Morgunblaðið - 02.04.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐÍ SUNNUDAGUR 2. APRÍL 1978
H.R. Haldeman var dyggasti aðstoðar-
maður Richa.rd Nixons og vildi ekkert láta
eftir sér hafa um WaterKate-hneykslið þótt
hann hafnaði í fangelsi eins og fleiri
^amstarfsmenn Nixons. Nú hefur hann
rofið þögnina í bók sinni „The Ends of
Power“ og bætir við nýjum ásökunum á
hendur Nixon fyrir þátt hans í Water-
gate-málinu. Ásakanirnar eru svo alvar-
legar að Nixon hefur talið sig tilneyddan
að endurskoða endurminningar sfnar, sem
hann hefur unnið við sfðan hann hrökklað-
ist úr Hvíta húsinu og fresta útkomu
þeirra.
Haldeman
leysir frá
skjóðunni
Nixon í Hvíta húsinu 1972
Nixon var afburðamaður að
dómi Haldemans, en í aðra
röndina lítilmótlegur og
ómerkilegur. Haldeman þakkar
honum fyrir að hafa tvívegis
bjargað heiminum frá kjarn-
orkustyrjöld ásamt utanríkis-
ráðherra sínum, Henry Kiss-
inger. Hann segir að á árinu
1969 hafi Rússar nokkrum
sinnum leitað hófanna hjá
Bandaríkjamönnum í því skyni
að fá þá til að taka þátt í
kjarnorkuárás á Kína. Rússar
höfðu komið fyrir mörg hundr-
uðum eldflaugum á kínversku
landamærunum að sögn Halde-
mans þegar Nixon og Kissinger
fengu talið þá á með brögðum
að hætta við árásina og björg-
uðu þar með þjóðinni frá
hættulegustu styrjaldarátök-
um, sem hún hefur staðið
andspænis, eins og Haldeman
kemst að orði. Ari síðar segi.•
Haldeman að Rússar hafi
hafizt handa um að koma upp
bækistöð fyrir kjarnorkukaf-
báta á Kúbu og aftur eiga
Nixon og Kissinger að hafa
haldið aftur af Rússum og að
þjónustuna óbeinlínis við
morðið á - Kennedy forseta.
Hann játar að hafa grunað
Nixon um að hafa þurrkað út
„18 mínútna eyðuna" á einni
hljóðrituninni frá Hvíta hús-
inu þar til Nixon hafi ruglað
hann í ríminu með því að gefa
í skyn að ritari hans hefði gert
það.
Haldeman var einn aðalsak-
borningurinn í Watergate-mál-
inu og bók hans verður lesin
með það í huga og dæmd eftir
því. Heimildirnar fyrir ásökun-
unum á hendur Nixon og
Colson eru ekki frá fyrstu
hendi. Colson hefur kallað
ásakanirnar mesta gabb sem
um getur síðan Clifford Irving
skrifaði endurminningar How-
ard Hughes. Nixon, Kissinger
og aðrir sem koma við sögu
neita líka flestu því sem
Haldeman heldur fram. Asak-
anir Haldemans geta átt rætur
í beiskju út af meðferðinni sem
hann fékk hjá Nixon og fang-
elsisdvölinni. En Haldeman er
í betri aðstöðu en flestir til að
svara ýmsum spurningum, sem
hófanna hjá Bandaríkjamönn-
um í því augnamiði að taka
þátt í kjarnorkuárásinni á
Kína. Nixon vísaði þessari
málaleitun á bug, en frétti þá
að Rússar ætluðu að gera
árásina einir. Bandaríska ut-
anríkisþjónustan afstýrði
hættunni með ráðsnilld að
sögn Haldemans. Kissinger
reyndi fyrst að gefa Rússum
bendingu um að Bandaríkja-
menn kynnu að koma Kínverj-
um til hjálpar. Hann notaði til
þess bandaríska sendiherrann í
Varsjá, Walter J. Stoessel, sem
vakti furðu kínverskra dipló-
mata í veislu í Varsjá þegar
hann gaf í skyn að Bandaríkja-
menn vildu taka að nýju upp
viðræður við Kínverja um
stjórnmálasamband.
Síðan var beitt svipuðu ráði
og var notað í Kúbudeilunni
1962 til að vara Rússa við að
tillögu George Keegan hers-
höfðingja, yfirmanns leyni-
þjónustu flughersins. Hann
sendi frá sér skeyti, sem voru
ekki á dulmáli, eins og það væri
fyrir slysni, með áætlunum um
þegar Kúbudeilan leiddi næst-
um þv> til kjarnorkustyrjaldar.
Tilgangur Rússa var að sögn
Haldemans að koma, fyrir
meðaldrægum eldflaugum, sem
gátu hæft bandarískar kjarn-
orkustöðvar. Viðvörunarkerfið
gegn hættu á rússneskri árás
úr norðri hefði ekki getað
varað við sovézkri árás úr
suðri. Kissinger afstýrði þess-
ari hættu að sögn Haldemans
með því að kalla á sinn fund
sendiherra Rússa, Anatoly
Dobrynin, og segja honum að
Bandaríkjamenn vissú um eld-
flaugarnar, en vildu ekki aðra
Kúbudeilu. Ef Rússar létu
undan yrði ekkert látiö
uppiskátt opinberlega og dé-
tente-stefnan gæti haldið
áfram. Rússar hættu þá við
smíði stöðvarinnar.
Kissinger hefur viðurkennt
síðan bók Haldemans birtist að
Rússar hafi hugleitt kjarn-
orkuárás á Kínverja en neitar
því að þeir hafi beðið Banda-
ríkjamenn að taka þátt í henni.
Um Haldeman sagði hann:
„Hvað veit hann um þetta. Ég
Haldeman segir Nixon hafa
þrábeðið sig um sannanir um
þetta samband og þegar Halde-
man gat engar sannanir fundið
á Nixon að hafa skipað Charles
Colson og E.Howard Hunt að
láta til skarar skríða.
Haldeman heldur því enn
fremur fram að CIA hafi átt
þátt í falli Nixons þar sem
leyniþjónustan hafi hatað
hann og fyllt Hvíta húsið með
tækjum sínum, fylgzt með
Watergate-samsærinu frá
byrjun og ef till vísvitandi
kippt fótunum undan því með
skemmdarverkum til að koma
forsetanum á kaldan klaka.
Hann telur að Nixon og
Colson hafi talið freistandi að
kenna CIA um innbrotið og
segir að forsetinn hafi afhent
Colson allar upplýsingar sínar
um CIA 1974. Hann telur
margt benda til þess að
skemmdarverkamaðurinn hafi
verið símahlerarinn James
McCord, fyrrverandi starfs-
maður CIA og dyggur
Haldeman á fundi með Ehrlichman, Kissinger og Nixon.
John Mitchell í vitnaleiðsl-
um í öldungadeildinni
Rose Mary Woods sýnir hvernig hún telur sig hafa
þurrkað út eyðuna á segulbandsspólunni.
þessu sinni komið í veg fyrir
nýja Kúbudeilu.
Að öðru leyti finnur Halde-
man Nixon fiest til foráttu.
Hann heldur að Nixon hafi átt
hugmyndina að innbrotinu í
Watergate-bygginguna, þar
sem aðalstöðvar Demókrata-
flokksins voru til húsa, og að
hann kunni að hafa með
stuðningi Kissingers fyrirskip-
að innbrotið í skrifstofu geð-
læknis Daniel Ellsbergs. Hann
segir að upplýsingum um Wat-
ergate-innbrotið hafi verið
„lekið“ til demókrata áður en
það var framið og að leyniþjón-
ustan CIA hafi ef til vill spillt
fyrir aðgerðunum til þess að
klekkja á forsetanum. Hann
segir að forsetaráðgjafinn
Charles Colson hafi verið við
málið riðinn og seinna hótað
Nixon því að Ijóstra upp um
hlutdeild hans. Hann fullyrðir
að Nixon hafi tekið þátt í
yfirhylmingunni frá fyrsta
degi og neytt CIA til að taka
þátt í henni með dulbúnum
hótunum um að bendla leyni-
hafa valdið heilabrotum. Hér á
eftir segir frá nokkru því
helzta úr bókinni:
Ógnunin við Kína
Samkvæmt frásögn Halde-
mans frétti bandaríska leyni-
þjónustan 1969 að Rússar
hefðu flutt „kjarnorkuherfylki"
að Ussuri-fljóti, aðeins um þrjá
kílómetra frá kínversku landa-
mærunum. Loftmyndir sýndu
mörg hundruð sovézka kjarna-
odda á þessu svæði. Að sögn
Haldemans voru Rússar að
hugleiða kjarnorkuárás á Kín-
verja til þess að eyða kjarn-
orkuverum þeirra. Bandarískir
embættismenn óttuðust meðal
annars að Rússar ættu aðeins
hrásprengjur, sem hefðu valdið
svo miklu geislavirku úrfalli,
að þær hefðu getað orsakað
dauða gervallrar japönsku
þjóðarinnar og dauðsföllum frá
Japan um Kóreu til eyjanna á
Kyrrahafi þar sem rúmlega
250.000 bandarískir hermenn
voru staðsettir.
Haldeman segir að Rússar
hafi nokkrum sinnum leitað
þann fjölda óbreyttra rúss-
neskra borgara, sem mundu
láta lífið ef Rússar réðust á
Kína. Ýmis ráð, sem Banda-
ríkjamenn beittu, höfðu tilætl-
uð áhrif að sögn Haldemans.
Bandarískar ljósmyndir sýndu
brátt brottflutning sovézku
kjarnorkufylkjanna frá landa-
mærunum.
Ógnunin á Kúbu
Frásögn Haldemans um nýja
ógnun Rússa á Kúbu er einnig
ný af nálinni. Hann segir frá
því að Kissinger hafi ætt inn í
skrifstofu sína í september
1970 með ljósmyndir af knatt-
spyrnuvöllum, sem væri verið
að gera í Cienfuegos. „Þessir
knattspyrnuvellir geta merkt
stríð Bob,“ á Kissinger að hafa
sagt æstur. Haldeman botnaði
ekkert í þessu og spurði „Af
hverju?" Svarið hljóðaði:
„Kúþumenn leika baseball.
Rússar leika knattspyrnu."
Þetta merkti að sögn Halde-
mans að Rússar voru að hefja
sama leikinn og átta árum
er nýbúinn með kaflann í
bókinni minni um Kína og hef
farið yfir öll skjöl og ekkert
þessu líkt gerðist." Kissinger
segir að rússnesk stöð á Kúbu
hafi valdið nokkurri spennu, en
ekkert í líkingu við það sem
Haldeman gefi til kynna:
Hættan hafi hvergi nærri verið
eins ískyggileg og hann vilji
vera láta og ekkert í líkingu við
nýja Kúbudeilu hafi átt sér
stað.
Innbrotið
Opinberlega hefur ekki tek-
izt að rekja þræðina frá
mönnunum sem brutust inn í
Watergate-bygginguna lengra
en til John Mitchells fyrrver-
andi dómsmálaráðherra. En
Haldeman segir að forsetinn
hafi sjálfur átt upptökin og
fyrir honum hafi vakað að
hefna sín á formanni Demó-
krataflokksins, Lawrence
O.Brien og stirr.pla hann leigu-
þý auðmannsins Howard
Hughes, sem greiddi honum
um 180.000 dollara á1 ári.
stuðningsmaður leyniþjónust-.
unnar. Hann bendir á að
McCord hafi gert tvær mis-
heppnaðar tilraunir til að hlera
síma O.Briens og gizkar á 'að
hann hafi lekið upplýsingum
um innbrotið óvart eða vísvit-
andi til demókrata sem hafi
talið sér hag í því að innbrotið
yrði framið og ekki reynt að
koma í veg fyrir það.
Þar með heldur Haldeman
því fram að demókratar og CIA
hafi vitað um innbrotið fyrir-
fram og séð sér hag í því að það
færi út um þúfur, en Nixon geti
sjálfum sér um kennt að
innbrotið var framið. Aðeins
Colson vissi þetta leyndarmál
forsetans að sögn Haldemans
og Colson kann að hafa notað
það gegn Nixon þegar framtíð
hans í Hvíta húsinu var í
hættu. Ilaldeman segir að
vorið 1973 hafi hann fengið
þær upplýsingar hjá forseta-
ráðgjafanum Kenneth Clawson
að Colson hafi hlerað öll símtöl
hans við forsetann fyrir og
eftir innbrotið og beitti forset-