Morgunblaðið - 07.05.1978, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. MAÍ 1978
ÓLAFUR Björnsson prófessor á aö haki nakrfeilt fjögurra
áratuga starf að íslenzkum efnahajfsmálum sem ráöunaut*
ur ríkisstjórna mikinn hluta þessa túmabils, þingmadur í
15 ár samfleytt ox varaþingmaður um skeið áður, prófessor
í viðskiptafræðideild Jláskóla íslands og áhrifamaður í
Sjálfstæðisflokknum.
Morgunhlaðið hefur átt samtal við Ólaí Björnsson
prófessor, um viðhorfin í efnahagsmálum nú og þann
verðbólguvanda. sem við höfum átt við að glíma samfleytt
frá því í heimsstyrjöldinni síðari og fram á þennan dag.
en þó aldrei alvarlegri en nú síðustu 4—5 árin. Fyrsta
spurning blaðsins til Óláfs Björnssonar var sú. hverjar
hann teldi grundvallarástæður þess. að okkur hefur gengið
svo erfiðlega að fást við verðhólguvandann öll þessi ár og
þá sérstaklega nú hin síðari.
Ég er sammála því, að það er
óæskilegt að hafa vexti svo háa
sem nú er. En meðan ekki tekst að
koma verðbólgunni niður er
óraunhæft að lækka vexti. Vaxta-
hækkun síðustu missera hefur
haft veruleg áhrif í þá átt að draga
úr eftirspurn eftir fjármagni og sá
samdráttur sem varð í sparifjár-
myndun á árunum 1974—1976
hefur minnkað. Það er á miklum
misskilningi byggt, að vextir auki
á verðbólgu. Það væri hægt að
lækka vexti og spara atvinnuveg-
unum útgjöld, ef framboð á sparifé
væri óháð þeim kjörum, sem
sparifjáreigendum bjóðast. En það
er ekki þannig, og atvinnuvegirnir
yrðu engu bættari af því að hafa
ekkert rekstrarfé á þessum lágu
vöxtum. Það hefur verið upplýst,
að fyrirgreiðsla lánastofnana var
komin niður í % af því sem hún
var við atvinnuvegina í kringum
1970. Með þeirri vaxtahækkun sem
Ólafur
Björnsson
prófessor
r
l
* •
Mesín místök ríkisvaldsins í áratngi að
stefnan í peningamálnm hefnr ekki verið
samræmd efnahagsstefnn á öðrnm sviðnm
— Það er erfitt að gera því skil
í stuttu máli, sagði Olafur Björns-
son, en ég held að tvennt valdi
mestu. Fyrra atriðið er sveiflur í
verðlagi útflutningsafurða. Við
erum mjög háðir utanríkisverzlun,
sem er ríkasti þátturinn í okkar
þjóðarframleiðslu. Afkoma út-
flutningsatvinnuveganna versnar,
þegar miklar sveiflur verða vegna
verðbreytinga og aflabrests, verð-
lagið er ósveigjanlegt niður á við
en ekki upp á við. Nauðsynlegt
revnist því að bæta útflutningsat-
vinnuvegum tekjutap, sem þeir
verða fyrir vegna aflabrests og
verðfalls og þá hefur gengislækk-
un að öllu jafnaði verið valin. Það
hefur lengi verið ljóst, að æskilegt
er að safna í sæmilega öfluga
verðjöfnunarsjóði, þegar vel geng-
ur. En okkur hefur aldrei tekizt að
gera það í nægilega stórum stíl.
Þetta er fyrra atriðið. Hið síðara
sem að mínum dómi veldur mestu
um verðbólguvanda okkar er sú
stefna í peningamálum, sem hér
hefur verið rekin lengst af og sem
hægt hefði verið að nota sem tæki
gegn verðbólgunni en hefur ekki
verið notað í því skyni og jafnvel
fremur til þess að magna hana en
hitt. Þetta eru að mínum dómi
meginástæðurnar fyrir verðbólgu-
þróuninni. Sumir mundu nefna
þriðja atriðið, kröfugerð verka-
lýðssamtakanna, sem sé meiri og
óábyrgari en í nágrannalöndunum.
En ég er ekki viss um að það sé
rétt. Kröfugerðin hér er hærri í
prósentum, en ég lít svo á, að það
sé fremur afleiðing en orsök.
— En hvað um olíuhækkunina
á árinu 1973? Er hún ekki að
þínum dómi að einhverju leyti
undirrót óðaverðbólgunnar. scm
staðið hefur síðan?
— Það er enginn vafi á því, að
hún átti þátt í því að ýta undir
verðbólguna á þessum árum, segir
Ólafur Björnsson. Og ennfremur
að innflutningsverðlag hækkaði á
þessu árabili meir en dæmi hafa
verið til um áður.
— Þú nefndir stefnuna í pen-
ingamálum. Ertu sammála þeirri
vaxtastefnu. sem nú er rekin?
— Ég álít, að þeir neikvæðu
raunvextir, sem hér hafa verið við
lýði hafi aukið verulega á verð-
bólguþróunina. Þegar fólk tapar
kannski 10—20% á ári af höfuð-
stól sparifjár síns með því að
geyma það í banka leitar það
annarra leiða til þess að tryggja
féð og fer þá út í verðbólgufjár-
festingu. Ég tel, að það séu einhver
mestu mistök ríkisvaldsins í ára-
tugi að stefnan í peningamálum
hefur aldrei verið samræmd stefn-
unni á öðrum sviðum. Þetta er
ekki einni ríkisstjórn að kenna
umfram aðra, heldur hefur þetta
í raun gengið sem rauður þráður
í gegnum efnahagsstefnu allra
ríkisstjórna frá stríðsárum. Hitt
er svo annað mál, að gagnger
stefnubreyting í peningamálum
gæti dregið úr atvinnuöryggi. Og
allar skyndibreytingar í þessum
efnum eru varhugaverðar.
framkvæmd hefur verið, hefur
tekizt að stöðva þá þróun. Það er
betra að greiða hærri vexti og fá
þá rekstursfé. Það er nú einu sinni
staðreynd, að sparifé er það eina,
sem lánastofnanir hafa til ráðstöf-
unar til útlána.
— En nú eru vextir býsna háir
hér og samt kvarta atvinnuveg-
irnir undan skorti á rekstursfé.
— Raunvextir eru enn í núlli,
eða neikvæðir um allt að 15%
segir Ólafur Björnsson, og ég efast
um, að þetta fari að öðru óbreyttu
upp á við. En ef það er rétt, að sú
þjónusta sem lánastofnanir veita
atvinnuvegunum séu um % af því
sem var f.vrir nokkrum árum, þarf
engum að koma á óvart, þótt
atvinnuvegir kvarti undan skorti á
rekstrarfé.
— Eru vextir eini þátturinn í
peningamálastefnunni. sem veru-
legu máli skiptir eða hægt er að
bcita sem tæki í baráttunni gegn
verðbólgunni?
— Vextirnir eru ekki eina tæk-
ið. sem þarna skiptir máli. Maður
getur hugsað sér aðrar leiðir, t.d.
verðtryggingu eða þess háttar. Ef
tækist að koma hér á skipulögðum
verðbréfamarkaði væri það eitt af
því, sem gæti haft heilbrigð áhrif
í þessu sambandi.
Þá eru öll sjálfkrafa útlán út frá
þessu sjónarmiði óhepp%leg. En
stjórnmálalegir örðugleikar geta
verið mjög miklir við að afnema
þau. Halli á ríkisbúskap er líka að
jafnaði verðbólguvaldur. Sjálf-
krafa öfl eru að verki, sem valda
því, að á samdráttartímum hlýtur
að verða halli á ríkissjóði eins og
var 1974 og 1975. Tekjur dragast
sjálfkrafa saman, en útgjöldin eru
bundin.
— Nú er innlánsbinding við-
skiptabankanna í Seðlabankan-
um notuð til þess að fjármagna
endurkaupalán Seðlabankans.
Heíur þessi aðferð á fjármögnun
þeirra lána ekki verðbólguhvetj-
andi áhrif?
— Sú skylda hvílir á Seðla-
Leifur Ljónsösk
ur frumsýndur
Astmar Einar ásamt kcnnara sínum.
Lokaprófetónleikar
í Norræna húsinu
LEIKKLUBBURINN Saga
á Akureyri frumsýnir í dag
barnaleikritið „Leifur
Ljónsöskur" eftir Torben
Jetsmark. Leikritið er þýtt
af Höllu Guðmundsdóttur,
en leikstjórar eru Þórir
Steingrímsson og Theódór
Júlíusson. Leikmynd bún-
ingar og svið er unnið í
hópvinnu af leikurum, en
umsjón með því verki hefur
verið í höndum Þráins
Karlssonar.
Sextán leikarar taka þátt
í sýningunni, en helztu
hlutverk eru í höndum
Helga Más Barðasonar, Jó-
hönnu Birgisdóttur, Snjó-
laugar Brjánsdóttur og
Magnúsar Arsælssonar.
Þetta er þriðja verkefni
Leikklúbbsins Sögu, en
hann skipa einkum ung-
menni á aldrinum 15—20
ára.
Frumsýningin verður í
Dynheimum og hefst klukk-
an 14.00, en áætlað er að
sýna verkið nokkrum sinn-
um til viðbótar á Akureyri
og í bígerð er síðan að
heimsækja nágranna-
byggðirnar.
Mæðradagur-
inn í Kópavogi
MÆÐRADAGURINN er í dag. Af
því tilefni gengst Mæðrastyrks-
nefnd Kópavogs fyrir kaffisölu
og kökubasar að Ilamraborg 1 í
Kópavogi. Þá munu börn ganga
um bæinn og selja bióm nefndar-
innar.
Ástmar Einar Olafsson
lýkur prófi í píanóleik frá
Tónlistarskóla Sigursveins
D. Kristinssonar á þessu
vori. Fullnaðarprófstón-
leikar verða í Norræna
húsinu í dag klukkan 17.00.
Á efnisskrá eru verk eftir
Bach, Schubert, Brahms og
Schönberg. Tónleikunum
lýkur svo með verki eftir
John A. Speight sem sér-
staklega er samið fyrir
Ástmar í tilefni þessara
tónleika.
Ástmar Einar Ólafsson
hóf nám í tónskólanum
haustið 1972 og hefur
kennari hans frá upphafi
verið Sveinbjörg Vil-
hjálmsdóttir, segir í frétt
frá skólanum.