Morgunblaðið - 10.10.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1978
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1978
25
fMtogu Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fróttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiósla Aóalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstrœti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2200.00 kr. ó mánuói innanlands.
1 lausasölu 110 kr. eintakió.
Hagalín
Guðmundur G. Hagalín er áttræður í dag. Hann er einn
mesti sagnamaður í bókmenntasögu þjóðarinnar,
fjölhæfur, afkastamikill og stefnumótandi. Það er enginn vafi
á því, að Guðmundur G. Hagalín hefur haft mikil áhrif á
samtíð sína með mótandi afstöðu, ekki sízt þeirri köllun sinni
að hlúa að fornum menningarrótum íslenzku þjóðarinnar,
kristnu siðgæði, bræðralagi og andstöðu við einræði. I ljóðinu
Svefneyjarbóndinn, sem Guðmundur orti heldur ungur að
árum, er í fáum dráttum fjallað um líf hans sjálfs, afstöðu og
hugsjón. Það er eðli hans að rífa sig upp úr því, sem hrellir og
hrjáir og hlúa að því, sem getur gróið og ilmað. Þetta hefur
hann ávallt sýnt í vefki, ekki sízt með einarðri afstöðu sinni
alla tíð fyrir frelsi og sjálfstæði Islands, samstarfi þess við
aðrar lýðræðisþjóðir um öryggi sitt, hatrammri baráttu gegn
einræði og alræði, fasisma og kommúnisma, og ^rjálshyggju,
sem hann sjálfur telur í ætt við jafnaðarstefnu, en ýmsir
aðrir frjálshyggjumenn mundu fremur telja, að væri í ætt við
þá stefnu, sem Sjálfstæðisflokkurinn boðar, enda mun
Hagalín á löngum ferli sínum hafa stutt hugsjónir og
markmið beggja þessara flokka, enda þótt hann beri nú sem
stendur rós jafnaðarstefnunnar í barminum.
Ungir rithöfundar — og raunar starfsbræður Hagalíns
yfirleitt — hafa notið góðs af köllun þessa mikilsverða
frumherja í íslenzkri ævisagnaritun og heimildaskáldskap
með ýmsum tilbrigðum. Þeir hafa fundið skjól í samfélaginu
við hann og hann hefur átt mikinn þátt í því að koma þeim til
nokkurs þroska, vinna verkum þeirra spöl í landi samtíðar,
sem er hávaðasöm og einatt afvegaleidd og þannig hefur hann
hlúð að þeim vaxtarbroddi, sem mikilsverðastur hefur verið
með þjóðinni frá fyrsta fari. Þessi köllun á rætur í starfi
íslenzkra manna á 12. og 13. öld, sem rituðu sagnir með þeim
hætti. að enn hvílir yfir verkum þeirra einhver dulmögnuð
kynngi óviðjafnanlegra meistara, sem enginn hefur komizt í
hálfkvisti við, hvorki fyrr né síðar. Úr þessum bókmenntum
hefur Hagalín sjálfur vaxið, sótt afl, þrek og næringu, svo að
verk hans sjálfs gætu borið dýrmæta ávexti í samtímanum.
En hann hefur ekki síður tileinkað sér erlenda menningu —
og þá ekki sízt merkar bókmenntir þessarar aldar — og kynnt
þær á þann hátt, að menn hafa lagt við hlustir og tekið mið af
því, sem markverðast er. Þannig má segja, að Hagalín sé í
senn einn þjóðlegasti höfundur Islendinga og jafnframt
einhver alþjóðlegasti hornbjargsviti, sem sögur fara af í
samanlagðri bókmenntasögu okkar. Lífsstarf hans er mikið
að vöxtum og þar er að finna sum helztu bókmenntaverk
þessarar aldar á íslenzku. Sum yerka Hagalíns eru svo
sérstæð og íslenzk að efni og málfari, að erlendum mönnum
hefur í raun og veru verið ofraun að þýða þau. Þannig hafa
Islendingar að mestu einir notið eldsins frá arni þessa
vestfirzka fullhuga. En þó má geta þess hér, að nú er þvílík
alhæfing orðin í heiminum, að menn eru farnir að sækjast
eftir því, sem er einstætt og öllu öðru ólíkt, svo að listaverk á
borð við Virka daga, Sturlu í Vogum, Kristrúnu í Hamravík,
Márus á Valshamri og merkustu smásögur Hagalíns eiga
áreiðanlega eftir að fara víðar, áður en margar kynslóðir hafa
komið við sögu og sér þess þegar merki. Og þá munu ekki
íslendingar einir, heldur einnig erlendir menn sjá, að það er
mikils vert, sem Guðmundur G. Hagalín hefur haft fram að
færa með lífsstarfi sínu og hugsjón. En íslenzkir höfundar
eiga þó fyrst og síðast.erindi við þjóð sína. „Það sem mest er
um vert,“ hefur Hagalín sagt í samtali við annan ritstjóra
Morgunblaðsins, „er ekki það, að yfirborðið sé glæsilegt,
heldur að kjarninn sé heill og sterkur. Glæsileikinn er því
aðeins æskilegur, að hið innra sé að sama skapi frjótt og
veigamikið." Eins og Kristrún í Hamravík er hann sjálfur
persónugervingur seiglunnar, viðnámsins, lífstrúarinnar og
þeirrar ódrepandi hörku íslenzkrar alþýðu, sem barðist við
örbirgð, kúgun og óblíða náttúru, en endurnærðist á
sögusögnum og rímum og biblíulegum vísdómi.
Guðmundur G. Hagalín hefur um langt skeið skrifað um
bókmenntir og menningu hér í blaðið. Um leið og þau störf
eru þökkuð af alhug, sendum við kempunni óbilandi
heillaóskir á heiðursdegi.
Erlendur Jónsson:
Skáld lífs
og starfs
Guðmundur Gíslason Hagalín
Hamingjusöm kynslóð og það
sem er meira en hugdetta
Á áttræðisafmæli Hagalíns
Eftir Jóhann Hjálmarsson
Þegar Guðmundur G. Hagalín
rithöfundur stendur nú á áttræðu
er verðugt að horft sé í sjónhend-
ing yfir farinn veg og það rifjað
upp alls fyrst að á fermingaraldri
hafði hann samið skáldsögu sem
hefði orðið um þrjú hundruð
blaðsíður ef hún hefði verið
prentuð. Hagalín mun þá þegar
hafa verið ákveðinn að fara
ritlistarbrautina. í þá daga voru
skáld og rithöfundar í hávegum
hafðir og bækur voru sá andlegi
munaður sem flestir leyfðu sér að
njóta, það er að segja þeir sem
höfðu tíma til að lesa bækur. Eigi
að síður voru skáldin yfir fjöldann
hafin. Þau trúðu á innblástur. Og
alþýðan leit á skáldskap sem ávöxt
snilligáfu. Það var ekki fyrr en
síðar að vinnuþátturinn var tekinn
inn í dæmið.
Arin frá því að Hagalín var í
heiminn borinn og allt til fyrra
stríðs — sextán ár samtals — voru
bjartsýnis- og framfaraskeið, svo
hér á Fróni sem í heiminum
yfirleitt. Þess má til að mynda
geta að á fyrsta áratug aldarinnar
tvöfaldaðist íbúatala Reykjavíkur.
Bæir eins og Isafjörður, sem
Hagalín hefur nefnt »Tangakaup-
stað« í sögum sínum, áttu ekki
síður uppgangi að fagna. Atvinnu-
hættir við sjávarsíðuna voru að
gerbreytast. Þar var nýi tíminn að
halda innreið sína. Hagalín ólst
upp á fjölmennu framfaraheimili
við sjóinn þar sem mikið var unnið
og mikið lesið. Hann tók þátt í
öllum störfum sem vinna þurfti og
stundaði sjóinn af kappi, var
jafnvel formaður á bát. Þjóðin var
að fara í gegnum iðuköst stór-
breytinga og það fór ekki framhjá
drengnum. Breytingarnar leiddu
at sér kynslóðabil þó í öðrum
skilningi væri en nú á dögum, enda
mun það orð ekki hafa verið fundið
upp þá. Hagalín horfði á gamla
tímann hverfa og nýja tímann
koma. Ósjálfrátt saknaði hann
þess sem var að hverfa jafnframt
því sem hann fagnaði því sem
koma skyldi. Hvort tveggja skyldi
haft í huga þegar skáldverk hans
eru lesin. Þau standa á mótum
þessara aldahvarfa — þegar gamli
maðurinn er að leggja frá sér
árina en ungi maðurinn stígur um
borð á sinni nýju, vélknúnu fleytu.
Lesendur gera þá kröfu til rithöf-
undar að hann þekki efni það sem
hann skrifar um, helst að hann
hafi prófað það á sjálfum sér.
Flestar sögur Hagalíns gerast við
sjó. Og þar gjörþekkir hann allt.
Hendur hans hafa sýslað við flest
sem handfjalla þurfti á venjuleg-
um fiskibáti. Það var því ekki
ófyrirsynju að sjómenn heiðruðú
Hagalín fyrir nokkrum árum sem
væri hann einn úr þeirra hópi. I
rauninni hefur enginn íslenskur
höfundur lýst atvinnuvegi jafn-
ýtarlega í skáldverkum sem Haga-
lín sjómennskunni í sögum sínum
frá sjónum. Sveitarlífssögur okkar
segja gjarnan frá bjartleitri
heimasætu og biðlum hennar og
gerast því að verulegum hluta í
draumaheimi, ofar amstri dag-
anna. Reykjavíkursögurnar eru
margar ummyndað pólitískt
dægurþras. Af sögum Hagalíns er
saltur keimur, þar rýkur löðri um
rá og reiða. Hagalín er skáld
daglega lífsins, skáld hins svita-
storkna og sigggróna athafnalífs.
Eitt smásagnasafn hans heitir
Barningsmenn. annað Við Maríir
menn. »Við« — þannig finnur
höfundurinn sig vera einn af
áhöfninni. Hann stendur ekki utan
og ofan við það sem hann er að
lýsa eða segja frá heldur svo sem
þátttakandi í rás viðburðanna.
Hagalín getur þess í ævisögu
sinni, þar sem hann segir frá
sínum yngri árum, að hann hafi
snemma einsett sér að láta skáld-
skapinn ekki ná slíkum tökum á
sér að hann lokaði augunum fyrir
því sem væri að gerast í þjóðlífinu.
Við það hefur hann staðið. Hann
.gerðistfyrstaskáld atvinnub'fsinsá
íslandi. Hann fagnaði framförun-
um. En hvers var þá að sakna? Var
þá nokkur eftirsjá að gamla
tímanum? Hafði ekki erfiöið beygt
margan manninn svo hann náði
aldrei að standa uppréttur í lífinu?
Buðu ekki vélarnar, sem strituðu
fyrir manninn, upp á sælli daga,
ljúfara líf? Að vísu. En hvað um
manngildið? Víst hafði eldri kyn-
slóðin hert manndóm sinn við
áhættu og erfiði. Sonur Kristrúnar
í Hamravík, sem ferðast hafði um
útlönd, kom ekki betur innrættur
heim úr þeirri ferðareisu. Hins
vegar reyndist gamla konan gædd
nægu brjóstviti og viljastyrk til að
beina sonum sínum inn á þær
brautir sem hvorum um sig hæfði.
Hún stendur báðum fótum í gamla
tímanum en horfir þó fordóma-
laust á nýja tímann og hlúir í
rauninni betur að honum en aðrir
sem þykjast þó standa honum nær.
Márus á Valshamri lítur með
ágirnd til komandi tíðar og hyggst
stytta sér leið til ríkidæmis og
heldrimennsku. Þá tekur konan
hans í taumana — og raunar
einnig meistari Jón. Márus lærir
þá lexíu að góss og auður séu guðs
gjöf ef menn hafi unnið fyrir því
með afli handa sinna, annars ekki.,
Ég. minnist þess frá bernsku að
fólk ræddi mikið um stíl Hagalíns
og kallaði vestfirsku. Fjölmiðlun
var þá á frumstigi og kynni af
fjarlægum landshlutum takmörk-
uð. Niðurstaðan af öllum umræð-
um og vangaveltum um stil
Hagalíns varð því þessi: Fólkið
fyrir vestan talaði þá svona! Síðan
hafa margir ritað og rætt um
»vestfirsku« Hagalíns og ekki
orðið á eitt sáttir. Án þess að vera
öðrum dómbærari um efnið leyfi
ég mér þó að efast um réttmæti
þess að kenna stíl Hagalíns
óskorað og eindregið við heima-
haga hans. Áður en Hagalín hóf
ritstörf sín fyrir alvöru (þó hann
væri að vísu búinn að senda frá sér
bækur áður) hafði hann numið í
skóla í Reykjavík, verið ritstjóri
austur á Seyðisfirði og síðan
dvalist árum saman úti í Noregi
við fyrirlestrahald og ritstörf.
Hann hafði því orðið víðan sjón-
hring fyrir augum þegar Kristrún
í Hamravík og hennar líkar urðu
til og komu fyrir almenningssjón-
ir. Víst leitaðist Hagalín við að ná
sem best málblæ þess fólks sem
hann lýsti. Eigi að síður færði
hann málfar þess í stílinn. Stíg-
andi skáldsögu skyldi að nokkru
leyti felast í stílbrögðum. í stað
þess reyfaralega efnisþráðar, sem
gerði skáldsögur nítjándu aldar að
æsiefni, voru rithöfundar nú
teknir að lýsa hversdagslífi al-
þýðufólks. í því fólst þó síður en
svo tilhneiging til að gera ein-
staklinginn að svipbrigðalausu
múgmenni. Þvert á móti var eitt
markmið þeirra að draga fram
sérkennni. Emil Zola, sá mikli
natúralisti, benti á að ógerlegt
væri að taka veruleikann óbreytt-
an upp í skáldverk, höfundur yrði
að ýkja, stílísera. Þess skyldi
minnst þegar skáldsögur Hagalíns
eru lesnar, þær eru færðar í
stílinn, »vestfirskan« er hömruð
og meitluð í smiðju skáldsins
sjálfs. Og víst báru hetjur gamla
tímans sín auðkenni framar ein-
staklingum nútímans, harka lífs-
baráttunnar risti dýpri rúnir í
persónuleikann. Kristrún var gerð
úr hörðu efni, slík persóna verður
ekki til í fjölmenni þar sem allir
lifa eins.
Væri skáldSaga Hagalíns til —
sú sem hann skrifaði þrettán til
fjórtán ára — mætti sjálfsagt
finna í henni hvata að ýmsu sem
síðar varð kveikja að skáldsögum
hans. Þær eru margvíslegar en þó
hver með sínu sterká höfundarein-
kenni. Sumir líta á Kristrúnu í
Ilamravík sem tindinn á skáld-
verkum Hagalíns. Það álit kann að
vera réttmætt. En sé grannt í
sakirnar farið er mér nær að álíta
að mörg önnur skáldrit Hagalíns
jafnist á við hana. Ég minni
sérstaklega á smásögurnar sem
eru orðnar bæði margar talsins og
fjölbreytilegar að efni — Einn af
postulunum, Sætleiki syndarinn-
ar. Strandið á heiðinni, Staddur á
Lágeyri. Mannleg náttúra, Móðir
barnanna. Vond ertú veröld og
Jólagjöfin hennar mömmu svo
örfá dæmi séu tekin. Hitt er svo
Guðmundur Gíslason Hagalín
sem er áttræður í dag er af þeirri
hamingjusömu kynslóð íslendinga
sem alist hefur upp við þann
draum að menning og skapandi
list eigi sér hlutverk nátengt lífi
þjóðar í harðbýlu landi. Þennan
draum hefur Hagalín látið rætast
í fjölda bóka, ritgerða og fyrir-
lestra, óhagganlegur eins og goð-
sögnin sjálf um ísland.
Hlutverk listar er margþætt.
Ekki verður þrætt fyrir að stund-
um er skáldskapur því marki
brenndur að höfundur leggur
megináherslu á að hann sé eitt-
hvað annað en fögur og vönduð
smíð. Gríska skrautkerið hans
Keats virðist þá ekki lengur
eftirsóknarvert, en í staðinn er
komin boðun, áminning um sið-
ræna skyldu, það sem mætti á
hátíðisdegi leyfa sér að kalla
mannlega reisn.
Hagalín er einn þeirra höfunda
sem vill leiðbeina lesanda sínum,
bækur hans eru eins konar heil-
ræði, af efni þeirra eigum við að
draga ályktanir sem við getum
haft gagn af í lífsbaráttunni. Hvað
þetta varðar er það Hagalin jafn
mikið kappsmál að við förum að
dæmi konunnar góðu í Móður
barnanna og hyggjum að varn-
aðarorðum meistara Jóns eins og
þau eru túlkuð í Márusi á Vals-
hamri og meistara Jóni.
Ég býst við að það sem verði að
telja veikleika sumra skáldsagna
Hagalíns (og reyndar fleiri þátta
ritverka hans) sé mórölsk viðleitni
höfundarins. í skáldskap verður
list og boðun Hagalíns, til dæmis
Kristrúnu í Hamravík (1933) og
Márusi á Valshamri og meistara
Jóni (1967). Hagalín er fyrst og
fremst snillingur í þeirri- list að
segja frá. Ilann er ekki síðri í
óskráðum sögum en þeim sem
festar hafa verið á bækur. Margir
inir hans geta vitnað um þær
ýrmætu stundir þegar hann eys
úr sagnasjóði sínum og leikur allar
persónurnar jafnóðum.
annað mál að fleira en gæðamatið
eitt hefur áhrif á viðtökur þær
sem skáldverk hlýtur.
Með Kristrúnu í Hamravík
kynnti Hagalín nýja frásagnarað-
ferð, nýjan stíl, nýja gerð af
skáldsögu. Og það bar upp á þann
tíð er allur almenningur las ný
skáldverk um leið og þau komu út.
Fólk ræddi um nýjar bækur heima
og heiman eins og veðrið. Þetta
var skáldsagnatíminn mikli. Les-
endur afmörkuðu Hagalín sinn
vettvang og mátu síðari verk hans
eftir því sem þeir töldu vera
sérsvið hans í skáldskapnum.
Höfundur lifir það ekki nema einu
sinni og að koma fram óþekktur og
verða þekktur — eftir það má
hann hvort tveggja: njóta þess og
gjalda!
En Hagalín átti eftir að koma
fram með aðra nýjung, sá öðru
fræi sem átti eftir að skila sýnu
margfaldari uppskeru, og á ég þá
við Virka daga. ævisögu Sæmund-
ar Sæmundssonar skipstjóra. Það
er eins og með Kólumbusareggið
— kannski þykir það ekki lengur
frásagnarvert að rithöfundur setj-
ist niður andspænis sögumanni og
skrái eftir honum. Eigi að síður er
það staðreynd að þetta verk
Hagalíns var hið fyrsta sinnar
tegundar. Margar fleiri slíkar
hefur Hagalín síðan skráð. Og svo
er nú þessi ritunaraðferð orðin
almenn að engar bókmenntir hafa
orðið gróskumeiri hér hin síðari
ár.
Hagalín er, má ég segja, af-
kastamestur íslenskra rithöfunda
fyrr og síðar. Kynslóð hans er
vinnukynslóð, afkastakynslóð —
bók á ári — það var lágmarkið! Við
bækur hans, sem munu vera milli
fimmtíu og sextíu talsins, bætist
mikill fjöldi blaða- og tímarita-
greina. Pilturinn, sem sá dagsins
ljós að Lokinhömrum vestra fyrir
áttatíu árum og byrjaði að skrifa
skáldsögur af því að læknirinn
bannaði um stundarsakir að hann
erfiðaði, ólst ekki upp við dag-
drauma, heldur vinnu, mikla
vinnu. Þeim háttum að vinna — og
vinna mikið hefur hann síðan
haldið. Og er enn sívinnandi. Hann
er líka sívökull og fylgist manna
best með því sem gerist frá degi til
dags í þjóðfélaginu. Freistandi er
fyrir höfund, sem kominn er á efri
ár, að taka þá að njóta ávaxtanna
af erfiði sínu, setjast í eins konar
hefðarsæti, forðast að blanda sér í
dægurmál og heyra um sig rætt og
ritað eins og hann sé genginn og
Til eru þeir sem finnst Hagalín
margorður. Én þeir hinir sömu
ættu að lesa samásögur hans sem
einkennast af listrænni hnitmiðun
og þeim eiginleika sem smásaga og
ljóð eiga sameiginlegan: að gefa
meira í skyn en það sem sagt er
berum orðum. Smásagan er vand-
meðfarin, en á henni náði Haglín
tökum snemma, samanber sögur
eins og Tófuskinnið og Barómetið
sem birtust í Strandbúðum (1923).
Ævisögur Hagalíns eru merkur
þáttur á ferli hans. Ég minnist
þess að þegar ég las Hér er kominn
hoffinn (1954) og Hrævareldar og
himinljómi (1955) þótti mér það
hlyti að vera eftirsóknarvert að
verða skáld. Um samferðamenn
sína hefur Hagalín fjallað af
skilningi og umburðarlyndi laus
við þá vanmetakennd sem háir
mörgum ævisagnahöfundum
Bækur eins og Stóð ég úti í
tunglsljósi (1973) og Ekki fæddur í
gær (1976) eru dæmigerðar fyrir
hinn rómantíska lífsskilning
Hagalíns og framar öllu eru þær
skemmtilegur lestur vegna hinnar
leiftrandi frásagnargáfu og mann-
þekkingar sem þær einkennast af.
Á framhaldi þessara bóka megum
við eiga von.
farinn. Slíkt mun aldrei hafa
hvarflað að Hagalín. Hann stend-
ur einatt í miðju atburðarásarinn-
ar og starfar með sér miklu yngri
mönnum á þann hátt að enginn
man eftir aldursmuninum. Sem
bókmenntagagnrýnandi hefur
Hagalín þótt fremur mildur og það
hefur hann vissulega verið þegar
hann hefur fjallað um verk sem
hann hefur talið unnin af einlæg-
um vilja og eftir bestu getu, þá
hefur hann farið mjúkum höndum
u» vankantana. En þyki honum
sem einhver ætli að falsa steðjann,
beita sjónhverfingum, sýnast
meiri en hann er eða hreykja sér
hátt á annarra kostnað sýnir
Hagalín enga miskunn. Og vitan-
lega eru áfellisdómar svo sann-
gjarns dómara alvarlegri en hinna
sem eru sí og æ sveiflandi
refsivendi. Starfsdagur Hagalíns
er orðinn langur og viðburðarrík-
ur. Skipst hafa á skin og skuggar.
Pólitískra sviptinga undanfarinna
áratuga hafa fáir goldið meir en
rithöfundar almennt og er Haga-
lín þá síst undanskilinn. Að
standast slíkar og þvílíkar gern-
ingahríðar ókalinn á hjarta er
ærin raun. Sú var tíðin að
Guðmundur G. Hagalín galt veru-
lega afskipta sinna af stjórnmál-
um, bækur hans voru vegnar af
andstæðíngunum og léttvægar
fundnar. Hagalín tók hressilega á
móti en lét aðra höfunda, sem voru
honum andstæðir í stjórnmálum,
aldrei gjalda þess þegar hann sem
gagnrýnandi lagði að sínu leyti
'mat á verk þeirra. Það var í anda
sægarpanna gömlu sem formæltu
hvorki sjó né vindi en lögðust þeim
mun þyngra á árar þegar á móti
blés. I Lokinhömrum var mál-
frelsi, þar mátti hver og einn segja
sína skoðun. Hagalín hefur alltaf
verið andstæðingur ofstækis,
hvort heldur í trúarefnum eða
stjórnmálum, og alltaf verið harð-
snúinn mótstöðumaður stjórn-
málastefna sem vilja berja niður
frelsi manna til að tala og rita og
yfirhöfuð tjá sig eins og þeim
sjálfum sýnist.
Enn er vinnubjart í ranni
skáldsins. Um leið og Hagalín er
óskað til lukku á stórafmælinu
vonast örugglega margir til að
dagsbirtan eigi enn um sinn eftir
að lýsa rithöfundinum svo vinnu-
dagurinn geti orðið lengri —
vonandi heldur Hagalín áfram að
skrifa greinar og senda frá sér bók
á ári og mun hann þá verða eldri
en Metúsalem.
Ég sagði í upphafi að Hagalín
væri af hamingjusamri kynslóð.
Það er kynslóð sem ekki þekkir
efann nema af afspurn. Takmark
og tilgangur þessarar kynslóðar
var að stækka Island, gera draum-
sjónina að veruleika. Hugsun um
fallvaltleik, breytt viðhorf til
mannlegs lífs í heimi þar sem
stefnur fæðast til þess eins að
deyja, sneyddu hjá garði flestra
þessara óskabarna. I blekkingum
sjálfs síns maðurinn ferðast og
fer^t, voru einkunnarorð nýrra
matina. Til þess að standa við þau
orð þurfti líka þrek. Það var fólgið
í þvi að bíða ósigur sem leiddi til
sigurs, kveða hina aldagömlu vísu
öfugt eins og Steinn Steinarr
gerði.
í grein sem Hagalín skrifaði
nýlega um Islenzkt ljóðasafn
Kristjáns Karlssonar (Mbl. 15. júlí
1978) minnir hánn á orð Matthías-
ar Jochumssonar: Land og stund í
lifandi myndum og spyr hvort
þessar ljóðlínur eigi ekki enn við
um íslenska ljóðagerð „þrátt fyrir
innri og ytri formbyltingu".
Þegar á allt er litið er niður-
staða Hagalíns rétt, samhengi
bókmenntanna er meira en hug-
detta.
Þessa mynd teiknaði Brynjólfur Þórðarson listmálari af Guðmundi G.
Ilagalfn rithöfundi árið 1918, en Morgunhlaðið hefur fengið leyfi
eiganda myndarinnar til þess að birta hana á 80 ára afmæli skáldsins í
dag.
Sjálfsævisaga Hagalíns
endurútgefin í tilefni
áttræðisafmælis hans
í TILEFNI af áttræðisafmæli
Guðmundar G. Hagalíns hef-
ur Almenna bókafélagið gefir
út að nýju fimm fyrstu
bindin af sjálfsævisögu hans
sem öll hafa verið ófáanleg í
langan tíma. Þessar bækur
heita: Ég veit ekki betur, Sjö
voru sólir á lofti, Ilmur
liðinna daga, Hér er kominn
hoffinn, Hrævareldar og
himinljómi.
Þessar bækur komu út á
tímabilinu 1951 — 1955 og
seldust allar upp á skömmum
tíma.
Þessi bindi ævisögunnar
segja frá bernsku og æsku
höfundarins vestur í Arnar-
firði og Dýrafirði og námsár-
um hans, blaðamennsku o.fl.
sem höf. sá til og kynntist og
af atburðum sem urðu honum
minnisstæðir. Síðasta bindið
segir t.d. einkum frá kynnum
Hagalíns af skáldum og
öðrum menntamönnum á
hans reki og síðar hafa
margir hverjir komið mjög
við íslenzka sögu og bók-
menntir.
Eftir að þessi umræddu
bindi eru komin út eru
fáanleg 7 bindi af sjálfsævi-
sögu Hagalíns, því að enn
fást bækurnar Stóð ég úti í
tunglsljósi, sem kom út 1974
og Ekki fæddur í gær sem
kom út 1976.
Þau fimm bindí ævisög-
unnar sem nú koma út eru
alls um 1300 bls. að stærð.
Gert er ráð fyrir að sjálfs-
ævisaga Guðmundar Haga-
líns verði samtals 9 bindi, þ.e.
til viðbótar við hinar um-
ræddu bækur kemur
Fflabeinshöllin, sem kom út
1959 og er ófáanleg, og það
bindi sem höfundur er nú að
rita — það fjallar um ísa-
fjarðarár hans o.fl. — og
kemur væntanlega út á
næsta ári.