Morgunblaðið - 07.05.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. MAÍ 1978
21
Allt á að láta aí hendi við Anka
Jafnvel samvistir við konn og börn
— segir flóttamadurinn dr. Nal Oum í þessu samtali
vid Elínu Pálmadóttur um ástandið í Kambódíu
Dr. Nal Oum við yíirheyr.sJurnar
í Ósló.
Ilermenn Rauðu kmeranna eru
flest ungir drengir. sem hlýða
stjórnvöldunum An^ka skilyrðis-
laust og sýna enga miskunn. að
því er fram kom af frásögnum
fióttamannanna við yfir-
heyrslurnar í Ósló.
frægðar í fortíð Kambódíu,
þegar allt byggðist á akuryrkju.
Ef allt borgarlíf, þar sem
borgarbúar eiga athvarf, hyrfi,
yrði auðveldara að skipuleggja
nýja stétt landbúnaðarfólks.
Samt tala yfirvöldin enn um
„verkalýðsstétt“. Næsta skrefið
í þessu nýja þjóðfélagi er svo að'
skapa byltingarstétt í sveitum,
sem verði skilyrðislaust hlýðin
Angka, algerlega trú, vinnusöm
stétt, sem gerir engar kröfur. Til
að ná því markmiði, verður að
breyta einstaklingunum og
skafa af þeim öll áhrif frá fyrri
stjórnartímum, í svo ríkum
mæli að öll persónuleg hugsun
sé brotin niður, allar gamlar
minningar útþurrkaðar, svo og
allar tilfinningar fyrir fjöl-
skyldu og heimili. í Kambódíu
varð raunin sú að komið var upp
endurhæfingarbúðum uni allt
landið og þar var líka hægt að
fjarlægja alla andstöðu með
útrýmingu, hvar sem á henni
bar.
• Endursköpun í 3 stigum
á 2 árum
Um leið og borgirnar voru
eyðilagðar, var útrýmt öllum
erlendum áhrifum, sem talin
eru rót alls ills. Það þýddi líka
endalok allra viðskipta og notk-
unar á peningum, sem aðeins er
talið að spilli einstaklingnum.
Og með því að tæma borgirnar
og drífa fólkið út á land, mátti
leysa fæðuskortinn, því að þá
þurfti ekki að fæða borgarbúa,
sem ekkert framleiddu. En ein
aðalkenning nýju leiðtoganna
er, að hver maður skuli lifa á
eigin framleiðslu og fá ekkert
annars. Þannig hefur landið
algerlega einangrast og skrúfað
er fyrir allar samgöngur. Mark-
mið nýju stjórnarinnar er að
binda endi á þróunina í landinu
í 2000 ár og veita trúarbrögðun-
um rothögg, en skapa í staðinn
algert einræði, þar sem frelsi og
einkaframtak fyrirfinnst ekki af
neinu tagi. Reiknað var með að
þessi endursköpun tæki tvö ár,
eftir að búið væri að útrýma
öllum forystumönnum frá fyrri
tíma í öllum greinum, sem gert
var raunar á nokkrum fyrstu
dögum eftir uppgjöfina.
Skrefin voru sem sagt þrjú:
1) útrýming borgarbúa og nauð-
ungarflutningar allra út á land,
2) skipulag á allri þjóðinni í
vinnuhópa á tiltölulega skömm-
um tíma, og þar með vald til að
láta alla gera aðeins eitt — að
framleiða, 3) allsherjar vinnu-
búðir um landið. Því stigi var
náð í marz-apríl 1976. Ekkert
tilheyrði neinum lengur, heldur
Angka, allt niður í heimilis-
áhöld, hvert ávaxtatré o.s.frv.
Heimamáltíðir ekki leyfðar
lengur. Ekkert mátti snerta.
Það var að stela eignum Angka.
Maður átti að láta allt af hendi
með gleði. Hluti af því var að
láta af samvistum við konu og
fjölskyldu.
Eftir að búið var að tæma
borgirnar var fólkinu skipt
niður í 100—150 manna hópa og
komið fyrir í þorpum víðs vegar
um landið. Því var ekki leyft að
víkja af þeim stað. Herferð til
að rækta hrísgrjón var hafin og
annað hvert kvöld voru haldnir
hugmyndafræðifundir. Ennþá
var það eftir af eignaréttinum,
að sumum var leyft að rækta
svolítinn grænmetisblett og
byggja smákofa fyrir fjölskyld-
una. En öll fæða, þ.e. hrísgrjón
og salt, var skömmtuð og
úthlutað hverri fjölskyldu.
Smám saman var samneyslunni
komið á til fulls. Yfirvöld tóku
allt land og komu á sameiginleg-
um svefnstöðum og matarstöð-
um. Fullorðnir og börn borðuðu
sitt á hverjum stað. Nú tilheyrði
allt hinum alvalda Angka, án
undantekninga. Öllum var gert
að afhenda allar sínar persónu-
legu eigur og láta byltingunni
eftir eiginkonur, eiginmenn og
börnin.
— Landsmönnum var nú
skipt í þrjá vinnuhópa. í fyrsta
hópnum þeir hraustustu milli 17
og 60 ára, öðrum þeir, sem heftir
voru á einhvern hátt svo sem
vanfærar konur, og í þriðja
hópnum gamalmenni og börn.
Hver hópur hafði sínar skyldur.
I norðausturhéruðunum- var
skipulagið kömið enn lengra á
árinu 1976. Þar var 1000 fjöl-
skyldna þorpi skipt í nokkurs
konar herdeild, flokk og þriggja
manna samvinnuhóp. Yfir
hverjum er skipaður leiðtogi,
sem ber ábyrgðina, og á þann
hátt er komið á áhrifamiklu
eftirliti. Allir hafa auga með
öllum. í hverjum hópi, sem í eru
yfir 30 manns, er njósnari, sem
gefur Angka skýrslu, og ber
ábyrgð með lífi sínu. Hann er
kallaður „ananasaugað".
Heilaþvotturinn fór mjög
hratt vaxandi. Þeir fáu mennta-
menn, sem enn voru á lífi þegar
kom fram á 1976, voru sendir úr
þorpunum í betrunarbúðir. Þar
voru þeir látnir gangast undir
ýmiss konar yfirheyrslur, áttu
að fylla út skýrslur og lofað að
verða sendir aftur heim í þorpið,
ef þeir segðu satt og rétt frá um
hvað þeir hefðu gert, hvaða
störf stundað o.s.frv. En þetta
var auðvitað gildra. Sjálfur var
ég 5. janúar 1976 fluttur í slíkar
búðir nálægt Battambang. Þar
voru 3096 manns í bröggum,
umkringdir hermönnum. Eftir
máltíð, þá bestu sem við höfðum
fengið lengi, voru lesnar nýjar
þjóðarreglur yfir okkur og síðan
farið fram á það að við létum
skoðanir okkar í ljós. Nokkrir
ungir menn, — en ungt fólk
talar gjarnan frjálslega — létu
í óskir um að háskólar yrðu
opnaðir, að fólki yröi heimilað
að trúa á Búdda og að fólk fengi
að leita að týndum ættingjum.
Þetta var gildra og þeir voru
allir fluttir burtu í trukk og
heyrðist ekki frá þeim framar.
Fimm próf voru sett fyrir okkur,
en við vissum að þetta var
gildra. Samt voru svörin sýni-
lega ekki öll nógu góð, því alltaf
var tínt úr. Allir vissu hvað það
þýddi, Angka vildi hitta þá. Þeir
hurfu alveg. En ég slapp og fór
aftur í þorpið.
• Þrælað og ekkert
tímaskyn
— Daglegt líf? Þið verðið að
ímynda ykkur fólk, sem sett
hefur verið í vinnubúðir og
misst allt tímaskyn svaraði
læknirinn. Aðeins tvær máltíðir
á dag því varð maður að fara til
vinnu kl. 6 á morgnana án þess
að fá nokkuð á borða. Síðan var
unnið með tóman maga á
hrísgrjónaekrunum í brennandi
hita eða ausandi rigningu til kl.
11.30 og svo aftur frá 13.00 til
17.30. Og stundum á kvöldin frá
kl. fimm til kl. 9 eða 10. Aðeins
þeir sem vinna, fá skammtinn
sinn. Börn og sjúklingar fá
aðeins hálfan skammt, sem er
150 g af hrísgrjónum á dag eða
stundum til tveggja daga. Öll
þjóðin vinnur þannig 10—12
klukkustundir á dag. Aðeins
þrír frídagar á ári, þegar haldið
er upp á byltinguna. Einn slíkur
dagur veitti mér tækifæri til að
flýja. I árslok 1975 var hrís-
grjónaskammturinn, sem hafði
verið 600—800 grömm minnkað-
ur niður í 300 g á dag. Hver
fjölskylda fékk í fyrstu kíló af
salti á mánuði. Ekkert kjöt,
engin fituefni, ekki einu sinni
fisk, sem var þó helsta undir-
stöðufæðan áður og hægt að
veiða í ám og vötnum. Engan
sykur var heldur að fá. í
hádegishléinu vorum við öll að
leita að einhverju ætilegu, laufi,
rótum, trjákvoðu og villtum
bambussprotum.
• Engin
læknishjálp
— Meðan fólksflutningarnir
miklu stóðu yfir, var auðvitað
enga læknishjálp að hafa, hélt
læknirinn áfram frásögn sinni.
Fólkið hrundi niður. Ég sá
sjálfur marga deyja. Fyrir utan
þá sem ég sá bemlínis drepna.
Til dæmis sá ég 50 km frá
Phnom Penh hvar svartklæddur
Rauður kmeri var að skjóta
krjúpandi mann aftan við einn
bílinn. Hann hafði reynt að fara
aftur í röðina og fá annan
skammt af hrísgrjónum, var
mér sagt. Og í desember 1975
var okkur skipað af Rauðu
kmerunum að ganga hálfhring
kring um líkahrúgu. í árslok
1975 var þó búið að koma upp
sjúkrastofum í sumum þorp-
anna, en ákaflega lélegum, enda
hafði ómenntað starfsfólk verið
látið læra eitthvað á 3 mánaða
námskeiðum. Lyfin sem notuð
voru, voru heimagerð jurtaseyði
og jafnvel hrísgrjónavín. í einni
slíkri sjúkrastofu var þó ungur
kmeri, sem hafði verið að byrja
að læra læknisfræði. Hann
kannaðist við mig og í stað þess
að segja til mín, leitaði hann til
mín til að biðja mig að þýða
fyrir sig leiðbeiningabók á
frönsku um fæðingarhjálp, því
hann átti að sjá um fæðingar-
deildina. Að vísu var þessi
fæðingarstofa auð og tóm. Eng-
ar fæðingar fóru þar fram, sem
ekki kom mér á óvart, þar sem
90% af konum höfðu misst tíðir
vegna hungurs og ills atlætis.
Þessi ungi maður botnaði ekkert
í þessu og var að spyrja mig
hvernig á þessu gæti staðið.
— Sveitafólkið í þorpunum
virtist þola betur þetta harð-
ræði, sagði læknirinn ennfrem-
ur. Malaría er sá sjúkdómur,
sem stærstan toll tekur. Og þar
sem engin lyf eru þarna til við
henni, er hætt við að margir
falli þannig í valinn. Hvað
læknishjálp snertir virðast
kmerarnir líka vilja snúa þróun-
inni aftur um margar aldir og
láta heimagerðu lyfin taka við
af nútímalyfjum. Ekki svo að
skilja að það skipti máli. Fólkið
hrynur niður hvort eð er. Ég sá
hvað var að gerast. Margir voru
illa bólgnir af vannæringu,
líkaminn hrörnaður og hárið
grátt. Sumir voru svo illa
haldnir að húðin var öll sprung-
in.
• Hvorki lestur né skrift
— Menntun? Alla fyrri
menntun á að þurrka út. Þegar
ég flúði voru engir skólar fyrir
börnin. Þeim á ekki að kenna að
lesa og skrifa, heldur að ala þau
upp með söng og hljóðfæra-
slætti til að verða byltingar-
Framhald á bls. 31
Ilinn 17. apríl fyrir þremur árum féll Kambódía í hendur Rauðu kmeranna og þeir tóku höfuöhorgina
Phom Penh. Þá hófst flóttamannastraumurinn.