Morgunblaðið - 17.06.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 1978
17
ill yf irráð midanna — 200MÍLUR
landhelginnar og því er mikilvaegt aö
yfirvöld haldi vöku sinni og sjái til
þess að Landhelgisgæzlan sé til þess
búin hverju sinni að rækja sitt
hlutverk eins og bezt er hægt.
Gunnar H. Ólafsson,
skipherra>
„Fjórda þorska-
stríöid er eftir
og ef það vinnst
ekki er öllum
sigrum í land-
helgismálinu
kastað á glæ“
Þegar ég lít til baka eru það ekki
hin snöggu umskipti, t.d. þegar
samningarnir runnu út á síðasta ári,
sem skera sig úr í huga mínum. Þá
þegar hafði erlendum togurum
fækkað svo jafnframt því sem
íslenzkum togurum fjölgaði að meiri
líkur voru á því að um íslenzka
togara væri að ræða en erlenda
þegar haldið var að togarahóp til
athugunar. En sú breyting, sem
orðin er síðan ég fyrst sigldi sem
ungur stýrimaður til landhelgis-
starfa á árunum 1952 til 1958, er
vægast sagt ótrúleg. Þá seinnipart
vetrarvertíðar, t.d. þegar siglt var
um Selvogsbanka, blasti við ljósa-
dýrð líkt og í stórborg væri. 50—100
togarar eða meira voru þar á veiðum
og leita varð lúsaleit í hópnum til
þess að finna íslenzka togara innan
um öll þessi stóru erlendu veiðiskip
sem jusu upp auðæfum íslands.
Innan um togaraflotann kúrðu svo
netabátarnir frá Vestmannaeyjum á
afmörkuðum svæðum, 12—16 sjómíl-
ur að lengd og lítill varðbátur eða
varðskip sigldi þar fram og aftur og
aftur og fram til þess að gæta þessa
litla hólfs af fremsta megni. Flestir
þessara togara voru brezkir en þar
voru einnig Þjóðverjar, Belgar,
Færeyingar, Frakkar, Portúgalir og
guð má vita hvað. Meira að segja
urðum við tvisvar varir við japanska
togara sem hingað voru sendir til
tilraunaveiða. Þar sem Japanir voru
á þeim tíma með fiskiflota með 150
til 200 skipum hér sunnar á Atlants-
hafinu, eftir því sem ég bezt veit,
setur að mér hroll þegar ég hugsa til
þess sem gerzt hefði ef við hefðum
ekki verið sem óðast að færa út
fiskveiðilandhelgina okkar á þessum
árum.
Svona eftirá finnst mér að ef til
vill hafi útfærzlan í fjórar sjómílur,
þar sem línan var dregin yfir firði
og flóa í yztu annnes, verið stærsta
stökkið og um leið fyrsti steinninn
sem hratt af stað þeirri skriðu sem
sópaði erlendum fiskiskipum burt af
íslandsmiðum. Að vísu var framund-
an 25 ára hörð og erfið barátta þar
sem oft virtist vera við algert
ofurefli að etja en það hafðist.
Skemmtilegast er þó að þótt lands-
menn rifust um allt og alla í
sambandi við landhelgina sýndi það
sig að þegar í harðbakkann sló á
miðunum stóð öll þjóðin saman sem
einn maður hvar í flokki sem menn
annars stóðu. Ohjákvæmilega verður
maður að fagna því að fjöldi manns
stórslasaðist ekki eða beið bana á
miðunum einkum og sér í lagi á
síðustu mánuðum þriðja þorska-
stríðsins.
I dag er bjart um að litast á
miðunum. Að vísu eru hér ennþá
þrjár erlendar þjóðir. Frændur vorir
Færeyingar sem einir þjóða eiga
meira undir fiskveiðum en við
Islendingar, nokkrir litlir togarar
frá Belgíu í afmörkuðum hólfum, en
Belgarnir dugðu okkur bezt þegar
bæði Englendingar og Þjóðverjar
höfðu lýst löndunarbanni á fersk-
fiskinn okkar og nokkrir norskir
Framhald á bls. 25.
Sigurður Þ. Árnason,
skipherrax
„Þad má heita
ótrúlegt ad vid
skulum að
mestu vera
lausir við út-
lendinga af
miðum okkar“
Þegar horft er til baka og staða
okkar í landhelgismálinu í dag er
borin saman við þá stöðu sem var
þegar ég hóf störf hjá landhelgis-
gæzlunni árið 1947 áttar maður sig
á því hve breytingin er gífurleg. Þá
voru gæzlumenn að störfum á litlum
og ganglausum skipum og áttu í
höggi við gífurlegan fjölda erlendra
veiðiskipa, sem stunduðu veiðar á
öllu landgrunninu allt inn að þremur
sjómílum frá ströndinni. Voru þá
allir flóar og flestir firðir opnir fyrir
þeim fyrir utan það sem þeir tóku
ófrjálsri hendi.
Ógerningur er í dag að gera sér
hugmyndir um hve mikið hinir
erlendu fiskimenn tóku hér af fiski
og hve mikið þeir drápu, því oft var
jafn miklu hent eins og hirt var.
Undrast maður stórlega getu yfir-
manna varðskipanna eftir að íslend-
ingar tóku þessi mál í sínar hendur
þegar hugleiddur er sá mikli ágang-
ur erlendra fiskiskipa og smæð
varðskipanna.
í dag höfum við náð því ótrúlega
takmarki að hafa yfirráð yfir 200
sjómílna fiskveiðilögsögu. Við getum
verið þakklát fyrir að því takmarki
var náð án slysfara því oft var teflt
á tæpasta vað á meðan sú barátta
var í algleymingi. Það má heita
ótrúlegt að við skulum að mestu vera
lausir við útlendinga af fiskimiðum
okkar og vita aðeins af 6—10
erlendum togurum hér við land auk
fárra línu- og handfæraskipa sem
taka mjög takmarkaðan afla. Ég
vona af alhug að við íslendingar
berum gæfu til að finna leiðir til
þess að efla fiskistofnana hér við
land að nýju og þannig auka þann
afla, sem við getum tekið af
Islandsmiðum í náinni framtíð.
aftur
Á sama hátt og faðir hans,
Guðmundur frá Miðdal, var fræg-
ur ferðagarpur innan lands,
fjalla-, jökla- og óbyggðafari og
gerðist einnig víðförull erlendis —
þá er Guðmundur Erró hnattfari
„Globettrotter" og hefur að auki
gert víðreist um land sitt.
— Þetta forspjall tel ég nauð-
synlegt til nánari skilnings á
myndlistarmanninum „Erró“, en
ég hef verið spurður margs um
hann undanfarnar vikuí og hef
orðið þess var að ekki átta sig allir
á sýningu hans að Kjarvalsstöðum
né átta sig á hvert hann stefnir.
Þá er sýningin fyrir suma svo stór
í broti, torskilin og „yfirþyrmandi"
að hún ruglar þá í ríminu og vekur
með þeim innri ókyrrð. Menn eru
einfaldlega óvanir því að myndir
hangi svo þétt sem hér og að
skilrúm sem fyrir hendi eru skuli
ekki hagnýtt betur og á annan veg.
En þetta er eins og listamaðurinn
lagði fyrir, allt er hér gert af
ásettu ráði og með ákveðin hughrif
í huga. Erró lætur ekki segja sér
Myndllsl
Á LISTAHÁTÍÐ
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
fyrir verkum þótt annað kunni að
koma sér betur fyrir hann, —
hann er samur við sig og um hann
má segja líkt og marga „brekku-
sækna“ landa hans hér áður fyrr
— „hann kvikar ekki af leið, þó að
kólga liggi á fjöllum og lægðir
sæki að landi"...
Já, sýningin að Kjarvalsstöðum
er óvenjuleg hér og fjölbreytt, —
mjög fjölbreytt að vissu marki en
einnig einhæf um leið á vissu sviði.
Það er jafn víst að til er einhæfni
í fjölbreytni og fjölbreytni í
einhæfni. Er ég þó ekki að bera á
Erró einhæfni, heldur er hér um
vissan orðaleik að ræða sem
stundum er gripið til. — Þá er hér
enganveginn um yfirlitssýningu í
þrengstu merkingu að ræða, öllu
frekar yfirlit yfir vinnubrögð
listamannsins sl. 19 ár og eru
Erro og Vilai Permchit
Um sýningu
Guðmundar
ERRÓ
nýrri verk í miklum meirihluta —
þá vantar t.d. „scape“-myndröð
listamannsins í samhengið en hún
er e.t.v. sú nafntogaðasta er eftir
hann liggur. En í sjálfu sér er það
næstum kraftaverk að honum
skyldi takast að safna saman
öllum þessum myndum.
Sj'álfsagt leitar fólk að skoðun-
um listamannsins í myndunum —
og þá einkum ádeilumyndunum og
er þá rétt að taka það fram að
þetta þurfa ekki að öllu jöfnu að
vera skoðanir hans, stundum fær
hann pantanir á myndum er túlki
ákveðið svið skoðana — og að láta
koma fram háð og ádeilu. Sjálfur
segir Erró í fróðlegu viðtali við
Aðalstein Ingólfsson í Dagblaðinu
5. og 6. júní sl.: „Það er kannski
naer að kalla það viðbrögð fremur
en ádeilu. Adeila felur í sér
hvatningu eða ósk um breytingu.
Bækur geta breytt heiminum en
málverk varla. Þau eru máluð
eftir að hlutirnir gerast. Minar
myndir eru margar af leiðingar af
beinum tilfinningalegum við-
brögðum minum við einhverju
sem gerist. Nú, svo verða sumar
af mínum pólitísku myndum til
fyrir tilstilli annarra sem panta
slikar myndir. Myndin af „Topino
Lebrun og Allende“ er þannig til
komin. En að myndunum loknum
er mér ráunar hjartanlega sama
hvernig fólk túlkar þær. Mynd-
inni er lokið og þá er hún eign
heimsins. Ég veit oft ekki hvað ég
hef sjálfur verið að segja í þeim
og þá vil ég gjarnan fá vini mína
sem eru bókmenntasinnaðir, til
að spá í myndirnar. Menn eins og
rithöfundurinn Robbe — Grillet
og gagnrýnandann Alain
Jouffroy.“
— Þessi- framsetning Erró er
mjög athyglisverð og þýðingar-
mikil fyrir fólk er vill komast til
botns í myndum hans — annað
mál er að menn þurfa ekki
endilega að vera sammála. Ég álít
t.d. að hér vanmeti Erró áhrifa-
mátt málverksins sem frumlista-
greinar, því ég tel víst að frum-
herjar aldarinnar svo sem
Kandinsky, Picasso, Matisse,
Braque, Miro og Klee, ásamt
mörgum öðrum, hafi átt ómældan
þátt í mótun og víkkun skynsviðs
fólks. Myndir þeirra ollu byltingu
í víðtækum skilningi — allar aðrar
greinar sjónlista fylgdu á eftir og
ótal víxlverkanir innbyrðis og
áhrif á aðrar listgreinar svo og
hugsunarhátt og skynsvið fólks
um leið. En svo er einnig til sá
möguleiki að ég hafi misskilið
framsetningu listamannsins eða
að Aðalsteinn hafi ekki flutt
nákvæmlega ummæli hans. — En
öll umræða er það sem máli skiptir
fyrir listamenn af gráðu Erró —
og því fleiri lausnir því betra.
Erró má vel við uná að vera
umdeildur listamaður, — hafinn
til skýjanna af ýmsum samtímis
því að aðrir láta sér fátt um
finnast. En þetta er óskadraumur
flestra framsækinna listamanna,
— þeir höfða ekki til fjöldans og
er í flestum tilvikum sama um
almennt álit — komi á annað borð
fram einhverjir sem skynja hvert
þeir stefna og meta það, — hitt
fylgir í kjölfarið.
Hér sem jafnan skiptir megin-
máli að sýningin hreyfi við gest-
um, og þá einkum ungum mynd-
listarmönnum, og hafi áhrif á
skoðanamyndun og rökræðu á
listasviði. Það kemur sér vel að
fólk skuli streyma á þessa sýningu
þar sem alheimsvandamálin eru
tekin fyrir og afgreidd á háðskan
hátt, hiklaust án hræsni eða
fordóma — ásamt því að fortíð og
nútíð eru stokkuð upp. Ungir
myndlistarmenn mega hér sann-
færast um gildi vinnunnar og um
leið mikilvægi þess, að kunna vel
að fara með þau hjálpartæki er
þeir hafa handa á milli hverju
sinni. Þau áhrif er sýningin skilur
eftir er það sem mestu máli
skiptir, og það er von mín að slíkt
verði öðru fremur á sviði vinnu-
bragða — og að Erró fái að vera
í friði með stíl sinn og sérstæða
túlkun þótt í sjálfu sér hafi hann
hér engan einkarétt.
Að fjalla um sjálfa sýninguna í
heild sinni er næsta vonlítið verk
en í fáum orðum er það mat mitt
að hér sé um óvenjulega sterka og
fjölþætta sýningu að ræða en svo
sem að líkum lætur um jafn
viðamikla og róttæka sýningu þá
fylgjast þar að bæði hæðir og
lægðir. Erró hefur málað nokkrar
Framhald á bls. 25.