Morgunblaðið - 01.08.1978, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 1978
Asgeir Asgeirssort
fráFróðá—Minning
F. 9. ágúst 1897
Dáinn 21. júlí 1978.
Með Ásgeiri Ásgeirssyni frá
Fróðá, sem andaðist 21. júlí s.l. á
81. aldursári, er til moldar genginn
einn sá síðasti af þeim, sem áttu
ríkastan þátt í að móta starfs-
hætti og skipan mála hjá Vega-
gerð ríkisins fyrstu áratugina eftir
að embætti vegamálastjóra var
stofnað árið 1917. Hann var ráðinn
til Vegagerðarinnar þann 25.
október árið 1919, þegar bílaöld
var ennþá í frumbernsku og allir
vegir, sem til voru í landinu,
miðuðust eingöngu við hestaferðir
og þarfir hestvagna. Hann var frá
upphafi þátttakandi í þeirri fram-
faraöldu og þeim bjartsýnishug,
sem leiddi af hinum merku áföng-
um í sjálfstæðisbaráttunni á
fyrstu tugum aldarinnar. Vega-
gerðinni helgaði hann starfskrafta
sína af öllum hug, þar til hann lét
af störfum fyrir aldurs sakir þann
1. júlí 1966. Hann var þátttakandi
í þeirri þróun, sem leiddi til þess,
að í staðinn fyrir hestagötur og
troðninga komu malarvegir fyrir
bifreiðir heim á næstum hvert
byggt ból á landinu með brúm á
nálega hverju vatnsfalli, og verk-
tækni við vegagerð breyttist úr því
að vera eingöngu mannshöndin
með haka og skóflu og hestakerrur
til aðstoðar, yfir í stórvirkar
vinnuvélar, sem umbylta landslag-
inu eins og ekkert sé. Vegamála-
skrifstofan breyttist á þessu
tímabili úr því að vera lítil
skrifstofa í einu herbergi með
örfáum starfsmönnum í stóra
stofnun með fjölmennu og sér-
hæfðu starfsliði. Það ræður af
líkum, að fyrstu áratugina varð
hver maður að vinna fjölþætt og
óskyld störf. Auk fjárhalds, endur-
skoðunar og margvíslegra annarra
verkefna féll í hlut Ásgeirs að
móta og skipuleggja skrifstofu-
störfin frá upphafi. Var það venja
hans að þaulhugsa fyrirfram
hverja nýjung og hverja breytingu
í starfinu. Var hann einkar
fundvís á skemmstu og hagkvæm-
ustu leið að tilsettu marki, svo að
þar þurfti lítt úr að bæta síðar.
Hygg ég, að margir þeir, sem
kynntust Ásgeiri, hafi metið hann
því meir, sem þeir kynntust
störfum hans betur.
Ásgeir var prýðilega ritfær og
skrifaði þróttmikið og vandað mál.
Unni hann mjög íslenskri tungu og
þoldi illa klúðurslega málnotkun,
hvort sem var í ræðu eða rrti.
Þegar tæknin hélt innreið sína hjá
Vegagerðinni með notkun véla af
ýmsu tagi, lagði Ásgeir kapp á, að
vélar þessar hlytu þegar í upphafi
íslensk heiti, sem féllu vel að
málinu og væru þjál í notkun.
Hefur Vegagerðin búið að þessu æ
síðan, svo að erlend nöfn hafa
minna náð að festast þar, en víða
annars staðar.
Ásgeir hafði yndi af íslenskri
náttúru og varði mörgum tóm-
stundum sínum til útiveru í
einhverri mynd og var laxveiðin
þar efst á blaði. Hann ferðaðist
mikið um landið og á árum ður var
hann frumkvöðull og þátttakandi
í ferðum til að kanna bílfærar
leiðir um hálendið. Má geta þess,
að hann var með í fyrstu bílferð,
sem farin var frá Gullfossi inn á
Kjöl árið 1930 við mjög erfiðar
aðstæður, ásamt Sigurði frá Laug-
um o.fl. Leiddi sú ferð til þess að
brú var sett á Hvítá við Hvítár-
vatn og Kjalvegssvæðið opnaðist
ferðamönnum.
Ásgeir var maður kvikur og
léttur í spori með reisn og
virðuleik í framgöngu.sem hann
hélt til efstu ára.I góðra vina hópi
var hann hrókur alls fagnaðar,
enda lét honum vel að segja
þannig frá, að öðrum væri
skemmt, og græskulaus gamanyrði
voru honum jafnan tiltæk, jafnt í
starfi sem utan þess.
Ásgeir var fæddur 9. ágúst 1897
að Hrútsholti í Eyjahreppi, en
fluttist ungur með foreldrum
sínum að Fróðá í Fróárhreppi og
kenndi sig jafnan við þann bæ.
Hann tók miklu ástfóstri við
heimabyggð sína Snæfellsnesið og
gegndi mörgum trúnaðarstörfum í
hópi burtfluttra Snæfellinga hér í
Reykjavík.
Við fyrrverandi samstarfsmenn
hans hjá Vegagerð ríkisins minn-
umst hans með virðingu og þökk,
nú þegar hann er horfinn yfir um
móðuna miklu, meira að starfa
guðs um geim.
Frú Karólínu Sveinsdóttur,
börnum þeirra hjóna og öðrum
venslamönnum votta ég samúð
mína- Einar H. Kristjánsson
Kynni okkar Ásgeirs frá Fróðá
hófust fyrir alvöru, er við vorum
á níunda ári, en aldursmunur
okkar var þrír dagar. Eg bjó í
Geirakoti í Fróðarhreppi og hafði
verið sendur þaðan sem oftar með
mjólk og rjóma til fátæks heimilis,
en þau voru mörg þar í sveit sem
víðar á þeim tíma. Þetta var að
vetrarlagi, og á leiðinni skrikaði
mér fótur, er ég stiklaði á hálum
steinum í árkvísl. Ég var þannig
búinn að vanda í slíkum sendiferð-
um að fjórar flöskur voru bundnar
á mig í bak og fyrir. Nú féll ég svo
kyrfilega milli steina, að flsökurn-
ar brotnuðu allar og mjólk og
rjómi, hin dýrmæta sending,
blandaðist árrennslinu og rann
niður ósa. Það var ekki af neinum
líkamsmeiðslum, sem ég grét
holdvotur á árbakkanum og horfði
á hvítlitaðan árstrauminn.
Ásgeir hafði fylgzt með ferðum
mínum úr nokkurri fjarlægð og sá,
er óhappið varð. Hann kom strax
hlaupandi til mín og vildi hjálpa
mér. Fékk hann mig til að koma
heim með sér að Fróðá til móður
sinnar. Hún hughreysti mig og
spurði með hvað ég hefði verið
sendur. Ég sagði það, og tók hún
þá þegar að búa mig út með sams
konar sendingu. Ég þyrfti ekki að
snúa við og segja frá þessu óhappi
heima. Hún var vön að búa
Ásgeir, son sinn, út á svipaðan
hátt í sams konar leiðrangra. Allt
komst þannig til skila og var vel
þegið, en mikið var þakklæti mitt
til Ásgeirs og móður hans fyrir að
leysa svo góðsamlega og auðveld-
lega úr miklum vandræðum
mínum. Ólína, móðir Ásgeirs, bauð
mér að koma sem oftast í heim-
sókn að Fróðá og ég þáði það með
þökkum. Með því hófust dýrmæt
kynni, sem héldust náin og órofin
allt til hinzta dags. Þegar ég
minnist þessa atviks fyrir rúmum
sjötíu árum, finnst mér sem í því
birtist andi og aðall allrar okkar
samfylgdar á ævibrautinni.
Nokkrum árum síðar urðum við
einnig samferða út í lífið og
heiminn utan við sveitina okkar,
er við héldum af stað fótgangandi
yfir Fróðárheiði og allar sveitir að
Hvítárbakka í Borgarfirði til að
hefja nám við hinn virta skóla
Sigurðar Þórólfssonar. Við vorum
léttstígir með byrðar okkar, því að
tilhlökkun okkar og eftirvænting
var mikil. Við urðum heldur ekki
fyrir vonbrigðum, því að dvalar
okkar á Hvítárbakka minntumst
við ávallt með hlýhug og þakklæti.
Ásgeir hélt áfram námi síðar í
Verzlunarskóla Islands og réðst til
Vegamálaskrifstofunnar þegar
árið 1919, aðeins 22ja ára gamall,
sem fulltrúi síðar skrifstofubtjóri,
en var alla tíð nánasti samstarfs-
maður Geirs G. Zoéga vegamála-
stjóra. Störf þeirra voru svo
erilsöm og umsvifamikil, enda
vörðuðu þau vegamál alls landsins
og reyndar mun fleiri mál, að
samkvæmt nútíma kenningum
hefðu þeir báðir átt að missa
heilsuna fyrir aldur fram vegna
streitu. Þeir unnu margra manna
verk, en höfðu hestaheilsu alla
starfsævi, slíkur var áhugi þeirra
á hinu mikla brautryðjendastarfi
þeirra samfara ítrustu nákvæmni
og samvizkusemi. Er mér ljúft að
minnast þeirra beggja á þessari
kveðjustund og veit ég, að ég mæli
fyrir hönd allra þeirra verkstjóra,
er ég kynntist, en ég var vegaverk-
stjóri í 40 ár, er ég votta báðum
þessum öndvegismönnum virðingu
og þakklæti.
Milli fjölskyldna okkar Ásgeirs,
eftir að við höfðum báðir stofnað
heimili, tókst náin vinátta frá
upphafi og er það von mín, að sem
mest af þeirri v-ináttu okkar
Ásgeirs, sem hefur eins og gengið
í erfiðir til barna okkar, megi
haldast í minningu okkar beggja.
Konu Ásgeirs Karólírui Sveins-
dóttur, sem ég virði og- dái einna
mest þeirra kvenna, er ég hef
kynnzt á lífsleiðinni, votta ég
samúð mína, börnum þeirra og
ástvinum öllum.
Blessuð sé minning Ásgeirs frá
Fróðá.
Lýður Jónsson.
Ásgeir frá Fróðá fæddist að
Hrútsholti í Hnappadalssýslu, en
þar bjuggu þá foreldrar hans,
Ólína Bergljót Guðmundsdóttir og
Ásgeir Jóhann Þórðarson. Ásgeir
var fimmti í röð þeirra tíu barna
þeirra Ólínu og Ásgeirs Jóhanns,
sem upp komust. Árið 1905 keyptu
foreldrar hans hina fornfrægu
jörð Fróðá á Snæfellsnesi og
bjuggu þar lengi síðan. Við þær
æskuslóðir batt Ásgeir svo mikla
fryggð, að hann kenndi sig jafnan
við þær, eftir að hann komst til
fullorðinsára.
Fimmtán ára gamall hóf Ásgeir
námsferil sinn í skóla Sigurðar
Þórólfssonar að Hvítárbakka.
Hann lauk skólagöngu sinni með
brottfararprófi frá Verzlunarskóla
Islands árið 1917. Hinn 1. október
1919 gerðist hann starfsmaður
Vegamálaskrifstofunnar. Þar var
hann fulltrúi og skrifstofustjóri í
tæpa fimm áratugi, þangað til
hann lét af störfum árið 1966.
Ári eftir stofnun Strætisvagna
Reykjavíkur varð Ásgeir formaður
félagsstjórnarinnar. Hnn tók aftur
við því starfi árið 1937 og gegndi
því, unz félagsslit urðu, eftir að
Reykjavíkurborg tók við rekstrin-
um.
Eftir að Félag Snæfellinga og
Hnappdæla var stofnað 14. nóvem-
ber 1939, að frumkvæði Ásgeirs og
annarra meðlima í málfunda-
klúbbi nokkurra Hneppdæla, varð
Ásgeir formaður félagsstjórnar-
innar. Hann skipaði þar forsæti
næstu tæpa tvo áratugi, en var
alla tíð einna stórvirkastur liðs-
manna, m.a. vegna Snæfellingaút-
gáfunnar, sm hann bar uppi, og
svo endurreisnarinnar að Búðum,
sem hófst að hans frumvkæði og
hvíldi jafnan þyngst á hans breiða
baki. Hann hóf baráttu fyrir
friðun Búðahrauns í samvinnu við
Skógrækt ríkisins nokkrum árum
eftir að hann tók við formennsku
í átthagafélaginu og lauk þar sigri
með þeirri friðlýsingu Náttúru-
verndarráðs, sem staðfest var af
menntamálaráðherra hinn 11. júní
1977. Við stofnun Náttúruverndar-
nefndar Snæfellsness- og Hnappa-
dalssýslu var Ásgeir skipaður
formaður, og gegndi hann því
starfi til æviloka. Hann var um
skeið einn forystumanna Verzlun-
armannafélags Reykjavíkur og
átti sæti í skólanefnd Verzlunar-
skóla Islands. Ásgeir var í stjórn
Hraðfrystihúss Hellissands hf. frá
1944—1950 og lagði málefnum þess
lið alla tíð síðan.
Hinn 24. marz 1924 kvæntist
Ásgeir reykvískri heitkonu sinni,
Karólínu Sveinsdóttur. Þau
bjuggu lengi við Rauðarárstíg, en
síðar í rúmgóðu og vel búnu húsi,
sem þau reistu við Dyngjuveg 10.
Þar lifir Karólína nú lífsförunaut
sinn. Fyrstu átta búskaparárin
eignuðust þau börnin sex, Ásgeir
Þór verkfræðing, Svein hagfræð-
ing, Guðmund forstjóra, Birgi
lögfræðing, Braga listmálara og
frú Hrefnu, sum nú þjóðkunn, öll
góðkunn. Börnin eru búsett hér í
Reykjavík að Guðmundi undan-
skildum, sem býr á Neskaupstað.
Barnabörn Karólínu og Ásgeirs
eru nú átján.
Hér hefur verið stiklað á
stærstu áföngum þess lífsferils,
sem hófst vestur á Snæfellsnesi
fyrir rúmum átta áratugum og
lauk hér í Borgarspítalanum. Þó
að hin ytri gerð þeirra gefi
réttilega til kynna, að með ferli
yfir þá hafi enginn hversdags-
maður lokið sínu lífi, þá væri hún
ein fátækleg til vitnisburðar um
þann mikilhæfa og fágæta
persónuleika, sem er nú horfinn úr
sviðsljósinu og við kveðjum í dag
í Dómkirkjunni með þökkum fyrir
ianga og góða samfylgd.
Ásgeir varð bráðger og ein-
kenndist fljótt af beztu eðliskost-
um forfeðra sinna, frábærri
greind, harðfylgi og stálvilja.
Hann var sviphreinn, bjartur
yfirlitum og svo glæsilegur að
heita mátti jafnræði með honum
og þeirri fögru festarmey, er hann
gekk að eiga fyrir 54 árum.
Léttleika í fasi og fjaðurmagni í
hreyfingum hélt hann til dauða-
+
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
ALFREÐ KARLSSON,
bakarameistari,
Suðurgötu 50, Akranesi,
lézt á heimili sínu, aðfaranótt sunnudagsins 30. júlí.
Jarðarförin auglýst síðar.
Sesselja Óskarsdóttir,
börn, tengdabörn og barnabörn.
Sonur okkar og bróðir,
GUÐMUNDUR ÞÓR KRISTJÁNSSON,
andaðist 30. júlí.
Jaröarförin auglýst síðar. Fyrir hönd vandamanna,
Anna Friöleifsdóttir,
Kristján Guömundsson
og bræður hins látna.
+
Móðir okkar
INGIRÍDUR SIGURDARDÓTTIR,
Dvalarheimilinu Hötöa Akranesi,
lést í sjúkrahúsi Akraness fostudaginn 28. júlí s.l.
Börnin.
dags, og við leiðarlok var hann
þannig á sig kominn andlega og
líkamlega, að síðustu dagana í
sjúkrahúsinu, þar sem hann hugð-
ist eiga stundardvöl eina, var
starfsþrek hans óskert til úrlausna
þeim félagslegu vandamálum, sem
þá voru honum efst í huga. Elli vék
alla tíð úr vegi fyrir honum.
Ég hef fyrir því öruggar
heimildir, að embættisstörf hafi
Ásgeir alla tíð rækt með þeim
ágætum, að til hans er ætíð jafnað,
er fyrirmyndar var leitað um
frábæra stjórnsýslu og embættis-
færslu. Störf hans að samgöngu-
málum þjóðarinnar og áhugi hans
á þeim leiddu hann til brautryðj-
endastarfa í samgöngumálum
höfuðborgarinnar, þar sem
Grettistökum var lyft. En þó að
Ásgeir hafi snemma orðið framúr-
skarandi embættismaður og góður
Reykvíkingur, þá var hann eigi
síður alla tíð sá ágæti Snæfelling-
ur, sem kenndi sig ekki einungis
við ættbyggð sína heldur fórnaði
henni einnig með verkum sínum
ótrúlega mörgum frístundum og
áreiðanlega álitlegum fjárhæðum
úr eigin sjóði. Þegar þess er og
gætt hve örlátur Ásgeir var á
starfsorku og fjármuni til þeirra
félagsmála, sem urðu honum
hjartfólgin og haft í huga, að
heimili þeirra Karólínu var mikill
veitingastaður og góður öllum
þeim mörgu, sem lögðu þangað
leiðir, þá verður það furðulegt, hve
miklu þau hjón gátu varið til þess
að veita öllum börnum sínum
ríkulega aðstoð á þeim mennta-
brautum, sem þau völdu heima og
erlendis. Og við ævilok situr
Ásgeir svo í sæmd þeirra hjóna við
góðan hag á fögru heimili, þar sem
börn, barnabörn og fjölmargir
vinir hlökkuðu jafnan til að njóta
með þeim ljúfra samvista.
Ásgeir var ósveigjanlegur í
kröfuhörku til sjálfs sín og ann-
arra um að leggja jafnan fram alla
orku til þess að leysa hvert verk
eins vel af hendi og framast var
unnt. Þess vegna einkennist allt
það, sem eftir lifir nú til vitnis-
burðar um ævistarf hans, af þeirri
fágætu snyrtimennsku, íhygli og
grandvarleik, sem var svo ríkur
þáttur í öllum störfum hans. Og þó
var Ásgeir blessunarlega laus við
smámunasemi, lét sig oft litlu
varða mishæðir á leið til þeirra
hærri markmiða, sem hann taldi
hverju sinni réttilega sett. En þar
var hann sjaldan auðveldur af-
sláttarmaður í samningum um
frávik af þeirri leið, sem hann var
sannfærður um, að sjálfum honum
og öðrum væri skynsamlegast að
feta. Að gera það, sem rétt var að
hans mati og þola engan órétt, var
honum heilög skylda og óbrigðult
leiðarljós.
Ásgeir frá Fróðá var bráð-
skemmtilegur og veizluglaður vin-
ur og félagi og naut sín allra bezt,
þegar hann var hinn örláti gest-
gjafi á sínu góða heimili.
Það var alltaf einhver sérstakur
hátíðarblær yfir öllum samfund-
um við Ásgeir, víðs fjarri grá-
myglu hversdagsleikans. Ásgeir
var jafnan hlaðinn nýjum og
nýstárlegum hugmyndum um
menn og málefni, hafði sívakandi
áhuga á öllu mannlífi heima og
erlendis. Hann hafði aflað sér
verðmætrar lífsreynslu og mikill-
ar menntunar, var víðförull og
fjölfróður, en þess vegna var hann
alltaf veitandi í öllum orðræðum
og þó að hann væri stundum lítt
sveigjanlegur í skoðunum, þá
einkenndust þær alltaf af einlæg-
um, vilja hans til leitar að
skynsamlegum úrlausnum vanda-
mála og réttlæti í öllum mannleg-
um samskiptum.
Persónulega á ég Ásgeiri og
heimili hans mikla þakkarskuld að
gjalda, auk þeirra áratuga löngu
góðkynna, sem ætíð munu verða
mér ljúf til endurminninga. En
þar er ég í fjölmennum hópi þeirra
mörgu, sem þakka nú innilega við
leiðarlok marga unaðsstund með
Ásgeiri frá Fróðá, fágætum
heiðursmanni og góðum dreng.
Hið mikla grenitré Klettafjalla-
skáldsins bognaði aldrei í svipti-
byljum æviskeiðsins en brotnaði
skyndilega „í bylnum stóra sein-
ast“.
Sigurður Magnússon