Frá æskulýsðráði: Bessf
Jóhannsdóttir, Hinrik Bjarnason
og Margrét Margeirsdóttir.
Tillögur samstarfsnefndar œskulýösráds og frœösluráös