Morgunblaðið - 13.06.1978, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚNÍ 1978
29
Maraþontónleikar
Fyrir undirritaöan voru Þessir tónleikar nokkurs konar úttekt og jafnvægissýning á
ýmsum Þáttum íslenzkra tónmenntar. Þarna komu saman Lúðrasveitir barna og
unglinga og má vera aö fólki pyki slík starfsemi ekki tilheyra íslenzkri tónmennt nema
17. júní. Það er Þó staöreynd að úr peim hópi hafa komið margir mætir tónlistarmenn.
Annar Þáttur í Þessu jafnvægisspili voru barna- og unglingakórarnir frá Akranesi og
Selfossi. Þar var á ferðinni sýnishorn úr einum fegursta Þætti íslenskrar tónmenntar,
enda var Sjónvarpið búið að yfirgefa salinn, Því menningarlegt uppelda barna er
samkvæmt kokkabókum par ekki nein „sensasjón“. Þriðji Þátturinn sem nýtur meiri
virðingar var söngmennt fullvaxna fólksins. Kór Söngskólans í Reykjavík og Samkór
Trésmíðafélags Reykjavíkur voru fulltrúar tveggja Þátta í kórmennt íslendinga, annars
vegar menntunar og Þjálfunar og hins vegar áhugamennsku og var eftirtektarvert
hversu fallega Þessir Þættir féllu saman.Fjórði Þátturinn, 50 ára afmæli Sambands
íslenskra karlakóra, var með öðrum lit, eins konar Þungamiðja í umfangi og fínheitum,
en um leiö slegin peim fölva er fylgir fallandi gengi. Fimmti Þátturinn, Þjóðdansasýning
Þjóðdansafélagsins, var eins konar utanlegsfóstur og er auk Þess sú athafnasemi, sem
fólk almennt trúir ekki á. Þannig lauk svo Þessum tónleikum með Því að
unglingalúðrasveit Kópavogs blés hátíðina út. Eftir að hafa að mestu leyti setið á
pessum tónleikum frá Því klukkan rúmlega eitt og Þar til er klukkan var langt gengin
í ellefu, er Ijóst að þetta form er stórgallað. Má vera að Þaö skapi Listahátíðinni fríkvöld
og íbúunum í menningarkjallaranum tækifæri til að dingla með. Listahátíð hefði getað
skípulagt pessa hóp? og fellt pá inn í hátíðina, aukið á hátíðabrigðin í heild, í stað
Þess að skáka Þeim á aðalskemmtidag vikunnar og ætlast til að áheyrendur meðtaki
öll Þessi ókjör í einum bita.
I þáttur
Lúðrasveitir
æskufólks
HORNABLASTUR er einn elzti
Þáttur í samspilsmenningu ís-
lendinga og rekur sögu sína
aftur til pjóðhátíðarinnar 1874,
er íslendingar heyrðu leikið á
lúðra í fyrsta sinn. Nokkru
seinna fara íslendingar að
herma eftir erlendum pjóðum
háttbundið sléttvalla göngulag,
við undirleik hrynsterkrar
lúðratónlistar. Þrátt fyrir pað,
að íslendingar lærðu aldrei að
ganga í röðum eða í takt, varð
lúðrablástur einn af undir-
stöðupáttum ísl. tónmenntar og
er í dag einn sá viðamesti. Þaö
hefur pó veríð pessari starf-
semi til pyngsla, hversu tónlist-
in hefur verið einlit og bundin
við eina gerð hátíðarhalda. Með
breyttum aðferðum í hátíða-
haldi og auknum tónlistarum-
svifum á öðrum sviðum, er
nauðsynlegt, til aö forðast
einangrun, að endurnýjun tón-
listar tengist fleiri páttum en
útiskemmtunum og skrúð-
göngum. Þær lúörasveitir
æskufólks sem létu til sín
heyra voru allar af Suðurlandi
nema ein frá Neskaupstað.
Höfuöborgin átti tvo fulltrúa,
Skólahljómsveit Arbæjar og
Breiðholts, undir stjórn Ólafs L.
Kristjánssonar og Unglinga-
deild Lúðrasveitarinnar Svans,
undir stjórn Sæbjörns Jóns-
sonar. Úr Garðabæ var hljóm-
sveit undir stjórn Björns R.
Einarssonar, úr Mosfellssveit
undir stjórn Birgis Sveinssonar
og úr Kópavogi undir stjórn
Björns Guðjónssonar. Skóla-
lúðrasveit Neskaupstaðar er
undir stjórn Haralds
Guömundssonar, sem í mörg ár
TÓNLEIKAR Manuelu Wiesler og
Julían Dawson-Lyell eru stór-
kostlegustu tónleikarnir á lista-
hátíöinni í ár. Það, sem eftir er af
henni, er þeirrar gerðar að ekki er
hægt aö bera þá saman viö þessa
tónleika. Á fyrri hluta tónleikanna
fluttu þau verk eftir Frank Martin,
Olivier Messiaen, Luciano Berio og
André Jolivet. Flutningur þeirra var
stórkostlegur í einu oröi sagt. Þaö
er ekki nóg meö aö meðferðar-
hæfni hennar á hljóðfærinu sé
stórkostleg, heldur er eins og
verkið sé hennar smíð og túlkun
og mótun hafi persónulega merk-
ingu fyrir hana. Á seinni hluta
tónleikanna var flutt tónlist eftir
Pierre Boulez, Þorkel Sigurbjörns-
son og Atla Heimi Sveinsson.
Sónatína eftir Boulez er mikið verk
og var mjög vel leikið en þó voru
lokatónverkin alveg í sérflokki.
Calais (1976) eftir Þorkel Sigur-
var einn bezti blásari hér fyrir
sunnan, bæði í dans- og lúðra-
sveitum og einnig mikilvirkur
sem banjó- og mandólínleikari.
Það hefur ekki veriö venja að
ræða um flutning nemenda, en
undirritaður telur pó rétt að
fjalla lítillega um tónflutning
ungmennanna í heild, en aðal-
lega pó hlut leiðbeinendanna,
án pess aö nefna nöfn, nema
með einni undantekningu.
Unglingasveit Kópavogs flutti
tónverk eftir Leif Þórarinsson.
Það sem einkum var áberandi
við flutning pess var hVað
verkið virtist framandi og sýndi
á mjög skarpan hátt pau skil,
sem eru milli peirrar tónlistar
sem mest er notuð af lúðra-
sveitum og öðrum tónmennta-
hópum. Göngutónlist og
skemmtitónlist er ágæt en pað
hlýtur að vera hægt að brúa
bilið sem óhjákvæmilega skap-
ast milli slíkrar tónlistar og
æðri tónlistar, ef annar páttur
pess er eingöngu iðkaður.
Þarna er uppeldislegi pátturinn
mikilvægur p.e. pjálfun í með-
ferö hljóðfæranna og mótun
tilfinningalegrar afstöðu til tón-
listar, sem mjög auðvelt er að
einangra. í heild má skipta
lúðrasveitunum í tvo hópa, par
sem lögð var áherzla á mjúka
tónmyndun og dempaðan
undirleik slaghljóðfæra og
átaks spilamennsku, par sem
styrkmörk hljóðfæranna voru
reynd til hins ýtrasta. Þar sem
lögð var áhersla á veikan leik,
kom fram margt mjög fallegt.
Skörp skil í styrk eru hressandi
en einlitur sterkur leikur verður
ákaflega preytandi til lengdar
og fyrir hljóöfæraleikara útilok-
að að móta leik sinn, ef
styrkkrafan fer yfir viss mörk.
Að lokum má geta pess að
Unglingalúörasveitirnar eru í
björnsson hófst eins og eins konar
undirbúningur undir aö hefja leik á
flautu, með blæstri, munnæfingum
og liðkunaræfingum fyrir fingurna.
Smám saman varð verkið til,
skemmtilegt og leikandi, sem var
flutt af miklum yndisþokka og
kankvísi. Tónleikunum lauk með
Xanties eftir Atla Heimi Sveinsson
og nutu þau aðstoðar Þorsteins
Gunnarssonar leikara. Verkið var
flutt við kertaljós og var yfir
flutningnum sannkallaöur ævin-
týrablær.
Tónninn og túlkun henn-
ar er að ná þeim mörkum sem
„virtúósar" stefna að og á næstu
árum verður séð, hvað Manuelu
Wiesler á eftir að verða úr miklum
hæfileikum sínum. Julian Daw-
son-Lyell er sérlega góður píanó-
teikari og átti stóran þátt í
stórkostlegu kvöldi.
Tónllsl
á Listahátíð
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
heild orðnar svo góðar, að
lúðrasveitir fullorðinna eru
varla samkeppnisfærar við pær
og er pað ekki svo lítill árangur
af u.p.b. tveggja áratuga starfi.
II þáttur
Akranes og
Selfoss
Á Akranesi og Selfossi er
mikil gróska í tónlistarlífi, sem
hlýtur að grundvallast á góöri
og vel grundaðri kennslu í
tónmennt. Kór Barnaskólans á
Akranesi, undir stjórn Jóns
Karls Einarssonar, söng sex
lög, eitt eftir Eypór Stefánsson,
tvö eftir Bach, einn negrasálm
og tvö ísl. pjóðlög. Kór Gagn-
fræðaskólans á Selfossi, undir
stjórn Jóns Inga Sigurmunds-
sonar, söng prjú ísl. pjóölög og
pjóðlög frá Rússlandi, Ameríku
og Skotlandi. Undirleik annað-
ist Björgvin Valdimarsson. Síð-
ast sungu kórarnir saman tvö
ísl. sálmalög og sitt hvert lagið
eftir Bach og Emil Thoroddsen.
Kórarnir hófu söng sinn ofan í
allan skarkala lúðrasveitanna
og var auk pess nokkuð ónæði
af umgangi krakkanna, sem eru
ef til vill ekki vön eða verið
kennt, að á tónleikum er
hlustað en ekki verið með
umstang ýmiss konar, eins og
í hléi á prjú bíó. Söngur
kóranna var mjög góður og
samsöngur peirra ekki minni
tíðindi en önnur samsöngs-
atriöi á tónleikunum. Jón Karl
Einarsson er nýtekinn við sín-
um kór og eftir pví dæmt
verður við pessi skilyrði, er Jón
mjög efnilegur pjálfari, pað er
pví von til pess aö Kór Barna-
skólans á Akranesi, undir hans
stjórn, geti orðið fyrirmyndar-
kór. Jón Ingi Sigurmundsson er
eldri og reyndari stjórnandi og
hefur náð frábærum árangri.
Kór Gagnfræðaskólans á Set-
fossi er einn af beztu unglinga-
kórum landsins. Undirritaður
vill leggja áherzlu á mikilvægi
barnakóra yfirleitt í uppeldi og
mótun í smekk. Mannfélagíð
má ekki vera einlitað af ein-
hverri ákveðinni stefnu, ein-
ræði lúðrasveitartónlistar,
söngtónlistar, danstónlistar
eða klassískar tónlistar. Allt
petta má sampætta í eina
lifandi og marglita heild mönn-
um til gagns og gleði.
Ævintýri í Iðnó
III þáttur
Trésmiða og
söngnema
Samkór Trésmiðafélags
Reykjavíkur og Kór Söngskól-
ans í Reykjavík stóöu saman aö
mjög góðum samsöng. Kór
Söngskólans undir stjórn Garð-
ars Cortes söng eingöngu ísl.
lög og er kórinn mjög góður,
ræður yfir miklum styrk og
blæmun, enda í raun og veru
fyrsti íslenzki kórinn, sem hægt
er að kalla gildan sem atvinnu-
kór, ef miðað er við kunnáttu.
Samkór Trésmiðafélags
Reykjavíkur er yngsti áhuga-
mannakórinn í höfuðborginní
og hefur núverandi stjórnandí
hans, Guðjón B. Jónsson, skap-
aö honum sérstakan stíl og
hefur söngfólkinu farið mikið
fram undir leíðsögn hans.
Efnisskrá samkórsins var al-
pjóðleg, aðeins eitt ísl. lag. Tvö
síðustu lögin voru skemmtilega
flutt, paö fyrra frá ísrael og
seinna bandaríski baráttu-
söngurinn John Brown, sem
fluttur var með aðstoð Jósefs
Magnússonar flautuleikara.
Undirleik með Samkór Tré-
smíðafélagsins og kórunum
sameigínlega annaðist Agnes
Löve píanóleikari. Sameiginlegi
söngur kóranna var mjög góður
og minnti á stórfenglegan söng
blönduðu kóranna á afmælis-
móti Landssambands bland-
aðra kóra fyrir nokkrum vikum
og var lýsandi dæmi um pað,
aö í söng eru allir félagar og
vinna sameinaðir aö einu göf-
ugu markmiði, að syngja fal-
lega sér og öðrum til gleði.
IV þáttur
Karlakórar
Samband íslenzkra karlakóra
er 50 ára. Sú menning sem
kenna má við karlakóra var ísl.
tónlistarlífi mikil lyftistöng, en
eins og svo margt í menningu,
breytist vægi hlutanna eftir
valkostum hverju sinni og styrk
í frumsköpun. Áður fyrr voru
karlakórar nær einu aðilarnir,
sem íslenskir tónhöfundar gátu
leitað til um flutning verka
sinna og voru pá stórveldi í
mótun menningarinnar. Sam-
hliöa pessu urðu beztu kórarnir
eftirsóknarverður félagsskap-
ur. Sú stöðnun, sem nú ein-
kennir starfsemi peirra, er
sumpart vegna pess aö lögð
hefur verið meiri áherzla á
félagslegu hliðina en að fylgja
peirri breytingu, sem hefur
orðið á smekk fólks og aðstöðu
til að afla nýrra verkefna. Frá
pví aö komast aldrei yfir allt
efnið, sem á boðstólum var, er
nú vöntun á verkefnum orðin
tiltakanleg enda hafa tónhöf-
undar um margar leiðir að
velja. Karlakór er góöur félags-
skapur en markmiðiö hlýtur
samt að vera bundið söng og
pess vegna er nauðsynlegt að
fylgjast vel með allri próun á
pví sviði. Söngtækni hefur
fleygt svo fram að blönduðu
kórarnir hafa nú forystu um
allan meiriháttar söng, en
karlakórarnir sitja fastir í
stirðnuðu félagsformi sínu og
gömlum viðfangsefnum. Það er
í rauninni aðeins einn karlakór,
sem býr svo að endursköpun
efnis er tiltæk og pað er
Karlakór Reykjavíkur. Páll P.
Pálsson hefur samið töluvert af
skemmtilegri tónlist. Á efnis-
skrá kórsins var lag eftir Pál,
við kvæöi Jónasar Guðlaugs-
sonar, Þjóðskáldið, par sem
reynt er að ná fram kárínum
kvæðisins með alls konar
sniðugum tóntiltektum. Karla-
kór Selfoss flutti og eina
Framhald á bls. 31
I
I
Jón
Þórarinsson
Siðustu tónleikar Norræna húss-
ins á Listahátíð 1978 lauk með
nokkurs konar yfirlítstónleikum á
verkum Jóns Þórarinssonar. Hann
er tvimælalaust einn mikilvægasti
brautryöjandi nútímatónlistar á
íslandi og reyndar furðulegt hve
stórt stökk er milli peirrar tónlistar,
sem hann er vaxinn upp í og
tónverka hans eftir dvölina í Amer-
iku, hjá hinum fræga Hindemith.
Það má segja að paö séu ekki mörg
ár síðan sum tónverk hans voru
almennt viöurkennd en nokkur
Þeirra hafa orðið mönnum svo töm,
aö slíkar vínsældir eru hreint
einsdæmi. Af peim verkum sem
undirritaður hafði mesta ánægju af
voru Sónata fyrir píanó, sem Gísli
Magnússon lék mjög vel, lagaflokk-
ur um ástina og dauðann, sem Rut
Magnússon söng með undirleik
Jónasar Ingimundarssonar, Klarin-
ett sónata, sem Sigurður I. Snorra-
son lék með undirleik Guðrúnar
Kristinsdóttur og tveir pættir úr
Kvartett, sem Strokkvartett Kaup-
mannahafnar lék mjög vel.
Fyrri Þáttur kvartettsins er sér-
staklega athyglisverður og er rétt
að vekja athygli höfundar á pví, aö
hann skuldar áheyrendum áfram-
haldið.
Af frumdrögunum má ætla fast-
lega, að sem lengra verk væri Þaö
Þokkaleg eign fyrir fátæka Þjóö á
Þessu sviði. Sönglög Jóns, að
frátöldum Vögguljóðínu og Fuglin-
um í fjörunni, eru fremur lítið Þekkt
og voru nokkur frumflutt á Þessum
tónleikum eða Þrír íslenzkir man-
söngvar, sem Kristinn Hallsson
söng. Ólöf K. Harðardóttir söng prjú
skemmtileg lög viö kvæði eftir
Stein Steinarr, en hún hljóp í
skarðið fyrir Sigurð Björnsson og
tónleikunum lauk með glæsilegum
söng hennar. Tónleikarnir í heild
voru mjög skemmtilegir og vel
sóttir, eins og aörir íslenzkir
tónleikar á Þessari Listahátíð.
Vonandi verður Þaö föst venja að
helga einu íslenzku tónskáldi eitt
kvöld á hverri Listahátíð og vel
viðeigandi að hefja fyrstu tónleik-
ana á helsta brautryðjanda nútíma
tónsköpunar á íslandi.
Kammersveit
Reykjavíkur
Kammersveit Reykjavíkur flutti
Þrjú verk eftir Johann Sebastían
Bach. Fyrsta verkið á efnisskránni
var priöji Brandenburgarkonsert-
inn, síðan Konsert í d-moll fyrir
fiðlu, óbó og kammersveit og
enduðu tónleikarnir svo á Branden-
borgarkonsert nr. 5. í Þeim konsert
eru einleikshlutverkin fyrir flautu,
fiðlu og sembal Báðir Branden-
burgar-konsertarnir eru svo vel
Þekktar tónsmíðar, að hlustendur
gætu jafnvel sungið með og hafa
verk Þessi Þó nokkrum sinnum
veriö flutt á tónleikum hér. Það sem
gefur Þessum tónleikum sérstakt
gildi, er hversu vel tónleikarnir
tókust og ef hljóðfæraleikarar
okkar gætu sinnt flutningi slíkra
verka Þyrfti ekki að flytja inn
erlenda kammertónlistarmenn. Ein-
leikarar í fimmta konsertinum voru
Jón H. Sigurbjörnsson á flautu, Rut
Ingólfsdóttir á fiölu og Helga
Ingólfsdóttir sem lék frábærlega vel
hina erfiðu rödd sembalsins. Jón og
| Rut áttu og mjög góöan samleik og
I var flautan tónmýkri hjá Jóni en oft
' áður. Rut Ingólfsdóttir er frábær
| fiðluleikari. Hún kék einnig samleik
. meö Kristjáni Þ. Stephensen í
' d-moll konsertinum og var samleik-
| ur Þeirra mjög góður, Kristján er
einn af beztu hljóðfæraleikurum
Framhald á bls. 32