Morgunblaðið - 07.05.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. MAÍ 1978
Snœbjöm Jónsson fyrr-
um bóksati — Minning
Snæbjörn Jónsson, fyrrum bók-
sali í Reykjavík, andaðist í
Bromleý, Kent, Englandi, af völd-
um hjartabilunar 9. marz s.l.
Hann var fæddur 18. maí 1887
á Kalastöðum á Hvalfjarðar-
strönd, og voru foreldrar hans Jón
Þorsteinsson, bóndi þar, og kona
hans, Sesselja Jónsdóttir. Snæ-
björn lauk gagnfræðaprófi frá
Flensborgarskóla í Hafnarfirði
1908. Nám stundaði hann um skeið
í Central Labour College í Lundún-
um (1912 og 1908) og dvaldist þar
síðan við ýms störf allt til ársins
1919, fluttist svo heim og var
starfsmaður í Stjórnarráði Islands
1920—1925. Snæbjörn var löggilt-
ur dómtúlkur og skjalaþýðari
(ensk) og vann mikið að slíkum
störfum allan bóksalaferil sinn.
Hann var heiðursfélagi í Félagi
skjalaþýðara.
Hann stofnaði bókaverzlun sína
1927 og nefndi hana Bókaverzlun
Snæbjarnar Jónssonar. The
English Bookshop, og rak hana
um tuttugu ára skeið, unz hann
seldi hana núverandi eigendum.
Það var fvrir hvatningu merkra
manna, Boga Th. Melsteðs sagn-
fræðings og Sir Williams
Craigie's, að hann réðst í að stofna
bókaverzlunina. Réð þar miklu um
áhugi þessara mætu manna á
enskum bókmenntum og menn-
ingu. Við stofnun fyrirtækisins
gerðist Snæbjörn umboðsmaður
Fræðafélagsins í Kaupmannahöfn
að beiðni Boga, en Sir William
útvegaði honum umboð fyrir hið
heimskunna útgáfufyrirtæki Ox-
ford University Press. A dvalarár-
um sínum á Englandi hafði
Snæbjörn kynnst mörgum ágæt-
um menntamönnum brezkum og
áunnið sér traust þeirra, og vegna
þessara kynna, hæfileika sinna og
þekkingar hafði hann öll skilyrði
til að reka bókaverzlun sína sem
menningarfyrirtæki. Varð bóka-
verzlunin fljótt landskunn og víða
erlendis.
Steinar Guðjónsson, forstöðu-
maður Bókaverzlunar Snæbjarn-
ar, á manna mestan þátt í, að
verzlunin hefir í anda stofnandans
ávallt verið rekin sem merkt
menningar- og þjónustufyrirtæki
og kvíarnar stöðugt færðar út.
Snæbjörn ihófst snemma handa
um útgáfu bóka, en hann taldi
íslenzkri bókagerð í ýmsu áfátt, og
bera bækur þær margar, sem hann
gaf út, smekkvísi og vandvirkni
vitni, svo sem hinar vönduðu
útgáfur hans á ljóðmælum Gríms
Thomsens og Númarímum Sigurð-
ar Breiðfjörðs. Alkunn er sú
samvinna, sem tókst með þeim
Snæbirni og Hafsteini Guðmunds-
syni á sviði bókagerðar, og auk
þeirra tveggja, sem nefndar voru,
ber að nefna útgáfur Hafsteins á
síðari vísnakverum Snæbjarnar,
en þær eru einnig til fyrirmyndar
um smekkvísi og handbragð. Sam-
starf þeirra Hafsteins og Snæ-
bjarnar hóf^t áriö 1950 en þá gaf
Bókaverzlun Snæbjarnar út
Passíusálmana með orðalykli, sem
þá var alger nýjung.
+
Móöir okkar og tengdamóöir,
BJÖRG SIGURÐARDOTTIR
Irá Gljúfri, Olfuai,
andaöist 5. maí.
Börn og fengdabörn.
t
JÚLÍUS INGIMARSSON,
bifreiöastjóri,
frá Akureyri,
er lézt 30. apríl s.l. veröur jarösettur frá Fossvogskirkju mánudaginn 8. maí
kl. 15.00.
Fyrir hönd vandamanna.
Olga Elíasdóttir
Ragnar Júlíusson.
+
JÓNÍNA ÓLADÓTTIR,
frá Siglufiröi,
veröur jarösungin frá Fossvogskirkju þriöjudaginn 9. maí kl. 13.30.
Kristín Jónsdóttír.
Systir okkar,
SVANDÍS SIGURDARDÓTTIR,
veröur jarösungin frá Fossvogskirkju þriöjudaginn 9. maí kl. 15.00.
Þeim sem vildu minnast hennar, er bent á Kristniboöiö í Konsó.
Jóhannes Sigurðsson
Anna Þ. Sigurðardóttir
Stefán Sígurösson.
+
Minn ástkæri eiginmaöur, faöir okkar, sonur og bróöir,
FINNBOGI GUDMUNDSSON,
Þórufelli 18,
Reykjavík,
veröur jarðsunginn frá Fossvogskirkju mánudaginn 8. mai kl. 13:30.
Þeim. sem vildu minnast hins látna, er bent á Hjartavernd.
Fyrir hörid barna, systra og annara vandamanna,
Auður Röonvaldsdóttir, Guömundur Finnbogason.
Þegar getið er hins helzta, sem
eftir Sn.J. liggur í bundnu og
óbundnu máli, tel ég sjálfsagt að
minnast þeirrar viðurkenningar,
sem hann hlaut árið 1963 með
útgáfu Menningarsjóðs á fyrsta
greinasafni hans, en það var úrval
greina, „Vörður og vinarkveðjur",
sem Finnur Sigmundsson fyrrv.
landsbókavörður valdi í samráöi
við höfundinn. Formála bókarinn-
ar ritaði Tómas Guðmundsson
skáld. Kemst hann m.a. svo að
orði:
„Hér kemur til dyranna höfund-
ur með sérstæðan persónuleik,
sem hefir á langri ævi velt fyrir
sér æðimörgum vandamálufti, og
hvorki villir á sér heimildir né
vílar fyrir sér að þræða óvenjuleg-
ar slóðir, og segir sínar skoðanir
hispurslaust. Og þó að bókin komi
víða við, ætla ég að hún sé ekki
hvað sízt fróðleg um höfund sinn.
Hún ber tvímælalaust vitni um þá
eiginleika, sem mestu hafa ráðið
um skapgerð hans og skipti við
samtíðina, hinn glaðvakandi og
gagnrýna áhuga fyrir öllu, er
betur mætti haga, en jafnframt
um óbifandi tryggð við forna vini
og fornar menningarerfðir. í því
efni hygg ég Snæbjörn Jónsson
næsta einstæðan ...“
I formálanum segir ennfremur,
að „forlagið hafi stofnað til
utgáfunnar í þakkar skyni vegna
þess starfs, sem höfundurinn hefir
lagt af mörkum til íslenzkrar
bókagerðar og bókmenningar".
í kjölfarið komu Misvindi (1964)
Lokasjóður (1965) og Þagnarmál
(1965). I safninu eru þýðingar á
greinum eftir Sir William Craigie,
W.P.Ker og Watson Kirkconnell
og greinar eftir Sn.J.
BSE gaf út safnið Vörður og
vinarkveðjur, en Isafoldarprent-
smiðja hinar.
Enn eitt safn, Náttmál, er enn
í handriti.
Önnur rit, Nokkur smákvæði,
eftir Thomas Hardy, Inter arma,
innsýn og útsýn, Tvær rímur.
Litið í Natanssögu, og
Skáldaflotinn. Aukning og
áritanir, Vísnakver. Formáli síra
Benjamíns Kristjánssonar.
Sólsetursljóð, þriðja vísnakver,
Haugíé. Eldri kvæði lagfærð og
aukið við nýjum.
Þýðingar: Craigie: Kennslubók
í ensku. Harraden: Skip, sem
mætast á nóttu. Thomas Hardy:
Afturkoma hertogans, Ættar-
sögn, Hardyi Tess af D‘Urberville-
ættinni I—II. Henderson:
Ferðabók. Sveinn Björnssoni
Recollections of an Icelandic
statesman. Hardy: Heimkoma
heimalningsins.
Sagnakver, alþýðlegur fróðleik-
ur í bundnu máli og óbundnu.
Kvöldvaka. Misserisrit um bók-
menntir og önnur menningarmál
(1951 og 1952). Ritstj. Snæbjörn
Jónsson. Um Bertel ó. Þorleifsson
og eftir hann. Robert Burnsi
(indvegisskáld Skota. Tveggja
alda minning. The Icelandic
Yearbook (1926, 1927 og 1928). A
Primer of Modern Icelandic, kom
út 9 sinnum, útg. Oxford Uni-
versity Press.
Þessi upptalning er ekki tæm-
andi. Nokkurra bókanna verður
nánara getið í stuttu máli.
Snæbjörn gat sér orð að verð-
leikum fyrir ást sína og kunnátcu
á íslenzku máli, m.a. fyrir þýðing-
ar á enskum skáldsögum, og unnu
þær sér almenningshylli, eins og
þýðingar hans á skáldsögu
Beatrice Harraden, Skip, sem
mætast á nóttu, sem kom út þrem
sinnum, og skáldsögu Thomasar
Hardy's, Tess of d‘Urberville, sem
kom út tvívegis. A þessum höfund-
um hafði Snæbjörn hið mesta
dálæti.
Sagnakverið ber vitni hinum
mikla áhuga höfundarins fyrir
alþýðlegum fróðleik, en þar og
víðar miðlaði hann þjóð sinni af
ósmárri auðlegð sinni, einnig í
misserisritinu Kvöldvöku, auk
fjölmargs annars, sem hann einnig
miðlaði þjóð sinni af. Kaflans úr
ævisögu Sveins Björnssonar,
fyrsta forseta íslenzka lýðveldis-
ins, sem Snæbjörn þýddi á ensku
(útg. ísafold), ber og að minnast.
Einnig sérprentunarinnar á
ágætri ri'.gerð, sem Snæbjörn birti
í Vísi, um Robert Burns, og loks
bókar hans um Bertel Ó. Þorleifs-
son, sem er rituð af djúpri samúð
og næmleik, til þess að gefa sem
sannasta mynd af hinum unga
Verðandi-manni og sviplegum
örlögum hans.
Það er ekki lítið að vöxtum, sem
eftir Snæbjörn liggur í bundnu
máli. I inngangsorðum bókarinnar
+
Þökkum innilega öllum þeim, sem auösýndu okkur samúö og hlýhug viö
andlát og jaröarför litlu dóttur okkar og systur,
ÖNNU MARÍU,
Anna Einarsdóttir,
Stefán S. Kristinsson.
og systkini hinnar látnu.
+
Hugheilar þakkir til þeirra fjölmörgu víösvegar um land, sem heiöruðu
minningu,
SNORRA SIGFÚSSONAR,
fyrrverandi námsstjóra,
og sýndu okkur samúö og vinarhug viö fráfall hans og jaröarför.
Fyrir hönd barna hans og annarra vandamanna.
Bjarnveig Bjarnadóttir.
+
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og vinsemd viö andlát og útför móöur
okkar, tengdamóöur, ömmu og langömmu,
LÁRU ÞÓRHANNESDÓTTUR,
Blönduholti,
Kjós.
Axal Jónsson
Helgi Jónsson
Herdís Jónsdóttir
Þóra Jónadóttir
Björg Jónsdóttir
Guórún Gisladóttir
Hrefna Gunnaradóttir
Siguróur Brynjólfsson
Haukur Bergmann
David Wells
barnabörn og barnabarnabörn.
Á yztu nöl (Annað vísnakver)
segir síra Benjamín Kristjánsson:
„Oft hefir Snæbjörn Jónsson reynt
að telja mér trú um, að hann sé
ekki skáld, en aldrei hefir honum
tekist að sannfæra mig um það.
Verða hér færðar nokkrar ástæður
fyrir minni skoðun, auk þess sem
ljóðabækur hans vitna gegn hon-
um.“
Vísa ég til þess, sem þessi kunni
menntamaður hefir um þetta að
segja, enda leyfir rúm ekki að
rekja það nánara, en víst er vert
að kynna sér það, sem inngangs-
orðin fjalla um og ljóðin sjálf.
Hér langar mig til þess, þar sem
að kveðskap Snæbjarnar er vikið,
að taka upp tilvitnun úr formála
Sn.J. (sbr. Haugfé), ekki einvörð-
ungu af því, að ég kom þar við
sögu, heldur og vegna þess, að hún
sýnir, að Sn.J. taldi sig ekki yfir
það hafinn að endurskoða afstöðu
sína, en það mun og ekki alveg að
ástæðulausu hafa verið skoðun
margra, að hann hvikaði aldrei frá
því, sem hann hafði „bitið í sig“.
I þriðja lagi er svo þess að geta að
tilvitnunin fjallar um hið víð-
kunna ljóð „Drink to me only with
thine eyes“, eftir enska skáldið
Ben Jonson (1573—1637). Þýðing
Snæbjarnar á ljóðinu er birt í
„Sólsetursljóðunum", þriðja vísna-
kveri hans bls. 81, og bls. 86,
kvæðið „Ég gaf þér — “, en sleppt
lokaerindinu. Tilvitnunin úr for-
málanum hljóðar svo:
„Þegar Sólsetursljóð voru hrein-
rituð til prentunar voru tekin
aðeins tvö erindin af kvæðinu „Ég
gaf þér“ (bls. 86, en sleppt þriðja
erindinu sem ofauknu, til þess að
halda samræmi við ensku fyrir-
myndina). En rithöfundi þeim, er
við útkomu bókarinnar skrifaði
um hana í Tímann, og fyrir
tilviljun þekkti kvæðið heilt, þótti
því spillt með niðurfellingunni, og
að fengnu leyfi mínu tók hann
erindið upp í umsögn sína. Er því
líklega rétt, að það geymist. Það
hljóðar þannig:
Svo fennir yfir öll mfn spor,
ok allteins hverfa þín.
þvf engum hlotnast eilff vor,
oti eins ok drifhvítt ifn
skal mjöllin hylja beKkja braut
ok beKKja afmá nöfn>
Svo eftir Kleði, eftir þraut
sjást okkar hlutföli jöln.“
Eins og tilvitnunin ber með sér
hafði höfundur ritfregnarinnar í
Tímanum (þ.e. undirritaður) rætt
þetta mál við Sn.J. og fengið leyfi
hans til þess að birta stælinguna
í umsögn minni, en áhugi minn
byggðist ekki einvörðungu á, að ég
hafði hrifist að kvæðinu og taldi,
að það væri vel þess vert að
varðveitast í upprunalegri heild,
heldur og á því, að hún sannar hve
þýðum tónum Sn.J. gat náð úr
hörpu sinni, en hann var m.a.
gagnrýndur fyrir að „kveða stirt".
Um gildi skáldskapar hans má
vafalaust deila, en í honum —
ljóðum og stökum — er margt sem
eykur kynni af honum sem mjög
sérstæðum manni. Það er stundum
sagt, að sviplitlir séu þeir skógar,
þar sem hvert tré er öðru líkt, en
Snæbjörn setti vissulega sinn svip
á mörkina.
Fyrir sérstök tilmæli mín er
kvæðið „Ég gaf þér — “ birt í heild
hér í blaðinu með þessari minning-
argrein.
Ég gaf þér —
(Tilraun til að stæla Drink to me)
Ék Kaf þér heita hjartað mitt,
þú hæddir mfna Kjöf,
en allt að einu það mun þitt
unz það er kalt f gröl.
Þér annað Kafat, sem ætla má
að ei sé hálft né veilt,
en annað trúrra, er af ok frá,
mitt áttu Kjörvallt heilt.
Á brott nú hverf éK lanjrt í lönK,
éK leKK að morKni á haf
ok eftir skii á ættarströnd
það eitt, er þér éK K»f.
Ek Kleymist þér — er Kleymdur nú —
en Kleyma þér ei má,
því hvar sem fer ég. þar fer þú,
en þÍK éK einn mun sjá.
Svo fennir yfir öll mfn spor.
og allteins hverfa þfn,
því enxum hlotnast eilfft vor.
ok eins ok drifhvítt Ifn
skal mjöllin hylja beKKÍa braut
ok beKKja afmá nöfn<
Svo eftir Kleði, eftir þraut
sjást okkar hiutföll jöfn.
Áhugamál Snæbjarnar Jónsson-
ar, hins sívökula eljumanns, voru