Morgunblaðið - 10.10.1978, Blaðsíða 28

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1978
Um tónlistarsöfn á Islandi:
Dómur kvedinn
upp í „prófmáli”
„Tónlistarmenn á Islandi er höfuðlaus her”
„Embætti tónlistarfulltrúa er valda- og ábyrgðarlaust
að því er virðist”
Tónhvísl MorKunblaðsins fagnar smásigri þessa daganai
Ilaldin var umræðufundur á vegum bókafulltrúa ríkisins,
Kristínar II. Pétursdóttur, 3. október gagngert vegna
áskorana er birtst hafa af og til í dálkum Morgunblaðsins
undanfarna 10 mánuði. Kristín sinnti fyrirspurnum sem
aðrir létu sem vind um eyru þjóta. Kristín undirbjó fundinn
sjálf, skipaði fundarstjóra og framsögumenn og boðaði
fundarmcnn persónulega. Fyrir þetta fær hún prik eins og
maðurinn sagði í Svíþjóð. Rétt er að taka eftirfarandi fram<
Samkvæmt viðtali við hinn nýskipaða bókafulltrúa mun
hugmyndin að fundinum, frumkvæðið sjálft, hafa komið
beint frá Kristínu en ekki öðrum í menntamálaráðuneytinu.
Tíu mánaða dagblaðaraus þurfti til að vekja einhvern til umhugsunar um skort á
tónlistarsafni á Islandi. Tónlistarfulltrúaembættið er ekki vaknað enn.
Skæruhernaður
F'undur um stöðu ténlistarsafna
á Islandi var fjölsóttur, setinn
stórmennum í hólf ofí KÓlf.
Einhufjur ríkti. Allir virtust á
þeim buxunum að við hefðum
vanrækt úr hófi fram tónlistar-
söfn hverskortar. Allir virtust
þeirrar skoðunar að þrátt fyrir
virðinKarverða viðleitni einstaka
stofnana væri um að ræða sólund-
un á peninKum ok kröftum hvað
tónlistarsöfn áhrærir, — að við
þyrftum að samræma aðgerðir,
hufimyndir, drauma, fjármuni,
silfíreininfíar, hljómplötur, bækur,
nótur, starfskrafta og þrýstiöfl.
Að við þyrftum að taka höndum
saman um að raska ró þess
framláfía, hugmyndasnauða og
dauða fyrirbæris er við höfum
kallað yfir okkur í nafni lýðræðis
0); nefnt „hið opinbera“. Fundur-
inn komst einnif; að þeirri niður-
stöðu að ekki væri nóg að skrifa
æsifíreinar í daKblöð mánuðum
saman til að vekja skrifstofubákn-
ið af svefni. Að ekki væri nÓK að
framámenn bókasafna- ok tónlist-
armála sameinuðust á hálfKerðum
mótmælafundi. Heldur þyrfti að
stÍKa enn eitt skref, ok kannski
fleiri, áður en báknið rankaði við
sér: Að skipa þyrfti starfshóp,
einskonar skæruliðanefnd, kaup-
lausra áhuKamanna um tónlistar-
söfn til að halda málinu á lofti enn
um sinn. Að nauðsynleKt væri að
skaka vÍKorða-veifum framaní
svefndrunKafulla ásýnd kontórista
enn um hríð. Óþarft er að taka
fram að allt þetta umstang er
einstakleK „spennó“, gefur lífinu
gildi, ok þar fram eftir troðninK-
um.
Um verkahring
embætta
Þetta hlutverk skæruliðanna er
æði stór ok aÍKerandi. Sumir eru
nÓKU miklir enKlarassar til að
halda að það sé fremur í verka-
hrinK eins ákveðins embættis að
veita ráðamönnum ráðKjöf um
tónlist. Sumir halda að það sé í
verkahrinK embættis tónlistarfull-
trúa menntamálaráðuneyti.sins að
Kan^a á undan í þessu þýðingar-
mikla máli sem öðrum; að hlúa að
tónmenninKu í iandinu ok mennt.
Sumir halda að tónlistarfulltrúi
menntamálaráðuneytisins þyKK>
laun skattKreiðenda einmitt til að
stunda skæruhernað í frumskógi
tónlistarleKrar vanþekkingar.
Sumir halda að það sé hlutverk
embættisins að eiga frumkvæði, að
koma af stað umræðum, að skara
eldi að katli skoðanaskipta. Þeim
skjátlast.
Kristín H. Pétursdóttir er bóka-
fulltrúi, ekki tónlistarfulltrúi, og
nýgræðingur í embætti sínu.
Kannski þess vegna tók hún það á
sínar herðar í lok umræðufundar-
ins, ásamt þeim Stefáni Edelstein
og Friðriki Guðna Þórleifssyni, að
sitja í kauplausri skæruhernaðar-
nefnd áhugamanna um tónlistar-
söfn. Embættisskyldur hennar ná
án efa ekki svo langt.
Misskilningur?
Að fundi loknum heyrði blaða-
maður Morgunblaðsins á tal ný-
kjörinna skæruliða. Á því mátti
skilja að kauplaus störf nefndar-
innar yrðu að eiga sér stað utan
venjulegs vinnutíma þeirra
þriggja, þ.e. að kvöldlagi. Svona
vinnum við ekki að opinberum
tónlistarmálum á Islandi, er það?
Auðvitað ættu skipaðir embættis-
menn að taka mál sem þetta á
sínar herðar, á skrifstofum ráðu-
neyta, í nafni embætta, í dag-
vinnu. Tónlist með þjóðinni er
ekkert prívatmál.
Með hliðsjón af þessu héldu
sumir að embætti tónlistarfulltrúa
menntamálaráðuneytisins, sem
átti fulltrúa á umræðufundinum
margnefnda, myndi taka af skarið
í lok hans. Tilkynna, að embættiö
myndi taka málið í sínar hendur
þótt því bæri kannski ekki beinlín-
is skylda til þess. Sumir héldu að
tónlistarfulltrúinn myndi til-
k.vnna, að embættið ætlaði að setja
tónlistarsafnamál á dagskrá,
vinna að þeim, hliða til í hvers-
dagsstörfum, gefa þeim rúm í
huga, á skrifstofum, í símtölum, í
bréfaskiptum, á fundum. Þeim
skjátlaðist.
Nú að fundi loknum, hafa verið
tekin af öll tvímæli: Það er ekki í
verkahring embættis tónlistarfull-
trúa menntamálaráðuneytisins að
hafa forgöngu um tónlistarsöfn á
íslandi. Hitt er að vísu fræðilegur
möguleiki að tónlistarfulltrúinn,
sá góðkunni tónlistarmaður, hafa
brugðist embættisskyldu sinni. En
slíkt er ólíklegt. Fulltrúinn er
tónlistinni hliðhollur eins og
lífstarf hans ber ljósan vott.
Emha'tti tónlistarfulltrúa gerir
hara ekki ráð fyrir að hann hafi
afskipti af máli sem þessu!
Vinnubrögð í hnotskurn
En af hverju svo mörg orð hér
og nú um tónlistarsafnamálið?
Svarið er þetta: Undirritaður lítur
á tónlistarsafnamálið, aðdraganda
fundar áhugamanna um tónlistar-
söfn og fundinn sjálfan, sem
prófmál. Hér sjáum við vinnu-
brögð menntamálaráðuneytisins í
hnotskurn. Hér sjáum við hvernig
menntamálaráðuneytið hyggst
vinna að framgangi annarra stór-
mála í tónlistarlífi okkar sem
óunnin eru: Ráðuneytið hyggst
bíða éftir frumkvæði utanaðkom-
andi „þrýstihópa“ þar til allt er í
óefni komið. Lækna á meinið
þegar það hefur komið sjúklingn-
um á kné. Við sjáum sæng okkar
útbreidda, og við sættum okkur
ekki viö hana. Við sættum okkur
ekki við doða og status quo á
íslandi á tuttugustu öld.
í þessu samhengi öllu kemur
möguleiki númer tvö til greina,
sem er sá, að embætti tónlistar-
fulltrúa menntamálaráðuneytisins
sé svo drekkhlaðið skriffinsku,
ritvélapoti og öðrum handverkum,
að ekki sjáist útfyrir borðrendur
hvað þá fram um veg. Ef svo er, þá
er tími til kominn að skipa fleiri
tónlistarfulltrúa ellegar aðstoðar-
fólk þeim til handa sem fyrir er.
„Prófmálið“ segir þessa sögu.
Okkur ber skylda að taka mið af
því.
Viljalaus skrifstofuvél?
Þriðji möguleikinn er fyrir
hendi, og þeirra mestur að um-
fangi og alvöru. Kannski koma
tónlistarmál landsins emhætti
tónlistarfulltrúa menntamála-
ráðuneytisins ekkert við. Kannski
er fulltrúinn ráðinn sem viljalaus
skrifstofuvél. Kannski er þetta
embætti án nokkurra valda og
ábyrgðar, eins og Sigurður Björns-
son, framkvæmdastjóri Sinfóníu-
hljómsveitar Islands sagði hálf-
vegis um eigið embætti. Kannski
er ekki gert ráð fyrir að tónlistar-
fulltrúinn hefji máls á neinu.
Kannski á hann bara að sitja í
nefndum og svara útvöldum fyrir-
spurnum. Svo hlýtur að vera.
Tónbókasöfn koma embættinu
ekki við. Hljómplötu- og nótnasöfn
koma embættinu ekki við.
Tónleikasalir koma embættinu
ekki við. Og það sem verra er,
fulltrúinn veit ekki hvaða embætti
annað á hlut að máli. Hvort
hljóðfæraleikarar, kórar, hljóm-
sveitir, tónlistarfræðimenn og
tónlistarunnendur hafa aðgang að
nótum, hljómplötum, segulbönd-
um, bókum, uppsláttaritum, tíma-
ritum, indexum o.s.frv. kemur
embættinu ekki við. Hvort lögboð-
in tónmenntakennsla fari fram í
landinu án þess þó að kennarar,
leiðbeinendur og nemendur hafi
aðgang að sjálfsögðustu kennslu-
gögnum kemur embættinu ekki
við.
Tónlistarfulltrúinn svaraði á
þessa leið í hlaðaviðtali fyrir
skömmu, er hann var spurður að
því í hvers verkahring það væri að
marka stefnu í tónlistarsafnamál-
um íslendinga:
„Það veit ég satt að segja ekki. í
ráðuneytinu er starfandi bóka-
safnsnefnd. Þetta er kannski
hennar verk. Annars held ég aö
frumkvæðið verði að koma frá
einstaklingi, og hann síðan að ýta
við hinu opinbera. Þá fyrst mynd-
ast samstaða um hlutina...“ í
framhaldi af þessu var spurt: Ber
engum ákveðnum aðila skrifstofu-
báknsins að hafa frumkvæðið að
svo veigamiklum aðgerðum sem
stofnun tónbókasafns á Islandi?
Og svarað: „Nei, það held ég
ekki.“
Þá var spurt: Gæti það hugsan-
lega verið í verkahring tónlistar-
fulltrúa menntamálaráðuneytis-
ins?
Og svarað: „Nei, það er af og
frá.“
Niðurstaða prófmálsins
Niðurstaða „prófmálsins" er þá
sú, að menntamálaráðherra beri
nú þegar að koma á fót alvöru
tónlistarfulltrúastöðu í mennta-
málaráðuneytinu. Fulltrúastöðu
sem ekki gerir ráð fyrir að unnin
séu almenn skrifstofustörf, svo
sem að reikna út laun, vélrita bréf,
sundurgreina póst, væta frímerki
— heldur fremur ráðgefandi stöðu
til hjálpar við mótun þeirra
hugmyndafræða sem lögð séu til
grundvallar framtíðarskipulagi og
framkvæmda á tónlistarsviði.
Slíkur tónlistarfulltrúi á að vera
eins manns þrýstihópur. Hann á
ekki bara að tala þegar á hann er
yrt. Hann á að láta til sín taka
óbeðinn. Hafa forgöngu og
frumkvæöi í þýðingarmiklum
málum. Ergó: Tónlistarfólk á
Islandi er höfuðlaus her. Áhuga-
menn um tónlist hafa ekki með sér
heildarsamtök eða formælenda.
Atvinnumenn ekki heldur. Aðferð-
ir ríkis á tónlistarsviði eru stjórn-
lausar. — Varla er við miklu að
búast af slíku fyrirkomulagi.
Þriöja skrefiö erfiðast
Ur því skæruhernaðar-nefndin
hefur axlað byrði sem embætti
tónlistarfulltrúa menntamála-
ráðuneytisins virðist ekkert hafa
með að gera, verður orðum nú
beint til hennar: Fundurinn var
fyrsta skrefið. Ályktun fundarins
þess efnis, að skora á mennta-
málaráðherra að hafa forgöngu
um gerð heildarúttektar á stöðu
tónlistarsafna í landinu og vinnu
að heildarskipulagi þeirra, er skref
númer tvö. Þriðja skrefið er að
halda háttvirtu ráðuneyti við
efnið, að tryggja það að tónlistar-
safnamálið dagi ekki upp í skrif-
borðsskúffu. Það virðist ærið
verkefni.
Framundan eru einnig mikil-
vægar spurningar sem nefndin
þarf að leita alíslenskra svara við