Morgunblaðið - 26.01.1978, Qupperneq 13

MTTRcTUN’BLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 26. JAXCAR 1978
'» r 7 / / .T. .rlV; /t , ,
13
Hugleiðing
um gagnrýni
Hugleiðing þessi var rituð
fyrir fimm árum af gefnu en
gleymdu tilefni. — G.E.
I samfélagskró vorri á
norðurhjara, þar sem listbrölt
er haft í frammi öllum stund-
um, þar sem skútukarlar,
kaupamenn og hámenntuð
„séní“ sigla samsíða um mynd-
listarmarkaðinn (öllum til
óblandinnar ánægju), þar sem
pípulagningamenn, stórbænd-
ur og Nóbelsverðlaunahafar
nefnast einu nafni rithöfundar,
þar sem opinbert tónleikahald
er ýmist í höndum erlendra
snillinga eða innlendra „áhuga-
manna“ um tónlist, vefst eitt
eilífðar vandamál fyrir þeim
mönnum, sem falið er af fjöl-
miðlum að leggja dóm á iðju
þessa sundurlausa hóps ,,lista-
manna": Hvaða mælistika er
nothæf?
Brauðstritiö
Er gagnrýnendum skylt að
hafa ætíð i huga að listamenn
hafa misgóða aðstöðu til að
stunda list sína? Er gagnrýn-
endum t.d. skylt að taka tillit til
þess að íslenzkar söngkonur
eru allflestar húsmæður, sem
baka lummur og skúra gólf? Er
gagnrýnendum skylt að hafa
það hugfast að íslenzkir hljóð-
færaleikarar hafa hlaðið á sig
hvers konar aukastörfum til að
vera samkeppnisfærir í lifs-
þægindakapphlaupinu? Er það
gagnrýnendum viðkomandi
hvort íslenzk tónskáld semja
tónverk sín þegar aðrir sofa,
eður ei? Tvímælalaust — segir
einhver. Hér er um að ræða
sjálfsagða réttlætiskröfu
„áhuga-tónlistarmanna“ á
hendur gagnrýnendum. Það er
m.ö.o. ekki sanngjarnt að gera
sömu kröfur til íslendinga, sem
ævinlega eru illa haldnir af
tíma- og aðstöðuleysi, og gerðar
eru til listamanna af öðrum
kynþáttum, erida vinnuaðstaða
þeirra síðarnefndu va'Falaust
betri bæði fyrr og síðar — eða
hvað???
Dans á rósum
Gjóum augum á lífsferil
nokkurra þekktra tónskálda og
hljóðíæraleikara. Var tilvera
þeirra og daglegt líf dans á rós-
um? Var það hlutskipti Pader-
ewski, sendiherra Póllands i
Bandaríkjunum, og síðar for-
sætisráðherra Póllands, að
helga tónlistinni kráfta sina
einvörðungu? Eða kaffi kaffi-
húsaspilarans Erik Satie, eða
bókavarðarins Berlioz, eða
hershöfðingjans Céser Cui, eða
ritstjórans Schumanns, eða
sölumannsins John Field, eða
prófarkalesarans Anton We-
bern, eða barnapíunnar
J.S.Bach? Jók berklaveikin af-
kastagetu Chopin, eða geðveik-
in afkastagetu Schumanns, eða
heyrnarleysið afkastagetu
Beethovens, eða sárasóttin af-
kastagetu Schuberts? Það er
raunar umhugsuriarvert að
Vínarbúar reistu Schubert
minnisvarða, er kostaði marg-
falt það fé, er tónskáldinu
áskotnaðist um ævina. Telst
það ekki frekar til undantekn-
inga þegar listamaður kemst í
þá' aðstöðu að geta helgað
ákveðinni listgrein krafta sína
einvörðungu?
Tryggingasölumaðurinn
Nefnum dæmi sambærilegt
við íslenzkar aðstæður(?). Tón-
skáldið Charles Ives fæddist i
Tónllst
eftir GUÐMUND
EMILSSON
smábænum Danbury í Conn-
ecticutríki á austurstrond
Bandarikjanna árið 1874.
Kynni hans í æsku af svokall-
aðri æðri tónlist voru harla lítil.
Hann segir sjálfur, að orgei-
ræksnið í Danbyry, rammfalskt
og indælt, hafi þrátt fyrir allt
orðið til að vekja áhuga hans á
tónlist. Þegar organistanum og
kirkjukórnum lá hvað mest á
hjarta var sem himinn og jörð
ættu eitthvað sameiginlegt.
Önnur „inspírasjóns upp-
spretta“ var þorpslúðrasveit
Danbury, sem faðir hans stjórn-
aði í hjáverkum. Var það haft
til marks um gæði sveitarinnar
að sumir lúðurþeytararnir
kynnu að lesa nótur. Að há-
skólanámi loknu gerðist Charl-
es Ives tryggingasölumaður,
þar eð tónlist var siður en svo
lífvænleg starfsgrein um þær
mundir. Tónstundir voru því
fáar en vel nýttar. Tilraunir
Ives seinna meir, í þá átt að fá
tónsmíðar hans fluttar, voru
flestar árangurslausar og þær
fáu tónsmíða hans, er birtust á
Guðmundur Emilsson.
prenti. voru gefnar út á kostnað
höfundarins. Sjötíu og eins árs
að aldri auðnaðist Charles Ives
loks að heyra eitt verka sinna
flutt af sinfóníuhljómsveit.
Hafði það tónverk, eins og
reyndar fles't verka hans. legið
óhreyft í þrjátiu ár. Þannig var
búið að tryggingasölumannin-
um Charles Ives, tónskáldinu
er einna hæst rís í bandarískri
tónlistarsögu. Leitum ekki
larigt yfir Skamijit. Minnumst
einnig listamannánna, er ís-
lenzka þjóðin hefur alið á und-
anrennu en lifðu þó.
Ólík skilyrði
Að þessu athuguðu vaknar
spurningin hvort tiltækur sé
nema einn og aðeins einn mæli-
kvarði á listgæði. Einhver óskil-
greinanlegur en þó raunveru-
legur mælikvarði mótaður af
starfi mikilhæfra listamanna
við hin ólíkustu skiiyrði. Hann
sést ekki, hann verður ekki
handleikinn, en hann liggur i
loftinu. Þeir, sem af alhug
stunda list sina, finna því til
samvitundar með öðrum lista-
mönnum, hvar sem þeir kunna
að vera- niðurkomnir á jarð-
kringlunni. Allir keppa þeir að
sama marki, og þó að leikregl-
urnar séu óskráðar eru þær öll-
um ljósar. Stigi nú einhver á
fjöl til tónleikahalds, á Islandi
eða annars staðar, er viðkom-
andi, hvort sem honum líkar
það betur eða verr, ósjálfrátt
orðinn þátttakandi í alþjóðleg-
um darraðardansi með öllum
þessum sigrum og brostnu von-
um, sem honum eru samfara.
Hvernig má annað vera á tím-
um geysilegra samgangna
þjóða í millum, þegar yfir hinn
almenna borgara rignir blað-
meti, hljómplötum. kvikmynd-
um og sjónvarpsefni hvaðan-
æva úr heiminum kvölds og
morgna? Ertil nema einn mæli-
kvarði?
Stoppað í götin
Í opinberri tónlistargagnrýni
á islandi hafa myndazt allsér-
kennilegar hefðir, sem virða
hin óskráðu en sjálfsögðu al-
þjóðalög að vettugi og vitna ef
til vill um þann afdalahugsun-
arhátt, sem enn blundar j okk-
ur eyjarskeggjum þrátt fyrir
nýmóðins yfirbragð. Erlendir
listamenn eru miskunnarlaust
dæmdir og bornir saman við
fremstu núlifandi starfsbræður
þeirra, en innlendir listamenn
aftur á móti hjúpaðir helgiáru,
er forbýður að við þeim sé
hróflað, víggirtir verndartolli
til styrktar innlendu menning-
arlífi.
Svo rammt kveður að þessari
landlægu verndarviðleitni að
menn hika ekki við að stofna til
blaðadeilna „álpist" gagnrýn-
andi til að tjá hug sinn allan og
ómengaðan um islenzkan lista-
mann, enda eru gagnrýnendur
farnir að líta á sig sem félags-
fræðinga fremur en annað.
Þeir rita alls ekki um islenzkan
listamann nema á undan sé
gengin ítarleg rannsókn á ævi-
ferli hans og þarf sannast
margs að gæta.
Einu máli gegnir hvort lista-
maður er af þessu þjóðerni eða
hinu, frá þessari borg eða
hinni, tónlist gengur jafnt yfir
alla, ef ekki áður þá nú. Menn
ættu að hafa það hugfast að
„listframi" er ekki stríð ein-
staklingsins við aðstæður held-
ur stríð einstaklingsins við
sjálfan sig. Vettvangur þeirrar
baráttu getur verið sveitaþorp-
ið Danbury, menningarplássið
Vínarborg, eða kaupstaðurinn
Reykjavík. Þeir einir, er ganga
með sigur af hólmi, eiga lof
skilið.
Eftirspil
Menn geta svo endalaust deilt
um það sér til skemmtunar á
síðkvöldum hvort einstaka
gagnrýnendur hafa til brunns
að bera nægilega þekkingu og
hæfni til að handleika og túlka
þann alþjóða „mælikvarða"
sem áður er vikið að.
Reykjavík 10.05. 1973.
wr ■iw J. ] ■ . f’ • fci
Hópur veitingafólks og annarra námsmanna frá Bandarikjunum og viðar
ásamt fararstjórum sinum og fulltrúum Flugleiða er ónnuðust móttöku
hópsins.
Bandariskir stúdentar
kynntu sér málefni
ferðamanna hérlendis
Fyrir stuttu var staddur hérlendis
hópur fólks er kom frá Bandarikjun-
um, fólk er stundaði nám aðallega i
hótel og veitingaskólum þar i landi.
Var þetta 46 manna hópur, nemend
ur og kennarar, en nokkrir úr hópn-
um voru þó jarðfræðinemar. Stjórn-
andi hópsins var David C. Dorf en
hann er framkvæmdastjóri fyrir
„Hotel Sales Management Associ-
ation" i New York sem er nokkurs
konar samband hótelfólks i Banda
rikjunum.
Á fundi með fréttamönnum nýverið
rakti David C Dorf nokkuð aðdraganda
þess að ísland varð fyrir valmu til að
kynna nemendum í hótelskólum mál-
efni ferðamanna
— ísland er litið land og við viljum
reyna að sýna þessu fólki sem mest, og
hér er að finna allt sem skiptir máli í
sambandi við hótel- og veitingarekstur,
og hér er eiginlega allt á sama stað
Það er að visu mjög óvenjulegt að fara
með ferðafólk til íslands á þessum
árstíma, en i janúar eru margir skólar í
Bandarikjunum i frii og þvi er timinn
nokkuð hentugur með tilliti til þess
David C Dorf sagði að ferðahópur-
inn hefði kynnt sér hótel- og veitinga-
rekstur, móttöku ferðamanna, víðs
vegar i Reykjavík og nágrenni, var m a
farið austur til Víkur í Mýrdal svo og til
Akraness Sem fyrr segir voru nokkrir
jarðfræðistúdentar með i hópnum og
sagði Dorf að hópurmn hefði því skipt
sér, t d er hótelfólkið skoðaði hótel
fóru jarðfræðinemarnir í leiðangur
Hópurinn dvaldi hérlendis i fimm daga
og var námsförinni þannig háttað að
fyrirlestrar voru að morgni, en síðan
Framhald á bls. 26.
TILBOl)!
SEM ÞÚ GETUR EKKI HAFNAÐ
NÚ BJÓÐUM VIÐ FLAUELSBUXUR
vmil) Kll. 4.000.-