Morgunblaðið - 06.06.1978, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JUNI 1978
19
voru Guðmundur Guðjóns-
son, Tómas Guðjónsson, Guð-
mundur Eyjólfsson, Magnús
Guðmundsson og Guðmund-
ur Þórðarson. Þá afhenti
Garðar Þorsteinsson einnig
svonefndan Fjalarbikar, sem
gefinn er af vélasölufyrir-
tækinu Fjalar til þess sem
nær beztum árangri í vél-
fræði 3. stigs í Vélskóla
íslands. En að auki fær
handhafi bikarsins einnig
silfurpening til eignar. Örn
Ingólfsson frá Breiðdalsvík
hiaut bikarinn að þessu sinni,
en hann hóf nám við skólann
1975. Örn er nú vélstjóri á
skuttogaranum Hegranesi,
sem nú er á veiðum. Örn gat
því ekki verið viðstaddur og
veitti Guðmundur Ottósson
bikarnum viðtöku fyrir hans
hönd.
Að síðustu var kappróður á
seglbátum, kappróður,
koddaslagur, björgunar- og
stakkasund. Og Björgunar-
deildin Ingólfur sýndi ýmis
atriði úr starfsemi sinni.
aukin sókn skilaði ekki auknum
afla, var minnkun þorskstofns-
ins. Þannig hefur heildarstofn-
inn minnkað úr 2.6 millj. tonna
árið 1955 í 1.2 millj. tonna árið
1978.
Hrygningarstofni þorsksins
hefur hrakað enn meira, úr um
1 millj. tonna á árunum
1957—1959 í 180 þús. tonn árið
1978.“
Það skal því engan undra, að
vertíðaraflinn, sem er úr hinum
kynþroska hluta stofnsins skuli
dragást saman.
Sé miðað við sömu sókn á
þessu ári og á árinu 1977, má
gera ráð fyrir því, að þorsk-
aflinn verði um 350 þús. tonn
eða 70—80 þús. tonnum meiri en
fiskifræðingar leggja til og er
umframaflinn að mestu 3—4
ára fiskur. Ef sú verður raunin,
að framangreindur afli náist á
þessu ári, þá verður aflinn á
árinu 1979 m.v. sömu sókn. 320
þús. tonn og verður að fara aftur
um þrjátíu ár til að finna
sambærilegar aflatölur.
' Eins og fram kemur hér að
framan þá nemur hlutdeild
sjávarútvegs í heildarútflutn-
ingi landsins 73—78 0/0 á
síðustu árum.
Af þessu hlutfalli eru þorskaf-
urðir u.þ.b. helmingur eða tæp
40 % af heiidarútflutningnum.
Þessi staðreynd sýnir betur en
mörg orð, að allt er undir því
komið, að ' viðgangur þorsk-
stofnsins sé tryggður í framtíð-
inni.
Það er rétt, að á undanförnum
árum hefur margt verið gert af
hálfu stjórnvalda t.d. stækkun
möskva, skyndilokanir veiði-
svæða og tímabundin þorsk-
veiðibönn, en þó er það mat
útgerðarmanna, að ekki hafi nóg
verið að gert af hálfu stjórn-
valda.
Þegar fram líða stundir verð-
ur árið 1976 minnisstætt vegna
þess að á því ári sigldu Bretar
út fyrir 200 mílna fiskveiðilög-
sögu Islands.
Sé litið til baka nú og þróun
landhelgismálsins skoðuð nán-
ar, má í raun furðulegt teljast,
hve miklu hefur verið áorkað á
skömmum tíma.
Þegar Islendingar færðu út
fiskveiðimörkin í 50 mílur 1.
september 1972 má hiklaust
segja, að íslendingar hafi gerzt
forustuþjóð í baráttu strand-
ríkja fyrir víðtækari rétti til
fiskveiðilögsögu. Nokkrar þjóðir
höfðu að vísu fært út landhelgi
sína í 200 mílur, en þar var
áhrifagildið ósambærilegt við
það, sem hér var. Við færðum út
landhelgina, þrátt fyrir harða
andstöðu nokkurra helztu út-
hafsveiðiþjóða í heimi og þar á
ég sérstaklega við Breta og
Þjóðverja.
Það er skammt stórra högga
í millum. Strax í upphafi árs
1975 hófust umræður um að
færa landhelgina út í 200 mílur
og kom sú útfærsla til fram-
kvæmda 15. október sama ár.
Endanlegur sigur vannst með
samkomulaginu, sem gert var
við Breta í Osló, sem leiddi til
þess að þeir sigldu út fyrir 200
mílna landhelgina 1. desember
1976.
Þó var eitt atriði, sem skyggði
á sigur Islendinga. Isfiskmark-
aðir okkar í Bretlandi voru
áfram lokaðir fyrir ísl. skipum
og var þar um að kenna
andstöðu brezku verkalýðs- og
sjómannasamtakanna og ekki
voru brezkir togaraeigendur
ákafir á því að fá landanir úr ísl.
skipum.
í lok síðasta árs fékk L.I.U.
boð um viðræður við brezka
verkalýðsleiðtoga um möguleika
á löndunum úr skipum okkar.
Nokkrir fundir voru haldnir um
mál þetta og er skemmst frá því
að segja, að markaðurinn í Hull
var opnaður fyrir ísl. skipum í
marz s.l. og nokkrum dögum
síðar landaði fyrsta ísl. skipið
afla sínum þar.
Að lokum vil ég fyrir hönd
útgerðarmanna, árna íslenzku
sjómannastéttinni allra heilla í
starfi sínu í framtíðinni.
Slysavarnafélagi íslands
veittur heiðursbikar
fyrir 50 ára störf ,
—og fímm aldraðir sjómenn heiðraðirá Sjómannadag i Reykjavik
Frá afhendingu heiðursmerkja á Sjómannadaginn. F.v.: Magnús Guðmundsson, Guðmundur Eyjólfsson, '
Guðmundur Ottósson, Gunnar Friöriksson, Pétur Sigurðsson, Guðmundur Guöjónsson, Tómas
Guöjónsson og Magnús Guðmundsson.
AÐ LOKNUM ræduhöldum á hátíöisdegi sjómanna á sunnudaginn var fimm sjómönnum voitt heiöursmerki
sjómannadagsins í Reykjavík. Einnig var Slysavarnafálagi íslands afhentur sérstakur heiöursbikar í tilefni pess, aö
félagið hefur nú stundaö björgunarstörf á höfum úti í 50 ár.
Slysavarnafélag íslands var atofnað 29. janúar 1928 og hefur upp frá pví stundað skipulögð björgunarstörf og
félagsstarfsemi til varnar slysum. Á síöustu 12 árum hefur til dæmis 232 mönnum veriö bjargaö í land úr
björgunarstól. Viö afhendingu heiöursbikarsins gat Pétur Sigurösson alpíngismaöur og formaöur Sjómannadagsráös
Þess, að fjöldi sjóslysa hefói farið ört lækkandi hin síöustu ár, og ætti par hvað stærstan hlut aö máli Slysavarnafélag
íslands.
Gunnar Friöriksson, forseti Slysavarnafélagsins, veitti bikarnum móttöku.
Auk pess fékk Örn Ingólfsson, vélstjóri frá Breiödalsvík, Fjalarsbikarinn svokallaöa fyrir frábæran árangur á
velstjóraprófi. i fjarveru Arnar tók Guömundur Ottósson viö bíkarnum.
Morgunblaöinu tókst ekki aó ná tali af öllum peim sem hlutu heiðursmerki Sjómannadags að pessu sinni, en
orð og umsagnir um pá fara hér á eftir.
Guömundur Guöjónsson skipstjóri
var einn þeirra félaga sem tók viö
heiöursmerki Sjómannadagsráös á
sunnudaginn.
Guömundur er fæddur 31. ágúst
aldamótaárið á Ljúfustööum í
Strandasýslu, en foreldrar hans voru
Guöjón bóndi þar og alþingismaður
Strandamanna frá 1893 til 1914 og
kona hans Jóney Guömundsdóttir.
Guömundur var ungur þegar hann
hélt fyrst til sjós og lauk farmanna-
prófi frá Stýrimannaskólanum f
Reykjavík áriö 1921. Fram til ársins
1926 var hann háseti á ýmsum
verzlunarskipum og stýrimaður á
dönsku skipi, en þaö ár hóf hann
störf sín hjá Landhelgisgæzlunni og
Skipaútgerð ríkisins sem stýrimaöur
á varðskipinu Þór, þeim elsta.
Skiþstjórl á v.s. Þór II varó hann
1942 til ársins 1946. Hann haföi
eftirlit meö smíði m.s. Heröubreiðar
og Skjaldbreiöar í Skotlandi og sigldi
þeim skipum heim og var meö
Skjaldbreiö til ársins 1952, er hann
tók viö Esju og síöan Heklu sem
hann stýrði til ársins 1966, er skipiö
var selt úr landi. Þá hætti Guðmund-
ur siglingum vegna aldurs, en hann
starfar nú hjá Sjómælingum íslands.
Guömundur kvæntist áriö 1929
Ingibjörgu Þóröardóttur frá Gnúpu-
felli í Eyjafiröi, en hún er nú látin.
Guömundur kvaöst hafa verið
farsæll á sjónum og þegar hann liti
til baka gæti hann ekki greint neina
stórvægilega galla á ferli sínum. Best
heföi hann notið sín á Heklunni, en
ekki síður þó kunnaö viö sig á
Esjunni og Skjaldbreið. Á rúmlega 20
ára starfi viö Landhelgisgæzluna
hefói hann lent í litlum væringum, en
„tekiö þá sem sekir voru en sleppt
hinum".
Hann hefur átt þátt aö björgun
margra skipa og báta og veri
heiöraður fyrir, en áriö 1941 stjórn-
aöi hann björgun belgíska skipsins
Persíer, 8000 brúttólesta skipi, sem
strandaö haföi austan viö Kötlu-
tanga.
Aðspuröur um eftirminnilegan at-
burö fró fyrrl tíö rifjaöi hann upp
atvik frá árinu 1928 er elsti Þór lá inni
á Siglufiröi. Þá kom um borö dr.
Alexander Jóhannesson og fór þess
á leit aö hann fengi mann til aóstoöar
viö eftirlitsflug meö síldarskipunum á
Húnaflóa og víöar. Þaö varö úr aö
Guðmundur tók þaö starf aö sér í
vikutíma og varö þannigfyrsi maöur-
inn frá Gæzlunni sem haföi meö
hendi fluggæzlu viö íslandsstrendur.
Tómas Guöjónsson vélstjóri er
fæddur á Dísastöóum í Árnessýslu,
sonur hjónanna Guöjóns Tómasson-
ar bónda og konu hans Þuríöar
Hannesdóttur.
Tómas fluttist til Reykjavíkur 1924
og réö sig 17 ára sem hjálparkokk
um borö í togarann Menju, en sigldi
síöan á Skallagrími og togaranum
Baldri. Áriö 1932 lauk hann prófi viö
lönskólann í Reykjavík og vélstjóra-
prófi árið 1934. Réð hann sig þá á
togarann Ólaf í tvö ár, en fór af
honum skömmu áður en skipiö fórst
meö allri áhöfn árið 1924 í Halaveðr-
inu svokallaöa en sá sorglegi atburð-
ur er honum hvað eftirminnilegastur.
Tómas hefur alls þrisvar borið sig í
land úr skipum sem skömmu síðar
fórust.
Tómas var vélstjóri á Gullfossi um
tíma þar til skipiö lokaöist inni í
Kaupmannahöfn í síóara stríði. í
næst síöustu ferð sinni með því skipi
komust skipverjar heldur betur í
hann krappan er skipiö festist í ís í
níu sólarhringa á leiö frá Óslóarfiröi
til Kaupmannahafnar. Þar sem skort-
ur var á vatni þurfti aö grípa til þess
ráðs við smíða sleða til að fá
vatnsföng úr næstu skipum sem voru
föst í hnapp.
Fyrir fullt og allt hætti Tómas
sjómennsku áriö 1942 og hóf störf
hjá Olíuverzlun fslands h.f. Hann
hefur mikið starfað að félagsmálum
og m.a. átt sæti í stjórn vélstjórafé-
lagsins, en í dag starfar hann sem
bókari í Lífeyrissjóði vélstjóra.
Tómas hefr starfaö mikið aö
uppbyggingarstarfi Hrafnistu en þar
hefur hann starfaö frá árinu 1957,
lengst af í stjórninni.
Tómas er kvæntur Ingu Sigríöi
Pálsdóttur frá Hnffsdal og eiga þau
hjónin fjögur börn.
Tómas kvaöst eiga nóg land til aö
ganga á, vera hraustur og hress, en
hann á sér fjölda áhugamála, þ.á m.
hefur hann stundaó fiskirækt. Talaö
hefur veriö um aö þaö sé honum „aö
kenna" aö lax finnst nú í nokkrum ám
hér á landi en hann byrjaöi að fást
við þetta starf um 1950 og er nú aö
koma upp laxarækt noröur í Strönd-
um.
Guðmundur Þóröarson bryti kem-
ur úr mikilli sjósóknarafjölskyldu.
Hann var 5. í röð 8 barna Þóröar
sjómanns Þórðarsonar og Ingibjarg-
ar lllugadóttur í Geróum. Meöal
bræðra Guömundar voru þekktir
sjósóknarar, og sjálfur byrjaöi hann
sjómennsku 15 ára eftir að hann
haföi flutzt til Reykjavíkur, þá sem
vikapiltur á varðskipinu Óðni.
Guðmundur réðst til starfa hjá
Eimskipafélagi íslands árió 1933, og
hjá því félagi hefur hann starfaö til
þessa dags. Fyrst var hann þjónn og
síöar matsveinn á Dettifossi fyrsta,
en siöan bryti a ýmsum skipum
Eimskipafélagsins, fyrst á m.s. Lag-
arfossi. Áriö 1949 átti hann þátt í því
aö hinn nýi Dettifoss var sóttur heim,
en síöan hóf hann störf sem bryti á
Gullfossi. Á Gullfossi var Guömundur
bryti frá komu skipsins 1950 og allt
þar til aö skiþið var selt úr landi
1973.
Guðmundur er nú við önnur störf
í landi hjá Eimskipafélagi íslands, og
er starfsferill hans hjá félaginu því nú
orðinn 45 ár.
Guðmundur Þóröarson er kvæntur
Sæmundu Pétursdóttur, og eiga þau
5 börn á lífi.
Magnús Guömundsson hefur tekiö
drjúgan þátt í félagsmálum sjómanna
auk þess aö hafa gegnt störfum
háseta og matsveins á togurum,
bátum og línuveiðurum.
Magnús er fæddur 1909 en hóf
sjómannsferil sinn á Þingeyri ferm-
ingaráriö 1927. Þar var hann á
togaranum Clementine, sem þá var
stærstur togara hér á landi, en síðan
var hann á ýmsum skipum, lengst af
á nýsköpunartogaranum Röðli eöa á
annan áratug.
Magnús geröist á sínum tíma
aðalforystumaöur í hagsmunamálum
matsveina á fiskiskipum og var
hvatamaður aö stofnun stéttarfélags
þeirra 1952. Formennsku í því félagi
gegndi hann svo hátt á annan áratug.
En auk þess var hann einn forvígis-
manna aö stofnun Sjómannasam-
bands íslands 1967 og meöal
baráttumanna þess, aö sambandiö
fengi fulla aóild aö Alþýóusambandi
íslands.
Magnús sat í stjórn SSÍ á annan
áratug og á þingum þess og ASÍ um
langt árabil, en auk þess sat hann á
annan áratug í Sjómannadagsráöi.
Magnús Guömundsson er kvæntur
Önnur Elíasdóttur og eiga þau hjón
þrjú uppkomin þörn á iífi.
Ég verö örugglega ekki í vandræð-
um meö aö finna mér eitthvað aö
gera þegar ég hætti, sagöi
Guðmundur Eyjólfsson, háseti á m.s.
Heklu, en hann hefur stundaö
sjómennsku í 44 ár og hyggst ekki
hætta því fyrr en hann nær 65 ára
aldri.Guömundur hefur lengst af
veriö háseti á togurum, en frá 1960
hefur hann stundað hásetastörf á
skipum Skipaútgerðar ríkisins. „Ég
er nú meiri fiskimaöur í mér en
farmaður," sagði Guömundur, „og
þetta er auðvitað sjómennska í
öörum anda, - hún snýst um annaö
en fiskveiöar. En ég hef kynnst
mörgum ágætum mönnum hjá Ríkis-
skip, og ég kann vel viö þetta."
Guðmundur kvaöst næsta fátt
Framhald á bls. 30.