Morgunblaðið - 18.01.1977, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. JANUAR 1977
39
— Pottur brotinn
í neyðarvömum
Framhald af bls. 2
væru um það hver raunverulega
ætti að hafa yfirumsjón með
þessu neyðarvarnakerfi og sjá til
þess að það virkaði. Upphaflega
er neyðarráðstafanir vegna eld-
gosahættu á svæðinu voru skipu-
lagðar, voru kallaðir til fundar
þar forsvarsmenn allra verktaka
og framkvæmdaraðila, og var lagt
á ráðin með þeim hvað æskilegt
væri að gera I þessum efnum.
Þessir aðilar tóku síðan málið upp
og önnuðust framkvæmdina að
hluta og hið næsta sem gerst hafi
varðandi viðvörunarbúnaðinn
hafi verið að starfsmaður Örku-
stofnunar setti sig í samband við
Oskustofnun og kvaðst vera byrj-
aður að vinna verkið. Hann hafi
síðan gefið Almannavörnum af og
til upplýsingar um hvernig mið-
aði, og Almannavarnir hafi einnig
jafnan snúið sér til hans um það
atriði til að fylgjast með fram-
vindu þess, og sagði Guðjón að af
hálfu Almannavarna hefði rikt
ánægja með framkvæmdina og
hann staðið í þeirri trú að allt
gengi þarna samkvæmt áætlun
unz annað kom á daginn.
Guðjón kvaðst ekki vera kom-
inn til með að segja, að Orkustofn-
un hafi þannig verið beinlínis
ábyrg fyrir framkvæmdinni á
uppsetningu viðvörunarbúnaðar-
ins, þar sem það hafi verið lagt
fyrir forsvarsmenn allra aðila á
staðnum til úrlausnar, en engu að
síður hafi Almannavarnir staðið í
þeirri trú vegna samskipta sinna
við þennan tiltekna starfsmanna
Orkustofnunar. Þá gat Guðjón
þess, að á fyrsta fundi öryggis-
nefndar, sem skipuð var af
iðnaðarráðherra, eftir leirgosið í
haust, til að hafa samstarf við
Almannavarnir um viðbrögð á
Kröflusvæðinu I hættuástandi,
hafi komið skýrt fram varðandi
viðvörunarbúnaðinn að unnið
skyldi að þvi að koma honum upp
með samstarfi milli Orkustofnun-
ar og Almannavarna ríkisins.
Guðjón sagði, að af hálfu Al-
mannavarnaráðs hefði verið
reynt að hafa eftirlit með þessum
þætti svo sem kostur væri og það
haft frumkvæðið að þeim prófun-
um sem þarna hefðu farið fram.
Fréttamaður Mbl. sem staddur
er við Kröflu um þessar mundir,
ræddi einnig í gær við Rúnar
Bachmann, formann starfs-
mannafélagsins þar. Staðfesti
hann ummæli Guðjóns um að ekki
hefðu nema tvær sirenur virkað
af fimm á svæðinu, og jafnframt
gat hann þess að sirenurnar
hefðu verið settar upp i nóvember
en ekki prófaðar fyrr en nú i
janúar. Hann kvað hafa verið
hengt upp i mötuneyti starfs-
manna fyrirmæli um verkaskipt-
ingu ef hættuástand yrði, bæði
varðandi skráningu, fjarskipti og
fleira, en á því sviði hefði ekki
farið fram æfing síðan í septem-
ber og þrátt fyrir vaxandi virkni á
svæðinu um þessar mundir hefði
ekkert verið rætt við starfsmenn-
ina um hugsanlegt hættuástand.
Hið eina jákvæða sem fram hefði
komið varðandi öryggismál á
staðnum væri komið beint frá Al-
mannavarnaráði. Rúnar tók hins
vegar fram, að einn vanasti tækja-
maðurinn við Kröflu hefðiiverið
þar nú yfir helgina og til taks ef
gripa hefði þurft til snjóruðnings-
tækjanna.
Fram kom hjá Rúnari að
óánægja er með ýmis önnur atriði
á Kröflusvæðinu meðal starfs-
manna þar. Starfsmenn hefðu
gert átak til þess að fá bætt úr
brunavörnum í búðunum sjálfum
og starfsmaður brunaeftirlitsins
-hefði komið þangað í desember að
beiðni starfsmanna. Hefði það
leitt til þess að eftirlitið krafðist
úrbóta f fjórum liðum, og til þessa
hefði einungis verið bætt úr
tveimur þeirra, þ.e. komin væru
upp þurrdufts- og vatnsslökkvi-
tæki en ekki reykskynjari né loft
i svefnskálum máluð eldvarnar-
málingu, svo sem krafizt hefði
verið. Ýmsar fleiri smærri at-
hugasemdir Brunaeftirlitsins
hefðu ekki verið lagfærðar. Þá
kvað Rúnar starfsmann Heil-
brigðiseftirlitsins væntanlegan í
vikunni, m.a. til að kanna
drykkjarvatn og ýmis atriði varð-
andi mötuneytið, sem starfsmenn
væru óánægðir með. Nefndi Rún-
ar að starfsmenn hefðu tvívegis
gert verkfall vegna vatn„-leysis á
svæðinu, bæði til þrifnaðar I
stöðvarhúsinu og í búðum starfs-
manna, en bráðabirgðaúrlausn
væri nú fengin.
Þá var einnig rætt við Jón
Illugason, formann Almanna-
varnanefndar Mývatnssveitar,
sem taldi að Guðjón Petersen
hefði verið nokkuð fljótur á sér í
yfirlýsingum í fréttum fjölmiðla,
ekki kynnt sér staðreyndir máls-
ins nógu vel og farið eftir flugu-
fregnum. Jón sagði varðandi sír-
enurnar, að komið hefði i Ijós að
rofinn fyrir sirennurnar hafi ekki
kveikt nema á tveimur þeirra, en
rofinn sem ræsa átti sirenurnar
bæði á stöðvarhúsi og kæliturnum
hafi ekki verið tengdur, eins og
menn hefðu álitið, en bætt yrði úr
því strax i dag eða á morgun. Um
fjarstýrimagnarann í Reynihlið
sagði Jón, að hann hefði frá upp-
hafi ekki virkað nógu vel en verið
væri að vinna að endurbótum á
þvi, en ekki hefði verið talin
ástæða til að kenna starfsmönn-
um skjálftavaktarinnar á þennan
búnað meðan svo háttaði. Hins
vegar væri gott síma- og tals-
stöðvarsamband milli Kröflu og
Mývatns með vöktum allan sólar-
hringinn, þannig að kerfið mætti
teljast öruggt.
— Lifandi
lúsifer . . .
Framhald af bls. 40
þennan ljóta fisk I netin,“ sagði
Rafn Sigurðsson, skipstjóri á
Dalarafni, í samtali við
Morgunblaðið á föstudaginn.
Allt I einu sáum við hvar fisk-
urinn kom upp úr sjónum og
ákváðum við að fara eins var-
lega með netin og frekast væri
unnt, og það tókst. Náðuih við
fiskinum óskemmdum úr net-
inu og settum hann strax í
plastfötu. Síðan skiptum við um
sjó í fötunni á 15—20 mfnútna
fresti eða alls 6 sinnum þar til
vió komum i land, en þetta
gerðum við til að hafa sjóinn,
sem fiskurinn var f nógu súr-
efnisrikan. Það fer ekki milli
m;-la, að fiskurinn var nýgeng-
inn f netið er við drógum það,
þv: hann var ekkert orðinn das-
aður, né særður eftir netin“.
Þá sagði Rafn, að þegar hann
hefði verið skipstjóri á ísleifi 3.
VE árið 1970 hefði hann fengið
lúsifer f netin á svipuðum slóó-
um og nú eða 15—20 milur SA
af Bjarnarey. Sá fiskur hefði
verið dauður er hann kom upp
á yfirborðið, og netin hefðu þá
legið á grynnra vatni en nú.
„Ég var búinn að fá 5 lúsifera
hingað í safnið áður, en allir
voru þeir dauðir og tvo eigum
við uppstoppaða og satt að
segja átti ég aldrei von á að fá
þennan sjaldgæfa fisk hingað
lifandi,“ sagði Friðrik Jesson,
forstöðumaður Náttúrugripa-
safnsins f Eyjum, þegar
Morgunblaðið ræddi við hann.
„Ég setti hann strax í búr er
hann kom hingað í safnið og
sfðan lét ég hann eiga sig og var
ekki viss um að hann myndi lifa
lengi. í gær, sunnudag, var ég
að laga til kringum fiskinn f
búrinu, sem hann er í og þurfti
að ýta við honum með sérstök-
um stöngum, sem ég er með. Þá
beit ’hann svo fast í stangirnar,
að ég ætlaði aldrei að ná þeim
frá honum aftur og datt mér þá
í hug að fiskurinn héldi að
þetta væri fæða. Er ég hafði
náð stöngunum frá honum,
henti ég til hans loðnu og hann
át hana samstundis og siðan gaf
ég honum tvær til viðbótar, og
klippti hann þær í sundur og
át.“
Friðrik kvaðst ekki hafa get-
að mælt lengd fisksins, en hann
væri að likindum 40—50 sm
langur eða af mjög heppilegri
stærð. Þvi væri ekki að neita að
hann væri mjög ófrýnilegur í
útliti, enda drægi hann nafn
sitt af kölska og ljósbera.
„Það er ákaflega gaman að
sjá fiskinn er hann leitar fyrir
sér, en til þess hefur hann sér-
stakan fálmara, sem kemur að
Hugsanlegt að ísing
hafi valdið flugsly sinu
Stokkhólmi, 17. janúar. NTB. — Reuter.
FLUGMÁLAYFIRVÖLD í Svíþjóð sögðu í dag að margir mánuðir gætu
liðið þar til ljóst yrði hvað olli flugslysinu I Kælvesta, úthverfi
Stokkhólms á laugardag, þar sem 22 farþegar og flugliðar fórust með 4
hreyfla skrúfuþotu af gerðinni Vickers Viscount. Vélin var f aðflugi að
Brommaflugvelli á leið frá Jönkjöping og átti aðeins einnar mfnútu
flug eftir er slysið varð.
Sjónarvottar segja að vélin hafi
komið í aðeins 200 metra hæð yfir
Kælvesta og mikill hvinur verið
frá henni, er hún skyndilega
hallaðist og skall til jarðar á bíla-
stæði við verzlunarmiðstöð aðeins
10 metra frá fjölda raðhúsa f
hverfinu. Telja yfirvöld að flug-
maðurinn hafi snögglega ákveðið
að skella vélinni niður á bíla-
stæðið til að lenda ekki á
húsunum. Mikil sprenging varð
samstundis í vélinni og talið að
allir sem í henni -voru hafi beðið
samstundis bana. Rúður brotnuðu
í nálægum húsum og eldur
kviknaði í gafli eins þeirra, en
hann varð brátt slökktur. Engin
slys urðu þar á mönnum og þykir
það ganga kraftaverki næst, því
að yfirleitt er fjöldi bíla á stæðinu
og barnaleikvöllur rétt hjá og eru
oft mörg börn að leik á bílastæð-
inu. Veður var hins vegar kalt
þennan morgun og engin börn að
leik og fáir bílar á stæðinu. 10
bílar munu hafa eyðilagst. Einnig
var vinsæll barnaþáttur í sjón-
varpinu á þessum tíma.
Eins og fyrr segir átti vélin að-
eins eftir einnar mínútu flug til
Brommaflugvallar og hafði flug-
maðurinn örstuttu áður beygt við
aðflugsvita -og beðið um lend-
ingarleyfi. Virtist þá allt vera
með felldu um borð að sögn flug-
stjórnarmannsins, sem veitti
lendingarleyfið. Eftir að leyfið
var veitt, var ekkert samband
haft við vélina í skamman tima,
sem er eðlilegt, en þegar flug-
maðurinn hafði ekki aftur sam-
band við flugturninn reyndi flug-
stjórnarmaðurinn að kalla vélina
upp en fékk ekkert svar. Örfáum
sekúndum síðar var tilkynnt til
flugturnsins um slysið. Allir um
borð voru sænskir, en vélin var í
leiguflugi, og var hún í eigu
Skyline Sweden. Ein hugsanleg
skýring á slysinu er talin vera, að
ís hafi safnast á vængina og flug-
maðurinn þannig misst stjórn á
henni. Svarti kassinn með segul-
bandi, sem tekur upp öll samtöl
flugmannanna, fannst í góðu lagi
og verður sendur til Bretlands til
athugunar.
miklu leyti I stað augna, en þau
eru lítil og sér fiskurinn svo til
ekkert. Fiskurinn leggur fálm-
arann fram á botninn og iðar
hann allur, en svo þegar hann
er rólegur, leggur hann fálmar-
ann alveg aftur á bak.“
I bókinni Fiskarnir eftir
Bjarna Sæmundsson fiskifræð-
ing, segir um lúsifer:
„Fiskur þessi er á stærð við
hrognkelsi, allt að 60 cm að
Iengd eóa meira. Hann er mjög
hár og stuttur og fremur þunn-
vaxinn. Höfuðið er afarstórt,
frekur helmingur af allri lengd-
inni og fyrirferð liklega % alls
likamans. Munnurinn er stór og
mjög uppstæður; neðri skoltur-
inn er mjög sterklegur, með
mikla „undirhöku“ og nær mun
lengra fram en hinn, svo að
fiskurinn er yfirmynntur.
Tennur eru aðeins í skoltum,
hinar stærstu all-stórar og
hreyfanlegar inn á við og allar
hvassar. Augun eru smá 2-3 mm
i þvermál. Höfuðið er slétt ut-
an, nema hvað hvasst horn er
hvort sínum megin á hnakkan-
um. .. "
Þá segir: Af fremri bakugga
er aðeins til einn geisli (fálmar-
inn) og er hann frammi á enni
og situr þar i skoru upp af
augunum; hann er á lengd við
efraskoltsbeinið, gildur og
kylfumyndaður, með 2-3 stutt-
ar, lýsandi totur út úr endanum
og 8 anga í tveimur röðum á
hliðum kylfuhöfuðsins; eru
þeir mjúkir og jafnmjókkandi
til endanna og flestir fá-
greinóttir, með stuttum, hvítum
lýsandi endastykkjum, svo að
úr þessu verður skúfur; sem
likist armstjaka með kertum i,
og.er ef til vill þrefi og Ijóstæki
i einu.
Lúsiferinn telst til ættkvísl-
ar, sem nefnast lúsiferar á is-
lenzku og eru til tvær tegundir
hennar i N-Atlantshafi. Á ís-
landi fannst hann fyrst rekinn i
höfninni i Vestmannaeyjum ár-
ið 1886 og síðan þá hafa þeir
ýmist fundist reknir eða veióst
af og til.
Samkvæmt þeim upplýsing-
um, sem Morgunblaðið fékk hjá
dr. Jakobi Magnússyni fiski-
fræðingi i gær, eru lifshættir
lúsifers algerlega óþekktir enn
þann dag í dag. Þó er talið að
hann sé hægfara botnfiskur,
sem lyfti sér stundum upp i
sjónum. Segir Bjarni Sæmunds-
son að hin afar smáu augu
bendi á stöðuga dvöl i myrkri á
djúpsævi, en að líkindum geti
hann lýst frá sér með fálmaran-
um. á enninu. Hins vegar sé
óvist hvort hann fremur bregói
upp ljósi til að lýsa sér eða
hrekja burt óvini sina.
— Sprengigos
Framhald af bls. 2
sprungurnar og gufuketilinn eyk-
ur þrýsting á ný.
Nú vaknar sú spurning, hvað
þarf mikil gufa að myndast til
þess hreinlega að lyfta lokinu af
gufkatlinum þ.e. jarðlögunum af
sér. Þetta fer bæði eftir dýpi og
hitastigi gufunnar. Ef suðan fer
fram álOOO m dýpi, gæti gufan
kastað af ser jarðlögun, ef hún
nær að yfirhitna um 220° C eða í
540° C. Á 2000 m dýpi þarf gufan
að yfirhitna um 270° C miðað við
suðu, eða upp í 600° C. Þetta
gefur því til kynna að eftir því
sem dýpra er haldið þarf meiri
yfirhitun, en þess má geta, að
þegar náð er rúmlega 3000 metra
dýpi hefur vaiuið náð krítisku
ástandi og er ekki lengur hægt að
gera greiuarmun á því hvort H2 0
er vatn eða gufa þar fyrir ofan,
a.m.k. ekki hvað viðvíkur rúm-
máli. Þegar gufan nær að lyfta
jarðlögunum, myndast sprengigos
vegna hinnar miklu útþenslu guf-
unnar. Glöggt dæmi um þvílíkan
ógnar sprengikraft eru ketil-
spreningarnar á Akureyri og
Akranesi, sem fólki eru enn f
fersku minni. í sjálfu sér var
sprengigosið i Víti, sem skeði fyr-
ir um 250 árum, samskonar fyrir-
brigði og ketilsprenging þótt ólíkt
sé ketillinn stærri heldur en í
venjulegu húsi. Það skal þó tekið
fram, að greinarhöfundur telur
ólíklegt að sprengigos verði á
Kröflusvæðinu í bráð. Þótt vatn
sjóði i berginu, þá er langt í land
að gufan se orðin það heit, að Kun
geti sprengt af ser fargið, sem
hvílir ofan á katlinum. Ber þó að
hafa i huga, að sprengigos eru
algengust á jarðhitasvæðum, sem
eru á gossprungubelti landsins,
enda hefur alla tíð verið gert ráð
fyrir þessari áhættu í sambandi
við Kröfluvirkjun."
— Meir en . . .
Framhald af bls. 2
heildsöluverð á einu kilói eggja
væri 450 krónur en egg hafa að
undanförnu verið seld til versl-
ana á 270 krónur frá einstaka
framleiðendum. Samtök eggja-
framleiðenda telja að 60% af
heildsöluverðinu (450 krónum)
fari til kaupa á fóðri til eggja-
framleiðslunnar.
— Loðnuaflinn
Framhald af bls. 40
byrjað veiðar er Loftur Baldvins-
son EA, sem nýlokið er að byggja
yfir hjá Slippstöðinni h.f. á Akur-
eyri.
Eftirtalin skip tilkynntu um 400
lesta afla eða meira um helgina:
Helga Guðmundsdóttir BA 420
lestir, Kap 2. VE 500, Jón Finns-
son GK 480, Hrafn GK 400,
Guðmundur RE 770, Gisli Árni
RE 480, Albert GK 420, Sigurður
RE 1100, örn KE 450, Eldborg HF
500, Grindvíkingur GK 580, Súlan
EA 540, Hákon ÞH 430, Rauðsey
AK 440, Huginn VE 450, Börkur
NK 750, Fífill GK 470, Pétur Jóns-
son RE 540 og Bjarni Ölafsson AK
440.
Leif
Panduro
látinn
Kaupmannahöfn. 17. janúar. NTB.
DANSKI rithöfundurinn Leif
Panduro lézt I gær 53 ára að aidri.
Panduro, sem var menntaður
tannlæknir gaf út fyrstu bók sína
„Ur minni gulltönn" árið 1957.
Ilann skrifaði margar bækur og
fjölda verka fyrir sjónvarp og út-
varp. M.a. „Lika yður ostrur?“,
„Bertram og Lisa“ og Anna og
Paul“, sem hafa verið sýnd í ís-
lenzka sjónvarpinu. Slðasta sjón-
varpsverk hans „Hús Louise" var
sýnt I danska sjónvarpinu á ný-
ársdag. Ilann fékk verðlaun
danska gagnrý nendaféiagsins
1973 og heiðursverðlaun danska
leikritahöfundasambandsins
1968.
Idi Amin:
Finch kall-
aði yfir sig
hefnd Guðs
Nairóbl, 17. janúar. Reuter.
IDI AMIN Ugandaforseti sagði
að ástralski leikarinn Peter
Finch, sem lézt I sfðustu viku
af hjartaslagi, hefði kaliað yfir
sig reiði Guðs, þar sem hann
hefði nýlokið við að leika 1
kvikmynd um árás tsraels-
manna á Entebbeflugvöll I júlí
sl. Sagði Amin að fleiri leikar-
ar, sem leikið hefðu I myndum
um atburðinn, myndu hljóta
sömu örlög. Áður hafði banda-
rlski leikarinn Godfrey Cam-
brigde látist af völdum hjarta-
slags I nóvember við leik I
mynd um atburðinn og lék
hann hlutverk Amins.