Morgunblaðið - 30.07.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JULI 1977
31
Samið um át ján
mánudagsmyndir
Á síðustu kvikmyndasíðu gat
ég um 9 myndir af þeim 18, sem
Háskólabíó hefur samið um til
sýninga á mánudögum á ári
komanda. Til að halda sam-
henginu er rétt að nefna
þær aftur hér: Duddy Kravitz
(sjá umsögnjDersu Uzala
(Kurosawa) What? (Polanski),
L’argent de poche (Truffaut),
Den sommeren jeg fylte 15
(K. Andersen), Manden som
slutade röka, Ágget ár löst
Alfredsson), En kille och en
tjej (Hallström) og Polare
(Halldoff).
Hinar myndirnar níu eru
þessar:
Mean Streets (Am. 1973) er
fimmta mynd Martins Scorsese,
en fyrsta myndin, sem vakti á
honum verulega athygli sem
leikstjóra. Hún segir frá nokkr-
um félögum i italska hverfinu i
New York og eirðarlausu líf-
erni þeirra. Myndin er að
nokkru leyti sjálfsævisöguleg
og leikararnir eru vinir og
kunningjar Scorsese (þar á
meðal Robert de Niro), sem
eyddu sinum yngri árum á svip-
uðum slóðum og myndin gerist,
á.
Ansichten eines Clowns
(þýzk, 1976) er gerð eftir sam-
nefndri sögu Heinrich Böll
undir leikstjórn Tékkans Voj-
tech Jasny. Myndin segir frá
þrítugum þroskaheftum manni,
sem á bernskuárum sínum lifði
hörmunar Hitlers-tímans, en
getur síðan ekki tekið þátt í
þýzku þjóðfélagi eftirstíðrsár-
anna. Hann felur sig bak við
grímu trúðsins, og er þar með
utanveltu. Meðal aðalleikara í
myndinni er Hanna Schygulla,
ein helzta leikkona Fassbind-
ers.
SIGURÐUR SVERRIR PAUSSON
Der Starke Ferdinand (þýzk,
1976) eftir Alexander Kluge er
„pólitísk" gamanmynd um
gamlan lögreglumann á eftir-
launum, sem reynir að gerast
fyrsta flokks skipuleggjandi.
Sennilega má telja myndina til
„nýbylgju” myndanna í Þýzka-
landi, þvi Kluge stendur þar
framarlega i flokki og hefur
starfað lengi að umbótum i
þýzkri kvikmyndagerð. Kluge
deildi gagnrýnendaverðlaunun-
um i Cannes ’76 fyrir myndina
með Wenders fyrir Im lauf der
Zeit. Tékknesk kvikmyndagerð
siglir hins vegar hraðbyri inn i
húm næturinnar 1970, sem er
framleiðslu-ár Katarina og
hendes tre dötre, eins og mynd-
in ér nefnd i danskri fréttatil-
kynningu. Leikstjóri er Václav
Gajer en ekki hefur mér tekizt
að finna tangur né tetur um
þennan leikstjóra eða mynd
hans, hvorki í bókum né blöð-
um. Myndin er gerð af Bar-
randov kvikmyndastúdíóinu i
Prag, sem tékkneskir kvik-
myndagerðarmenn kölluðu
1971 „dauðu hæðina”, vegna
þess að á árunum á undaan
flúðu flestir af bestu mönnum
Tékka á þessu sviði i vesturátt.
Þeir sem eftir sátu urðu að gera
myndir sínar undir árvökulum
augum „stóra bróður”, og þar
sem engin tékknesk mynd frá
þessu timabili hefur sézt hér,
(nema ef til vill einhver sjón-
varpsmynd) er hún vafalitið
forvitnileg. I dönsku tilkynn-
ingunni segir að myndin sé
„mennekselig og gribende”, um
konu og draum hennar um
örugga framtið fyrir dætur sín-
ar — sem bregzt.
Frá Ungverjalandi kemur
Elektra (1975) eftir Miklós
Jancsó, sem er fyrsta mynd
hans í Ungverjalandi eftir
þriggja ára veru (og tvær
myndir) á Italiu. Jancsó heldur
hér uppteknum hætti með mjög
langar tökur (myndin er sam-
sett af aðeins átta myndskeið-
um), og sviðið er eins og áður
Ungverska sléttan, leikurinn í
stíl við ballett likt og i Rauða
sálminum. Jancsó gerir söguna
tímalausa og viðfangsefnið er
það sama og áður, hreyfing,
vald, kúgaðir gegn kúguðum,
harðstjórn og undirgefni, bylt-
ing.
Frá tsrael, kemur gaman-
mynd, sem nefnist á ensku
Daughters, Daughters, en ekki
er annað vitað um myndina en
það, að hún segir frá manni,
sem kominn er á efri ár, og
hefur ekki getað átt annað en
stúlkur með konu sinni. Hins
vegar vill hann endilega eign-
ast strák, til að halda ættinni
við í karllegg og til að taka við
fjölskyldurekstrinum.
Frá Frakklandi koma tvær
myndir. Eftir Claude Chabrol
verður sýnd mynd, sem nefnist
The Twist, nýleg mynd, sem
ekki er vitað meira um, og eftir
leikarann Jean-Claude Brilay
Framhald á bls. 29
Miklós Jancsó vió upptöku á ELEKTRA.
Mánudagsmyndin:
Duddy Kravitz
The Apprenticeshi'p of Duddv
Kravitz, kanadfsk, 1974.
Leikstjóri: Ted Kotcheff.
Með: Richard Dreyfuss,
Micheline Lanctot, Jack War-
den, Randy Quaid, Joseph
Wiseman, Denholm Elliot ofl.
DUDDY Kravitz hlaut gull-
björninn (1. verðlaun) á kvik-
myndahátiðinni í Berlín 1974.
Ösjálfrátt veltir maður þvi fyr-
ir sér, hvort betri myndir hafi
ekki verið þarna í umferð, eða
hvort dómendur hafi látið efnið
ráða vali sínu án tillits til ann-
arra þátta myndarinnar. I útliti
er hún furðu brokkgeng, ýmist
góð, sæmileg eða léleg og leik-
ararnir standa sig misjafnlega.
Kravitz (Dreyfuss) er ungur
gyðingur, sem beitir öllum
brögðum til að geta keypt sér
fallegan landskika og vatn en í
göslagangi sinum eftir pening-
um skilur hann eftir sig blóð-
uga slóð og ástvinamissi. Líkt
og Robert de Niro situr ein-
angraður í einveldi sínu við
myndalok í Godfather II, stend-
ur Duddy að lokum uppi ást-
vinalaus — á aðeins vatn og
mold. Efni myndarinnar er því
langt frá því að vera merk-
ingarlítið, það er næsta klass-
ískt, en Kotcheff reynir að slá
öllu upp i grín og þar missir
hann tökin. Dreyfuss tekst að
vísu að skapa sæmilega geðuga
persónu, þrátt fyrir græðgi
sína, en Micheline Lanctot á í
Richard
Kravitz.
Dreyfuss sem Duddy
erfiðleikum með að skapa trú-
verðuga Yvette, sem virðist
fremur að kenna handritinu en
henni sjálfri. Randy Quaid
(Virgil) og Denholm Elliot
(John Friar) gera sitt bezta, en
Kotcheff keyrir myndina áfram
með slíkum látum (sem að vísu
eru i samræmi við aðferðir
Duddys, en það eru mistök hjá
Kotcheff að gera myndina í
sama dúr), að öll persónusköp-
un á erfitt uppdráttar, þannig
að myndin verður dramatískt
veikburða og brotnar hvað eftir
annað upp í einstök atriði. Það
eru þessi einstöku atriði, sem
síðan eru misgóð, sum fyndin,
önnur tilfinningarik, enn önn-
ur misheppnuð og þá flest
vegna skorts á tengslum við
persónurnar. Annars var hlegið
það dátt að mörgum þessum
einstöku atriða, að mér kæmi
ekki á óvart þó myndin yrði
flutt yfir á almennar sýningar
enda væri örvænt um, hvað
gengi í islenzka áhorfendur
yfirleitt, ef þeir nytu þess ekki
að horfa á peningabrölt, hlusta
á fjárgróðaáætlanir og fylgjast
af áhuga með fasteignabraski.
Duddy Kravitz varð geysivin-
sæl meðal enskumælandi i Kan-
anda og voru vinsældirnar
þakkaðar bandarísku leikurun-
um. Enskumælandi kvik-
myndagerðarmenn í Kanada
virðast eiga við að stríða skort-á
sjálfsáliti, þvi margir þeirra
reyna að fá bandariska leikara*
og jafnvel tæknilið til að standa
með sér að gerð mynda. Er það
talið tryggja meiri aðsókn að
myndunum. Aðrir leggjast
mjög gegn þessari þróun og líta
á slikar myndir sem svik við
kanadiska kvikmyndagerð. í
Duddy Kravitz eru fimm af
helztu leikurunum bandarískir
og kvikmyndatökumaðurinn og
tónsmiðurinn brezkir. Sjálfur
hefur Kotcheff unnið um langt
bil utan Kanada, svo ef til vill
getur myndin tæpast talizt
kanadisk nema að nafninu til.
SSP
Að vinna
og þegja
Hustruer, norsk, 1975.
Leikstjóri: Anja Breien.
Með: Anne Marie Ottersen,
(Mia), Frödis Armand
(Heidrun), Katja Medböe
(Katja) ofl.
Eftir að hafa komið saman til
að heiðra gamla kennslukonu
sína, halda þrjár af bekkjar-
systrunum áfram að skemmta
sér. Þær hafa ekki sézt í mörg
ár, eru allar giftar, ein er ófrísk
að barni no. 2, önnur á þrjú
börn og sú þriðja er barnlaus.
Þær ræða hjónabönd sín,
brostnar vonir æskuáranna,
reyna að átta sig á ástandinu í
dag og stöðu sinni. Þær ákveða
að láta karlana róa, a.m.k. í bili,
og halda áfram að skemmta sér
i nokkra daga. Endirinn má
liggja milli hluta fyrir þá sem
eiga eftir að sjá myndina.
I Hustruer stillir Anja Breien
upp ýmsum vandamálum
nútima fjölskyldu fólks i
ögrandi tón, oft óraunhæfum
en umræðuhvetjandi. Myndin
er að nokkru sniðin eftir mynd
Cassavetes, Husbands (sem
brýn nauðsyn er að fá hingað til
sýninga), en samtöl í myndinni
eru samin af Breien og leikkon-
unum i sameiningu. Myndin er
oft fyndin (þegar konurnar
leika hlutverk karlmannsins,
og reyna að gefa nokkrum
mönnum undir fótinn á göt-
unni), einstaka sinnum lang-
dregin og I tveim atriðum
furðulega innantóm (klósett-
atriði, þar sem áhorfendur
horfa í lengri tima á nokkrar
salernishurðir, og gufubaðs-
atriðið, þar sem Breien setur
upp einskonar „stillimynd” af
berum konum í gufubaði, án
þess að nokkur samtöl eigi sér
stað). 1 heild er myndin dágóð
skemmtun og umhugsunarverð,
og hún sýnir fram á að draum-
urinn um frelsið er hugtak, sem
umgangast ber með fyllstu
aðgát. Þýzki kvikmyndahöfund-
urinn Fassbinder hefur í mörg-
um mynda sinna fjallað um
jafnrétti kynjanna og frelsi, en
segir að aðskilnaður, eins og sá
sem Breien stingur upp á, sé
engin lausn, því fólk eigi erfið-
ara með að lifa einsamalt held-
ur en með öðrum, vandinn sé
hins vegar „aðeins”, að finna
lausnir á þeim vandamálum,
sem fylgja sambúð.
IIUSTRUER: Katja Medböe, Anna Marie Ottersen og Fröydis Armand.
Næsta tillegg í þessa umræðu
hlýtur því að beinast að upp-
byggingu innan fjölskyldunn-
ar, hugsanlegum leiðum til úr-
bóta án aðskilnaðar.
Hustruer er eins og áður seg-
ir umræðuhvetjandi og um-
hugsunarverð, en Breien hefur
engar skynsamlegar lausnir á
takteinum. Aðgerðir kvenn-
anna eru sprottnar upp úr hita
augnabliksins og bera með sér
eggjandi ögrun byltingar, en
bera ekki með sér neina frjó-
anga betra skipulags. Þær hafa
engar tillögur fram að færa um
sina eigin stöðu, en eru hins
vegar fljótar að sjá stöðu karl-
mannsins í skýru ljósi, eins og
Heiðrún segir kaldhæðnisle.ea:
„að vinna og þegja — til þess
hafa þeir verið aldir upp — til
að vinna og þegja”.
(Anja Breien vann á siðasta
ári að myndinni Den
allvarsamma leken eftir skáld-
sögu Hjalmar Söderberg og
með annað aðalhlutverkið i
myndinni fer islenzka stúlkan
Bergljót Árnadóttir. Myndin er
gerð of Norsk F’ilm og Svenska
Filminstitutet, og vonandi fær
eitthvert kvikmyndahús borg-
arinnar áhuga á myndinni, áð-
ur en mjög langt um liður.)
SSP.