Morgunblaðið - 19.11.1977, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1977
Framkvamdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi horfajöm GuSmundsson.
Fréttastjón Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ámi GarSar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiBsla ABalstrnti 6, sim'i 10100.
__________Auglýsingar ASalstrnti 6, sfmi 22480.
egar við íslend
ingar gerðumst
aðilar að At-
lantshafsbandalag-
inu í apríl 1949, var sú
ákvörðun á því byggð, að
nauðsynlegt væri að
tryggja öryggi okkar á
viðsjárverðum tímum og
eðlilegt, að það yrði gert í
bandalagi við aðrar lýð-
ræðisþjóðir í okkar heims-
hluta. Þegar varnar-
samningurinn við Banda-
ríkin var gerður árið 1951
og bandarískt varnarlið
kom hingað til lands var sú
ákvörðun á því byggð, að
svo mjög hefði ástand
versnað í alþjóðamálum
vegna yfirgangs Sovét-
ríkjanna í Evrópu og
styrjaldarinnar í Kóreu, að
nauðsynlegt væri að
tryggja öryggi lands og
þjóðar með vörnum í land-
inu sjálfu. Það hefur verið
yfirlýst afstaða þeirra
þriggja lýðræðisflokka,
sem stóðu að þessari veiga-
miklu stefnumótun 1949 og
1951, að erlent varnarlið
skyldi ekki dveljast á ts-
landi stundinni lengur en
þörf krefði. Lýðræðis-
flokkarnir þrír hafa
tvisvar sinnum á þeim
aldarfjórðungi, sem síðan
er liðinn, haft mismunandi
mat á því, hvort ástand
heimsmála væri á þann
veg, að óhætt væri að láta
varnarliðið hverfa úr
landi, en að lokum hafa
þeir jafnan komizt að
þeirri sameiginlegu niður-
stöðu, að slíkt ástand hefði
ekki skapazt enn.
Þetta er sá siðferðilegi
grundvöllur, sem dvöl
bandaríska varnarliðsins
hér á íslandi hvílir á. Á
þessum forsendum hefur
Morgunblaðið alla tíð stutt
aðild íslands að Atlants-
hafsbandalaginu og dvöl
bandarísks varnarliðs á
íslandi. Raunar er það
skoðun Morgunblaðsins, að
nú hin síðari ár hafi jafn-
vel verið enn ríkari þörf
fyrir slíkar varnir hér á
íslandi en þegar þær voru
upp teknar, vegna hinna
miklu flotaumsvifa Sovét-
ríkjanna í nágrenni við
okkur á N-Atlantshafi.
Þessi hernaðarumsvif
annars mesta stórveldis
heims hafa og valdið því,
að hagsmunir íslendinga
og Norðmanna í öryggis-
málum eru nátengdari en
áður var og samstarf
þessara tveggja þjóða á
sviði öryggismála hefur
aukizt. En um leið og þær
aðstæður verða á alþjóða-
ypttvangi, að friður í okkar’
heimshluta verður talinn
tryggður, svo að öruggt
megi telja, að smáþjóð eins
og við íslendingar þurfum
ekki að óttast íhlutun af
hálfu hins sovézka stór-
veldis, mun Morgunblaðið
lýsa þeirri skoðun sinni, að
ekki sé lengur þörf fyrir
erlent varnarlið á íslenzkri
grund. Þær aðstæður hafa
ekki orðið enn og þær eru
ekki í sjónmáli, en öll hljót-
um við þó að vona, að til
þess komi fyrr en síðar.
Á undanförnum árum
hafa við og við heyrzt radd-
ir um það — og virðast eiga
einhvern hljómgrunn — að
við íslendingar eigum að
gera varnir lands okkar og
öryggi þjóðarinnar að
féþúfu. Úr því að við
höfum fengið erlenda þjóð
til þess að taka að sér að
tryggja öryggi okkar í sam-
starfi við NATO sé sjálf-
sagt, að sú þjóð fái að borga
fyrir það — og það
myndarlega. Þeir, sem
slíkar skoðanir hafa,
virðast telja, að það séu
fyrst og fremst hagsmunir
Bandaríkjanna einna, að
bandarískt varnarlið sé á
íslandi. Þess vegna hljóti
Bandaríkjamenn að vera
tilbúnir til þess að greiða
fyrir þá aðstöðu miklar
fúlgur. Þetta grundvallar-
sjónarmið talsmanna þess
að leigja landið undir
erlendan her byggist á
miklum misskilningi.
Bandaríkjamenn þurfa
ekki á aðstöðu á íslandi að
halda til þess að tryggja
öryggi Bandaríkjanna og
bandarísku þjóðarinnar.
Þetta öflugasta stórveldi
heims er einfært um að sjá
um sig að þessu leyti. En
Bandaríkjamenn hafa af
margvíslegum ástæðum
tekið að sér að leggja
öðrum lýðræðisríkjum lið í
baráttu þeirra gegn út-
þenslustefnu Sovét-
ríkjanna. Þetta framlag
Bandaríkjanna til varna
lýðræðisríkja V-Evrópu
kemur fram í samstarfinu
innan Atlantshafsbanda-
lagsins. í því eru hins
vegar fólgnir miklir hags-
munir fyrir aðrar banda-
lagsþjóðir en Bandaríkja-
menn, að hér á íslandi séu
öflugar varnir og starfrækt
sterk eftirlitsstöð. Auk
okkar íslendinga sjálfra er
það alveg sérstaklega
mikilvægt fyrir Norður-
landaþjóðirnar allar, þó
einkum Norðmenn og
Dani, að öflugar varnir séu
á íslandi. Menn þurfa ekki
að láta sér til hugar koma,
að Bandaríkjamenn líti á
það sem sérstök forréttindi
að hafa fjölmennar sveitir
ungra manna staðsettar I
varnarstöðvum I öðrum
löndum. Nú nýlega hafa
Bandaríkjamenn ákveðið
að fækka stórlega herliði
sínu í Suðaustur-Asíu og á
undanförnum árum hafa
hvað eftir annað komið
fram sterkar kröfur I
Bandaríkjaþingi um, að
bandarískar hersveitir
yrðu kallaðar heim frá V-
Evrópu og að Evrópubúar
tækju sjálfir að sér að sjá
um varnir sínar. Það er því
á miklum misskilningi
byggt, ef menn í raun og
veru halda, að Bandaríkja-
mönnum sé, vegna eigin
hagsmuna, svo mikið I mun
að halda aðstöðu sinni hér
á landi. að þeir væru reiðu-
búnir til þess að greiða
fyrir það stórar fúlgur.
En við skulum samt
segja sem svo, að við
ákvæðum að semja við
Bandaríkjamenn um mikl-
ar peningagreiðslur til okk-
ar vegna varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli. Hvað
hefði þá gerzt? í fyrsta lagi
hefðum við Islendingar þá
leigt land okkar fyrir
erlendan her og þar með
væri brostinn sá siðferði-
legi grundvöllur, sem
varnarsamstarf okkar við
Bandaríkin og önnur vest-
ræn ríki byggir á. í öðru
lagi mundum við hagnast
með mjög óeðlilegum
hætti, hljóta e.k. „stríðs-
gróða“, sem væri í engum
tengslum við eðlilegan arð
af atvinnulífi landsmanna
sjálfra.
I þriðja lagi hefðum við
gert okkur háða erlendu
stórveldi fjárhagslega.
Sjálfstæði okkar gagnvart
Bandaríkjunum væri þá úr
sögunni, þau hefðu gert
okkur háða sér og við
hefðum undirgengizt það
með þvi að taka við fjár-
munum með þessum hætti.
Þar með værum við
íslendingar ekki lengur
frjálsir að því að segja
varnarsamningnum upp,
þegar okkur þætti henta og
aðstæður I öryggismálum
leyfðu, heldur yrðum við
einnig að meta, hvort við
hefðum efni á því að segja
þeim samningi upp og
missa þar með af þeim tekj-
um, sem við hefðum fengið
í landsleigu og værum sem
þjóð búin að venja okkur á
að hafa.
Nú er sagt, að Norðmenn
taki við slíkum greiðslum
og þess vegna sé engin
minnkun að því fyrir okk-
ur íslendinga að taka við
þeim. En hér er um gjör-
samlega óskyld mál að
ræða. Á vegum Atlants-
hafsbandalagsins er starf-
ræktur svokallaður „infra-
structure" sjóður sem At-
lantshafsbandalagsríkin
utan íslands leggja fé í og
úr þessum sjóði er síðan
veitt fjármagn til varnar-
viðbúnaðar I ýmsum lönd-
um.
Varnarþörf Norð-
manna hefur verið mjög
mikil og vaxandi, sérstak-
lega í N-Noregi vegna um-
svifa Sovétmanna við
landamæri Noregs. Þess
vegna hafa Norðmenn stór-
eflt varnir sínar í Norður-
Noregi og þeir hafa fengið
fjármagn úr þessum sjóði
til þess að leggja vegi, flug-
velli og fleira I hernaðar-
skyni, en sem jafnframt er
notað til annarra þarfa á
friðartímum. En Norð-
menn verða að leggja fram
fé frá sér á móti því fram-
lagi, sem úr sjóðnum kem-
ur og jafnframt hafa þau
aðildarríki Atlantshafs-
bandalagsins, sem fé leggja
í sjóðinn, rétt til afnota af
þeim mannvirkjum sem
fyrir þetta fjármagn eru
byggð. Ef um það er að
ræða, að þeir, sem nú mæla
með auknum fjárframlög-
um Bandaríkjamanna til
Islands, eiga við það, að
nauðsynlegt sé að stórefla
varnarviðbúnað hér á landi
gegnir auðvitað allt öðru
máli. En slík sjónarmiö
hafa ekki komið fram í
sambandi við umræðurnar
um landsleiguna.
Auðvitað er hægt að
ræða það á málefnalegum
grundvelli, hvort nauðsyn-
legt sé að efla varnarvið-
búnað á íslandi. Sumir eru
þeirrar skoðunar, að sá
varnarviðbúnaður, sem nú
er á Keflavíkurflugvelli, sé
ekki nægilegur. Raddir
hafa heyrzt um, að nauð-
synlegt sé að byggja annan
herflugvöll í öðrum lands-
hluta, þar sem þéttbýli sé
minna, að nauðsynlegt sé
að byggja hafnir annars
staðar á landinu, að æski-
legt sé að styrkja mjög
tækjabúnað varnarliðsins
með fullkomnari flugvél-
um, fullkomnari ratsjár-
stöðvum, og svo mætti
lengi telja. Ef skilja má þá,
sem telja nauðsynlegt, að
Bandaríkjamenn beini
auknu fjármagni til ís-
lands á þann veg, að þeir
vilji efla varnirnar er sjálf-
sagt að ræða málin á þeim
grundvelli. Og þá væri ef-
laust hægt að færa fjöl-
mörg rök fyrir því, að
nauðsynlegt sé að efla
varnarviðbúnað á íslandi.
En um leið verða menn að
gera sér grein fyrir því,
hvílík röskun væri í því
fólgin fyrir íslenzkt þjóðfé-
lag, ef framkvæmdir vegna
varna landsins yrðu stór-
auknar með gerð flugvalla,
hafna, þjóðvega og fleiru
slíku. Og menn yrðu einnig
að gera sér grein fyrir því,
hvaða áhrif það mundi
hafa á efnahagslíf íslend-
inga, ef miklu fjármagni
yrði beint inn I landið til
slíkra framkvæmda og
vinnuaflsþörf yrði mjög
mikil af þeim sökum. Hér
er auðvitað um tvö ólík mál
að ræða, leigutöku vegna
dvalar varnarliðsins
annars vegar, en nauðsyn á
eflingu varna hjns vegar.
Morgunblaðið hefur áð-
ur lýst afdráttarlausri and-
stöðu við það að við íslend-
ingar gerum öryggismál
okkar að féþúfu. Sú afstaða
Morgunblaðsins er nú
ítrekuð. Vel má vera, að
mikill fjöldi fólks sé ann-
arrar skoðunar en Morgun-
blaðið í þessum efnum. Af-
staða Morgunblaðsins til
mála er ekki byggð*á stund-
arvinsældum, heldur á
hagsmunum þjóðarinnar í
bráð og lengd. Þess vegna
mun Morgunblaðið beita
þeim mætti, sem það hefur
yfir að ráða, til þess að
vinna skoðunum blaðsins
fylgi I þessum málum sem
öðrum.
Því má að lokum bæta
við, að á fundi I Varðar-
félaginu nýlega sagði
Ingólfur Jónsson, fyrrum
ráðherra, m.a. um varnar-
málin: „Varnarliðiðverður
ekki hér degi lengur en við
viljum sjálf hafa það í land-
inu. Við vitum, að eins og
ástandið er I heiminum, er
nauðsynlegt fyrir Island að
vera í varnarsamstarfi
vestrænna þjóða, sem búa
við svipað stjórnarfar og
við. Landið, sem við lánum
undir varnarliðið, er okkar
framlag í þessu samstarfi.
Við höfum ekki eigin her
eða vígdreka, hvorki á sjó,
landi eða í lofti. En landið,
sem við ljáum undir varn-
arliðið, er mikils virði I
varnarkeðjunni.“ Ingólfur
Jónsson hefur, ásamt öðr-
um forystumönnum Sjálf-
stæðisflokksins, sagt um
landsleigu vegna varnar-
liðsins, að meðan við vilj-
um hafa það i landinu og
teljum það nauðsynlegt
vegna öryggis okkar og
sjálfstæðis, sé það ekki við-
eigandi að taka leigugjald
fyrir þá aðstöðu, sem við
veitum, þar eð við leggjum
ekki sjálf af augljósum
ástæðum fram mannafla
eða hergögn til varnanna,
en teljum þó lífshagsmuni
okkar að vera ekki varnar-
laus. Varnarliðið er því hér
í okkar þágu. En ef tímarn-
ir breytast og við teljum
það ekki nauðsynlegt að
hafa varnarlið í landinu, þá
látum við það fara. En —
þá megum við Islendingar
ekki vera því efnalega háð-
ir, þannig að við gætum
ekki hugsað til þess, af
fjárhagsástæðum, að varn-
arliðið færi af landi brott.
Af þeim sökum m.a. sé
landsleiga til varnarliðsins
varhugaverð, svo að ekki
sé meira sagt.
FYRIR ÍSLAND —
GEGN LANDSLEIGU