Morgunblaðið - 09.09.1978, Page 18

lg MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 9. SEPTEMBER 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2000.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakið.
Síðustu misseri hafa verið
miklir umrótatímar í
íslenzkum stjórnmálum og
styrkleikahlutföll flokkanna
breytzt svo, að í pólitískum
skilningi er landið naumast
hið sama og áður. Ástæður
þessa má að verulegu leyti
rekja. til þess, að á sl.
misserum hefur hluta laun-
þegahreyfingarinnar verið
beitt fyrir flokkspólitískan
vagn í svo ríkum mæli, að
þess eru naumast dæmi í
íslenzkri stjórnmálasögu.
Sjálfstæðisflokkurinn
hefur jafnan látið sig málefni
launþega miklu varða.
Þannig hefur það verið
höfuðatriði í stefnu hans í
efnahags- og atvinnumálum
að tryggja næga atvinnu
fyrir hverja vinnandi hönd í
landinu. Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur beitt sér fyrir
launajöfnun og í skattamál-
um hefur stefna hans verið
sú, að almennar launatekjur
skuli undanþegnar tekju-
skatti. Gagnvart opinberum
starfsmönnum sérstaklega
hefur það komið í hlut
fjármálaráðherra Sjálf-
stæðisflokksins að veita þeim
þann verkfalls- og samnings-
rétt, sem þeir nú hafa. Og
þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafa haft frumkvæði á
Alþingi um öryggismál sjó-
manna og verðtryggðan líf-
eyri öllum til handa, svo að
dæmi séu tekin.
Það hefur ekki getað farið
hjá því, að í hinum stærstu
launþegafélögum hafa valizt
til forystu menn, sem fylgt
hafa Sjálfstæðisflokknum að
málum eða skipað forystu-
sveit hans. Þessir menn hafa
verið einn mikilsverðasti
hlekkurinn í uppbyggingu og
stefnumótun flokksins og það
verður seint metið, hversu
stóran hlut árangursrík bar-
átta þeirra innan verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur átt 'í
því, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur jafnan verið stærsti
launþegaflokkur landsins.
En það er iíka rétt, sem
fram kom í forystugrein
Morgunblaðsins 5. sept. sl.,
að það er eitt af meginverk-
efnum Sjálfstæðisflokksins
nú að endurskoða alla af-
stöðu sína til verkalýðs-
hreyfingarinnar og efla
tengsl sín við hana með það
fyrir augum m.a. að auðvelda
samráð og samstarf, þegar
sérstakan vanda ber að hönd-
um í efnahags- eða atvinnu-
málum, ekki sízt þegar
flokkurinn tekur þátt í
stjórnarsamvinnu.
í þessu sambandi er það
umhugsunarefni, að Alþýðu-
bandalagið hefur tekið af
skarið um það, að Sjálf-
stæðismönnum skuli vikið til
hliðar innan verkalýðs-
hreyfingarinnar. Það er ekki
farið dult með, að markmiðið
á bak við þessi nýju vinnu-
brögð er það eitt að koma hér
á marxistískum búskapar-
háttum. Og í þeim efnum
helgar tilgangurinn meðalið
enda er alþingi götunnar
boðað. Alþýðubandalags-
menn vita sem er, að þeim
verður auðveldur eftirleikur-
inn, ef Sjálfstæðismönnum
verður ýtt til hliðar.
Engum dylst, að nauðsyn
ber til þess að efla forystu-
sveit lýðræðissinna innan
verkalýðshreyfingarinnar.
Til þess að ná því marki
verður Sjálfstæðisflokkurinn
að leggja meiri áherzlu á að
standa á bak við forystumenn
sína í verkalýðshreyfingunni
m.a. með því að hvetja unga
menn og konur til þess að
taka virkan þátt í kjarabar-
áttunni og taka að sér
trúnaðarstörf. Með þessum
hætti kemur það að sjálfu
sér, að eðlileg endurnýjun á
sér stað í forystusveit Sjálf-
stæðismanna innan verka-
lýðshreyfingarinnar, svo sem
talað var um í forystugrein
Morgunblaðsins fyrir
skömmu. Og er í rauninni
nokkuð broslegt að sjá,
hvernig Alþýðublaðið og
Þjóðviljinn reyna að mis-
túlka þau ummæli. I þessum
ummælum fólst að sjálfsögðu
ekki vantraust á einn eða
neinn. Það eru á hinn bóginn
almenn sannindi, að maður
kemur í manns stað, og þarf
ekki annað en líta á for-
mannaskipti í hinum ýmsu
verkalýðsfélögum um land
allt til að sannfærast um það.
Ef litið er á þróun launa-
mála síðustu áratugina dylst
ekki, að þar hefur margt
mátt betur fara. Þar er engu
einu um að kenna. En eftir-
tektarvert er þó, að þegar
pólitísk misbeiting verka-
lýðshreyfingarinnar verður
ofan á, hallar á ógæfuhliðina
og endar einatt með koll-
steypu í efnahagsmálum. Nú
sem fyrr varðar mestu, að
hin faglega barátta innan
verkalýðshreyfingarinnar
verði ofan á. Það er á þeim
grundvelli, sem Sjálfstæðis-
menn hafa ávallt unnið innan
verkalýðshreyfingarinnar og
það er undir því merki, sem
margir af stærstu sigrum
verkalýðshreyfingarinnar
hafa unnizt.
Sj álfstæðisflokkurinn
og verkalýðshreyfingin
Birgir ísl. Gunnarsson:_
Reykjavík og hin
nýja orkustefna
í málefnasamninKÍ hinnar
nýju vinstri stjórnar er sérstak-
ur kafli um orkumál. Þar segir
m.a.: „Mörkuð verði ný stefna í
orkumálum með það að mark-
miði að tryggja öllum lands-
mönnum næga og örugga raf-
orku á sambærilegu verði. Kom-
ið verði á fót einu landsfyrir-
tæki, er annist megin raforku-
framleiðslu og raforkuflutning
um landið eftir aðalstofnlínum.
Fyrirtæki þetta verði í byrjun
myndað með samruna Lands-
virkjunar, Laxárvirkjunar og
orkuöflunarhluta Rafmagns-
veitna ríkisins. Það fyrirtæki
eigi allar virkjanir í eigu
ríkisins og stofnlínur".
Þessi stefnuyfirlýsing er mjög
í svipuðum anda og yfirlýsing
síðustu vinstri stjórnar, við
upphaf valdatöku hennar árið
1971. Þá skyldi sameina alla
raforkuframleiðslu í íslands-
virkjun og ríkið vildi verða sá
aðiii, sem bæri meginábyrgð á
framleiðslu og dreifingu raforku
um landið. Þessi stefnuyfirlýs-
ing þá vakti mikla andstöðu
sveitarstjórnarmanna, enda var
þá ráðgert að víkja sveitarfélög-
um sem mest tii hliðar í þessum
málaflokki.
Þótt yfirlýsing núverandi
ríkisstjórnar sé um margt óljós,
þá andar frá henni svipuðu
hugarfari og einkenndi síðustu
vinstri stjórn. T.d. er hér gefin
út einhliða yfirlýsing um það, að
leggja Landsvirkjun niður í
núverandi mynd og stofna nýtt
fyrirtæki, án þess að nokkurt
samráð hafi verið haft við hinn
eignaraðilann að Landsvirkjun,
þ.e. Reykjavíkurborg.
Rétt er að rifja upp; að
Landsvirkjun er sameignar-
fyrirtæki ríkisins og Reykja-
víkurborgar og á hvor aðili um
sig helming fyrirtækisins.
Reykjavík hafði á sínum tíma
allt frumkvæði að virkjun
vatnsafls til raforkuframleiðslu
hér á þessum slóðum. Fyrst með
virkjun Elliðaánna og síðan með
virkjun Sogsins. Eftir því sem
virkjun Sogsins miðaði áfram
tókst samvinna milli borgar og
ríkis. Var gerður samningur
milli þessara aðila um sameign
Sogsins, er byrjaði með eignar-
hlutföllunum 85% í eigu
Reykjavíkur og 15% í eigu
ríkisins. Þegar Sogið var full
virkjað, voru eignarhlutföll orð-
in þannig, að Sogsvirkjunin var
í eigu hvors aðila að hálfu.
Rafmagnsveita Reykjavíkur sá
þó um reksturinn.
Þegar að því kom að gera
næsta stórátak í rafmagns-
málum til Suð-Vesturlands fóru
fram ítarlegar viðræður milli
ríkis og borgar, sem lauk á þann
veg, að stofnað var fyrirtækið
Landsvirkjun. Hvor aðili um sig
lagði fram jafnmikil verðmæti í
eignum og peningum og hefur
svo jafnan verið þegar auka
hefur þurft eigendaframlög til
Landsvirkjunar, að hvor aðili
um sig hefur lagt fram jafn
mikið. Grundvöllur Lands-
virkjunar eru lög Alþingis frá
1965 svo og sameignarsamning-
ur, sem gerður var milli ríkis-
stjórnar íslands og borgar-
stjórnar Reykjavíkur. Þess
vegna verður ekki hróflað við
Landsvirkjun nema með breyt-
ingu á sameignarsamningi aðila
og allar eínhliða yfirlýsingar
ríkisstjórnar um að leggja
fyrirtækið niður eða breyta því,
eru mjög ógeðfelldar og bera
vott um litla tillitssemi í garð
sameignaraðilans.
Rétt er þó að geta þess, að
samkvæmt lögunum um Lands-
virkjun frá 1965 var gert ráð
fyrir því, að eigendum Laxár-
Birgir ísl. Gunnarsson
virkjunar væri heimilt að
ákveða, að Laxárvirkjun sam-
einaðist Landsvirkjun og færi
þá um eignarhlutdeild hvers
aðila samkvæmt mati, ef ekki
næðist samkomulag. Norðan-
menn óskuðu þá ekki eftir
þessari sameiningu og Laxár-
virkjun var því rekin áfram sem
sjálfstætt fyrirtæki, en ríki og
Akureyrarbær eru eigendur.
Þetta lagaákvæði var sett við
aðrar aðstæður en nú eru.
Búrfellsvirkjun var þá ekki til,
hvað þá Sigölduvirkjun eða
byrjunarframkvæmdir við
Hrauneyjarfoss. Vafasamt er
því um gildi þessa lagaákvæðis
nú og að mínu mati verður
samruni nú að gerast með
samþykki Reykjavíkurborgar.
Raddir eru uppi um það, að
Laxárvirkjun eigi að yfirtaka
Kröfluvirkjun og síðan að sam-
einast Landsvirkjun. A þann
hátt væri búið að velta Kröflu-
ævintýrinu inn í rafmagnsverð
Reykvíkinga bakdyramegin.
Reykvíkingar hljóta að standa
fast gegn slíku.
Yfirlýsingar ríkisstjórnarinn-
ar nú bera vott um, að eitthvert
slíkt ráðabrugg sé á ferðinni. Á
valdatíma fyrri vinstri stjórnar
stóð meirihluti borgarstjórnar
fast gegn öllum fyrirætlunum
vinstri stjórnarinnar um að
skerða hagsmuni Reykjavíkur í
orkumálum. Vinstri stjórnin nú
telur sig vafalaust hafa
meðfærilegri borgarstjórnar-
meirihluta, enda fordæmin frá
fyrri vinstri stjórn þau, að
borgarfulltrúar ríkisstjórnar-
flokkanna sátu og stóðu eins og
herrarnir í stjórnarráðinu vildu.
Ekki stóð heldur á stuðningsyf-
irlýsingu forseta borgarstjórnar
við stefnu þessarar ríkis-
stjórnar, en í Vísi tjáði hann sig
„persónulega" samþykkan
henni.
Reykvíkingar þurfa vandlega
að fylgjast með þessu máli og
munu borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins vera vel á verði
og veita meirihlutanUm það
aðhald sern þarf til að ekki verði
gengið á hagsmuni Reykvíkinga.
Reykjavík hefur um langt árabil
haft öruggari raforku en flestir
aðrir landshlutar. Frumkvæði
Reykjavíkurborgar í orkumál-
um á þar stærstan hlut og því
má ekki glata.