Morgunblaðið - 19.11.1977, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. NÖVEMBER 1977
Geir Hallgrímsson
á fundi Kaupmannasamtaka:
KAUPMANNASAMTÖK tslands efndu til fundar í
fyrradag um verðlagsmál og var Geir Hallgrímsson,
forsætisráðherra, frummælandi á fundinum. í upphafi
fundarins sagði Gunnar Snorrason, formaður Kaup-
mannasamtakanna nokkur orð og lét þess getið, að
álagning verzlunarinnar hefði ekki verið hreyfð síðan i
apríl 1975, en á þessu ári mundu laun ein hækka um 60%
og annar kostnaður hefði einnig stórhækkað. Formaður
Kaupmannasamtakanna vitnaði síðan i ályktun síðasta
aðalfundar samtakanna um fyrirheit í stjórnarsáttmál-
anum um verðlagsmál og sagði, að spurning dagsins væri
sú, hvort nýtt frumvarp um verðlagsmál yrði lagt fram á
þessu þingi og afgreitt.
Geir Hallgrlmsson, forsætisráð-
herra, sagði i ræðu sinni, að það
væri hverju orði sannara, að litið
sem ekkert hefði gerzt i verðlags-
málum frá vori 1975 og þar til nú í
vikunní, að verðlagsnefnd hefði
samþykkt nokkrar leiðréttingar,
sem forsætisráðherra kvaðst ekki
gera of míkið úr. Ríkisstjórnin
féllst á þessa samþykkt verðlags-
nefndar, ságði Geir Hallgrimsson,
og gerði nokkra grein fyrir i
hverju sú samþykkt er fólgin. Þar
er fyrst og fremst um að ræða
10% hækkun á alla álagningar-
liði. Það er rétt, sem fram kemur í
bókun minnihluta verðlagsnefnd-
ar, sagði Geir Hallgrímsson, að
mismunandi þörf er fyrir hækkun
á hinum ýmsu þáttum, en með því
viðurkenna launþegafulltrúar i
verðlagsnefnd, að þörf var á
hækkun á mörgum liðum og
meðalhækkun áreiðanlega ekki
orðið minni. Eitt dagblaðanna
segir í morgun, að með þessari
leiðréttingu hafi verzluninni ver-
ið réttar yfir borðið þrjú þúsund
milljónir króna, en ég býst ekki
við því, að ég verði hylltur á þess-
um fundi fyrir það, sagði forsætis-
ráðherra. Við í núverandi ríkis-
stjórn erum ekki eins rausnarleg-
ir við verzlunina eins og Lúðvík
Jósepsson var i viðskiptaráð-
herratíð sinni, þvi að álagningin
er ekki enn orðin jafn há og hún
var, þegar ákvörðun var tekin um
álagningarhækkun í ráðherratið
Lúðvíks Jósepssonar í marz 1974.
Er það út af fyrir sig ekkert til að
státa af í ykkar hópi, enda er ég
sannfærður um, að álagningar-
höft á að afnema, ekki vegna ykk-
ar, ekki vegna kaupmanna, held-
ur vegna neytandans, þannig að
hann endurheimti húsbóndavaid
sitt að þessu leyti í vöruvali og
vöruverði. Ég veit, að þið eruð
sammála mér í þessu efni. I þvi
liggur styrkur ykkar sem atvinnu-
rekenda og þjónustuaðila við fólk-
ið í landinu.
Hvernig getum við gert verð-
myndunina frjálsa — hvernig get-
um við afnumið álagningar-
ákvæði eitt af öðru, þannig að
reynslan af frelsinu sé í raun
ákvörðunarástæða um frekara
afnám verðlagshafta? Spor i þá
átt er væntanlegt frumvarp um
verðlagsmál. Það hefur lengi ver-
ið í undirbúningi og var á síðasla
vetri sent til umsagnar hags-
munaaðila innan verzlunarinnar.
Rikisstjórnin hefur þessar um-
sagnir nú til meðferðar og mun
verða haft fullt samráð við Kaup-
mannasamtökin, og aðra umsagn-
araðila um frekari framvindu
málsins. En það er rétt, að við
gerum okkur grein fyrir því, að
þetta frumvarp verður ekki að
öllu leyti samið eins og víð flestir
gjarnan Aldum að það yrði 1 því
hlýtur að felast nokkur málamiðl-
un. Við höfum búið við verðlags-
höft áratugum saman og þau hafa
verið trúaratriði hjá hagsmuna-
samtökum og stjórnmálaflokkum.
Fyrir tíu árum var gerð tilraun til
að flytja slíkt frumvarp, en það
féll, þótt það væri flutt sem
stjórnarfrumvarp. Og það var
einn þáverandi stjórnarþing-
manna viðreisnarstjórnar, sem
snerist á móti því. Undanfari
frumvarps í þvi formi, sem við
mundum kjósa, þarf að vera
hugarfarsbreyting meðal þjóðar-
innar og samtaka launþega. Ég
tel, að sú hugarfarsbreyting sé að
verða. Eg held, að launþegar og
samtök þeirra geri sér grein fyrir
því, að frjáls samkeppni tryggir
lægsta vöruverð.
Við heyrum stundum sagt, að
verzlun sé sníkjudýr á þjóðfélag-
inu, en hvað er verzlun annað en
að gera sem mest úr framleiðsl-
unni, flytja hana þangað, sem
þörf er fyrir hana og aúka verð-
mætí hennar. Hver spöruð króna i
innkaupum er jafn mikils virði og
sú króna, sem aflað er úr sjó eða
með iðnaðarframleiðslu. Fjölgun
starfsfólks í verzlun er nefnd sem
dæmi um, að við séum á villigöt-
um. En i öllum þjóðfélögum á
framfarabraut þar sem velmegun
eykst fylgir aukin verzlun og auk-
in þjónusta. Við heyrum lika
stundum sagt, að kaupmenn og
heildsalar eyði gjaldeyri þjóðar-
innar. Hvílík öfugmæli. Það er
kaupandinn sem það gerir, allur
almenningur og það er einmitt
almenningur sem aflað hefur
gjaldeyrisins.
Á árinu 1960 áttu sér stað tíma-
mót i islenzkum viðskiptaháttum.
Það var komið á frjálsum vöru-
innflutníngi. I meginatriðum hef-
ur tekizt að varðveita þetta frelsi í
vöruinnflutningi. En nú skortir á
frjálsræði í gjaldeyrisverzlun, á
peninga- og lánamarkaði og allra
mest í verðmyndun. Spurningin
er þessi: Er unnt að afnema höft á
þessum þremur sviðum? Sumir
segja, að það sé ekki hægt, þar
Frá fundi Kaupmannasamtakanna.
Geir Hallgrlmsson, forsætisráð-
herra, flytur ræðu slna á fundi
Kaupmannasamtakanna í fyrra-
dag
sem jafnvægi ríki ekki í efnahags-
málum. Það er rétt, að það skortir
á jafnvægi í efnahagsmálum. Við
þurfum að hafa rétta gengis-
skráningu. Það er engum vafa
bundið, að við þurfum að koma á
jafnvægi á lánamarkaðnum. Við,
sem hér erum viljum frjálsa
verzlun og verðmyndun, en þá
þurfum við einnig að hafa jafn-
vægi f peningamálum. Sparifjár-
eigendur þurfa að fá nægilega
háa vexti. Þá er spurt, hvort
verzlunin þoli það. Sparifjáreig-
endur verða að fá réttmætt
endurgjald fyrir það lánsfé sem
þeir leggja fram, enda er ljóst, að
það er betra að hafa fjármagn,
þótt dýrt sé, en ekkert fjármagn.
Það er talað um misskiptingu
lánsfjár. Visasti vegurinn til þess
að koma i veg fyrir hana og láns-
fjárhöft er frjálsræði á peninga-
markaðinum. Ef jafnvægi ríkir
standa allir jafnt að vigi. Það eru
hagsmunir frjálsrar verzlunar að
slíkt jafnvægi komist á.
Sumir segja, að útilokað sé að
gefa álagnirigu frjálsa vegna þess
að laun séu bundin. Skýringin á
því, að litið hefur gerzt í verðlags-
málum á undanförnum misserum
er sú, að við höfum orðið að þola
áföll, sem haia leitt til rýrnunar
kaupmáttar bæði á árinu 1975 og
1976. Við urðum að draga úr
þjóðarútgjöldum. Undir slíkum
kringumstæðum treysti ég mér
ekki til þess að leggja til frelsi i
verðlagsmálum. Við slikar að-
stæður er einfaldlega ekki jarð-
vegur fyrir því. En við skulum
muna eftir því, hvernig laun eru
ákveðin. Þau eru lágmarkslaun.
Hverjum sem er, er heímilt að
borga hærri laun. En álagningar-
ákvæði verzlunarinnar eru
hámarksákvæði. Aðalatriðið er að
launþegar fái sem bezt vöruúrval
við sem lægstu verði.
Eg dreg ekki úr þeim vanda.
sem við okkur blasir i efnahags-
máluin. Við höfum búið við yfir
50% verðbólgu og þurfum enn að
sætta okkur við 30% verðbólgu
nú i bili. I ákveðnum vöruflokk-
um eru álagningarákvæði ekki
nýtt til fulls og samkeppnin nýtur
sin. Við eigum að draga lærdóm
af þeirri reynslu og færa frelsið í
verðlagsmálum út til fleiri þátta.
Verðlagsyfirvöld hafa haft
álagningu lága á þeim vörum, sem
mest áhrif hafa á visitöluna og
láta álagningu á öðrum vörum
bera verzlunina uppi. Slíkt leiðir
til óeðlilegra verzlunarhátta, sum-
ir sjá sér hag i því að verzla
einungis með þær vörur, sem há
álagning er leyfð á. Ef frelsi ríkir
verður heildar vöruverðið til
neytenda lægra en álagning kann
að verða hærri. Vel má vera, að
verzlunin auki hagnað sinn með
þeim hætti, en það er ekki tekið
af neytendum heldur með hag-
stæðari innkaupum. Á þá strengí
verðum við að slá, sem viljum
auka frelsi i viðskiptum. Það er
þýðingarlaust að sannfæra al-
menning um, að hækkun álagn-
ingar sé réttlætismál. Það eina,
sem við getum sannfært fólk um
er, að það fái í raun árangur af
erfiði verzlunarstéttarinnar í
betra vöruúrvali og lægra vöru-
verði.
Eg er ekki að lofa gulli og græn-
um skógum og ég vara við of
mikilli bjartsýni í sambandi við
það frumvarp, sem lagt verður
fyrir Alþingi um nýja verðlags-
löggjöf. Það á vafalaust eftir að
valda einhverjum ykkar von-
brigðum, en það verður spor i
rétta átt. Við skulum hafa það
markmið fyrir augum, að koma á
frjálsræði í verðmyndun, á lána-
markaðnum og í gjaldeyrisverzl-
un, ekki vegna einnar stéttar
heldur vegna heildarinnar. Þvi
mikilvæga hlutverki, sem
verzlunin gegnir getur verzlunin
því aðeins sinnt, að hún hafi til
þess viðunandi skilyrði.
Spurningar
og svör
Að lokinni frumræðu forsætis-
ráðherra beindu fundarmenn til
hans nokkrum spurningum.
Jónas Gunnarsson. formaður
Félags matvörukaupmanna, bar
fram spurningu i fimm liðum.
1) Er útlit fyrir, að ný verðlags-
löggjöf verði sett á þessu kjör-
timabili?
Svar forsætisráðherra: Ég hef
þegar svarað þessari fyrirspurn i
frumræðu minni.
2) Verður gerð breyting á skip-
an verðlagsnefndar og 6-manna
nefndar?
Svar forsætisráðherra: Sam-
kvæmt drögum að frumvarpi um
nýja verðlagslöggjöf er gert ráð
fyrir, að verðlagsnefnd verði skip-
uð tveimur fulltrúum frá verzlun-
inni, tveimur frá neytendum og
tveimur hlutlausum fulltrúum,
sem Hæstiréttur skipar, en odda-
maður verði skipaður af við-
skiptaráðherra. Ég tel þetta veru-
lega bót frá því skipulegi sem nú
er. Varðandi sex-mannanefnd er
ekki gert ráð fyrir breytingum á
skipan hennar í þessari löggjöf.
Verðlag landbúnaðarafurða fell-
ur ekki undir það svið, sem þetta
væntanlega frumvarp fjallar um.
En ég tel, að það komi til greina,
að þvi er varðar dreifingarkostn-
að og vinnslukostnað, að fella þá
þætti inn í þessa löggjöf, þótt sex-
manna nefnd mundi áfram fjalla
um verðlagningu búvöru til
bænda, en endurskoðun fram-
leiðsluráðslaga er f gangi, en fer
hægt.
3) Hvers vegna átti Sjálfstæðis-
flokkurinn engan fulltrúa I þeirri
nefnd, sem undirbjó frumvarpið?
Svar forsætisráðherra:
Viðskiptaráðherra taldi rétt, að í
upphafi yrði um embættismanna-
nefnd að ræða. Fallizt var á það í
trausti þess, að hagsmunaaðilar
og aðrir, er áhuga hafa, gætu haft
áhrif á endanlegar niðurstöður og
svo mun verða. Ég kann ekki full
skil á stjórnmálaskoðunum allra
þeirra, sem undirbúið hafa frum-
varpið, og meðan svo er tel ég
ástæðulaust að ganga út frá and-
stæðum pólitiskum skoðunum.
4) Er rétt að kaupmenn fái
þóknun fyrir innheimtu sölu-
skatts?
Frjálsræði í verðmynd-
un, gjaldeyrisverzlun
og á peningamarkaði
— ekki vegna einnar stéttar, hehlur vegna heildarinnar