Morgunblaðið - 12.12.1978, Síða 24

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1978
Steingrímur Hermannsson, landbúnaðarráðherra:
„B®tur fyrir að draga úr óhag-
kvæmri útflutningsframleiðslu”
Verðlagsþróun og breyttar neyzluvenjur
skópu vandann — sagði Pálmi Jónsson
STEINGRÍMUR Hermannsson, landbúnaðarráöhcrra, mælti í gær fyrir stjórnarfrumvarpi um breytingu á
Framleiðsluráðslögum landbúnaðar, sem m.a. fela í sér ákvæði um hömlur gegn offramleiðsiu búvara.
Pálmi Jónsson (S) taldi þrcnnt valda vanda landbúnaðar í dagi 1) Óhagstæða verðlagsþróun hér á landi —
miðað við markaðslönd okkar, 2) minni íbúaaukningu en mannfjöldaspár sögðu fyrir um og 3) breyttar
neyzluvenjur landsmanna. Hér verða lauslega raktir efnisþræðir úr ræðum ráðherrans og Pálma
Jónssonar.
Umíramf ramleiðsla
búvöru
Steingrímur Hermannsson,
landbúnaðarráðherra. sagði meg-
intilgang þessa stjórnarfrumvarps
að veita Framleiðsluráði landbún-
aðarins heimildir til að grípa til
ákveðinna aðgerða til að hamla
gegn umframframleiðslu búvöru,
sem væri ískyggileg orðin. Frum-
varpið byggðist efnislega á tillög-
um svokallaðrar 7-mannanefndar
og samþykktum Stéttarsambands-
þings bænda, þó lítillega væri út af
brugðið.
Ráðherra sagði landbúnaðar-
stefnu undanfarinna áratuga hafa
mótast af afurðasölulögum, sem
sett hafi verið þegar árið 1934, og
hafi markað tímamót. Þá hafi
föstu skipulagi verið komið á
afurða- og söluskipulag bænda.
Árið 1947 hafi síðan verið sett lög
um framleiðsluráð landbúnaðar-
ins, sem staðið hafi að stofni til
óbreytt í rúm 30 ár. Þá hafí verið
komið fastri skipan á verðlagsmál
landbúnaðar og viðmiðun á tekjum
bænda við verkamenn, sjómenn og
iðnaðarmenn. Þessi tvenn lög,
ásamt jarðræktarlögum, sem sett
hafi verið 1945, hafi mótað ís-
lenzka landbúnaðarstefnu síðustu
áratugina. Ákvæði þessara laga
eigi það öll sameiginlegt að vera
framleiðsluhvetjandi. I þeim er
ekki gert ráð fyrir stjórntækjum,
sem beita mætti til hömlunar
landbúnaðarframleiðslu.
Útflutningsbætur
og 10% mörkin
Þá vék landbúnaðarráðherra að
breytingu á framleiðsluráðs lögum
árið 1960, þess efnis, að til kom
ábyrgð ríkissjóðs vegna útfluttrar
búvöru, sem nam allt að 10% af
heildarverðmæti landbúnaðaraf-
urða, þ.e.a.s. margumræddum út-
flutningsbótum. Þetta ákvæði hafi
verið hluti af tekjutryggingu
bændastéttar, en það hafi einnig
verið framleiðsluhvetjandi.
Ráðherra sagði að kindakjöt
hefði verið flutt út árlega í nokkru
magni allt frá aldamótum fram til
1940. Á stríðsárunum hafi útflutn-
ingur verið lítill og á árunum
1948—1956 nær enginn. Gætti þar
áhrifa af niðurskurði vegna fjár-
pesta. 1957 hefst útflutningur á ný
og verður hlutfallslega mestur á
árinu 1968 en þá voru flutt út 44%
heildarframleiðslunnar. Frá árinu
1970 hafi útflutningur kindakjöts
verið nokkuð jafn, 24—29% fram
til 1975. Síðan fer hann vaxandi:
1976 34%, 1977 33% og 1978
sennilega 35% heildarframleiðslu.
Oft hefur verið flutt út stærra
hlutfall heildarframleiðslu en nú
hin allra síðustu ár. Það er hins
vegar hin óhagstæða verðlagsþró-
un hér á landi, miðað við verðlag í
markaðslöndum okkar, sem gert
hefur vandamálið stórvaxið.
Söluverð helmingur af
framleiðslukostnaði
Ráðherra sagði útflutning
mjólkurvara hafa verið nokkurn
allt frá 1934. Þó hafi verið flutt inn
smjör 1959. Síðan 1961 hafi
útflutningur verið nokkur, þó
misjafn, en 1977 taki mjólkurvöru-
framleiðslan stórt stökk. Þá fer
umframframleiðsla í 18.4%, sem
að hiuta til má rekja til lækkandi
kjarnfóðurverðs. Líkur eru til að
þessi umframframleiðsla verði
24% í ár. Þetta er mesta vanda-
málið sem nú blasir við landbún-
aðarframleiðslunni. Mjög erfitt er
að selja þessa umframframleiðslu
úr landi. Ráðherra sagði markaðs-
verð á smjöri aðeins brot af
framleiðslukostnaði hér á landi.
Þar sem hagkvæmast verð fengist
fyrir ost væri hann tæpur helm-
ingur af framleiðslukostnaði.
Ráðherra sagði innvegna mjólk
á verðlagsárinu 1978—1979 vera
áætlaða 123.6 milljónir lítra, sem
væri 5% aukning. Af þessari
framleiðslu verði um 65 milljónir
lítra að fara í vinnslu. Þar af megi
vinna í ost allt að 25 milljónir lítra
en afgangurinn yrði að vinnast í
smjör. Þetta væri alvarlegt mál
því smjörbirgðir í landinu væru
1400 tonn (eða ársneyzla okkar
Islendinga). Líkur væru á að
smjörbirgðir vaxi á yfirstandandi
verðlagsári í 2000 tonn. En smjör
væri illseljanlegt úr landi.
Kjötframleiðslan
Ráðherrann sagði útflutnings-
bætur hafa reynst nokkuð mis-
munandi frá því þær vóru upp
teknar 1960. Þær hafi þó aldrei
farið yfir heimiluð 10% mörk fyrr
en 1969—1970 og síðan aftur
1977—1978. Þörfin geti orðið allt
að 15% á yfirstandandi verðlags-
ári. Umframútflutningur miðað
við 10% mörkin hafi verið bættur
með inneignum frá fyrri árum,
þegar minna hafi verið flutt út.
Þegar þeim lauk hafi verið lagt á
(af Framleiðsluráði landbúnaðar-
ins) sérstakt 1300 m.kr. verðjöfn-
unargjald, sem nú hafi verið
samþykkt að endurgreiða.
Síðan fór ráðherra nokkrum
orðum um markaðsmál búvöru:
núverandi markaðslönd og mark-
aðslíkur. Gæði vörunnar væru alls
staðar viðurkennd en verðlagsþró-
un hér innanlands hefði verið með
þeim hætti, að ekki fengist nema
hluti framleiðslukostnaðar á sam-
keppnismarkaði nágrannaríkja.
Vinna þyrfti ötullega að markaðs-
málum og leggja engu að síður
rækt við innlenda markaðinn, sem
væri langmikilvægastur.
Frumvarpsákvæði.
Loks vék ráðherra að frum-
varpsgreinum. I 1. gr. þess væri
fjallað um ný verksvið Fram-
leiðsluráðs, m.a. við áætlunargerð
og stefnumörkun í landbúnaði til
lengri tíma. Hann boðaði og
flutning þingsályktunartillögu, er
fæli í sér stefnumörkun á þessu
sviði.
2. gr. frv. væri aðalgrein þess.
Þar væri fjallað um heimildir til
að hámla gegn umframframleiðslu
búvöru. M.a. með mismunandi
verði á búvöru til framleiðenda og
sérstökum verðbótum til þeirra, er
draga úr framleiðslu sinni um
ákveðinn hundraðshluta. Þá væri
gert ráð fyrir að leggja sérstakt
gjald á innflutt kjarnfóður, sem
innheimt verði við innflutning.
Gæzla og ráðstöfun fjármagns
þessa skal vera í höndum Fram-
leiðsluráðs og m.a. varið til að
Steingrímur Hermannsson
greiða bændum fyrir að draga úr
óhagkvæmri útflutningsfram-
leiðslu og til að jafna tekjur
þeirra. Ráðherra setur reglugerð
um framkvæmd þeirra heimilda,
sem í þessari grein felast.
Landbúnaðarstefnan
frá 1960
Pálmi Jónsson (S) sagði frum-
varp þetta koma til meðferðar í
þingnefnd, er hann ætti sæti í. Því
myndi hann ekki fara ítarlega út í
einstök atriði frumvarpsins hér
við fyrstu umræðu. Margt hefði
verið vel og rétt sagt í framsögu
landbúnaðarráðherra. Þó væri það
borin von að hægt væri að flaustra
svo stóru og viðkvæmu máli
gegnum þingið á örfáum dögum.
Pálmi lagði áherzlu á, að sú
landbúnaðarstefna, sem mótuð
hafi verið 1960, hafi veriö farsæl á
flesta grein. Ef þær forsendur,
sem hún var við miðuð, hefðu ekki
breytzt með ófyrirsjáanlegum
hætti, væri ekki um tiltakanlega
offramleiðslu að ræða í landbún-
aði í dag. Það þrennt, sem hér
kæmi við sögu, væri:
• 1) Fólksfjölgun í landinu' hefði
reynst verulega minni en gert
var ráð fyrir í mannfjölda-
spám á árinum 1950 til 1960
er þessi stefna hafi verið í
mótun.
• 2) Neyzluvenjur landsmanna
hafi og breytzt frá þeim tíma,
þann veg, að hlutfallsleg
neyzla búvöru á hvern lands-
mann hafi minnkað.
• 3) í briðja lagi hafi verðlags-
þróun orðið slík hér á landi
hin síðari árin, eða á þessum
áratug,' að samkeppnisstaða
búvöru á sölumarkaði
erlendis hafi skekkst úr hófi.
Sólningarverksmiðja
til sölu. Eitt stærsta sólningarverkstæði
landsins er til sölu. Allar vélar í mjög góðu
standi.
Upplýsingar í síma 42344.
Verðlagsþróunin hafi því
leikið búvöruframleiðsluna í
landinu verr en nokkuð ann-
að, því gæði vörunnar voru
hvarvetna viðurkennd.
Mjólkur- og
kjötframleiðsla
Pálmi Jónsson sagði það rétt
hjá landbúnaðarráðherra, að
vandi mjólkurvöruframleiðslunn-
ar væri mikill. Smjörbirgðir væru
þegar í landinu sem næmu árs-
neyzlu og líkur á vaxandi birgða-
söfnun. Verð þeirra mjólkurvara,
sem hæst fengist erlendis, s.s. á
óðalsosti í Bandaríkjunum, næmi
tæpum helmingi framleiðslukostn-
aðar. Vandinn væri því verulegur
og óhjákvæmilegt að grípa til
einhverra hamlandi aðgerða í
framleiðslu, þó vandi væri að velja
leiðir í því efni og að mörgu að
hyggja.
Vandi kjötframleiðslunnar er
ekki eins mikill. Dilkakjötsfram-
leiðslan nam 15 þús. tonnum á sl.
hausti. Þar af fara u.þ.b. % hlutar
til innanlandsneyzlu. Ekki er
heldur úr vegi að gera ráð fyrir
nokkurri neyzluaukningu innan-
Pálmi Jónsson.
lands. PJ taldi útflutningsbóta-
þörfina 3 til 4 milljarða króna,
sem ekki væri óyfirstíganlegur
þröskuldur. Hann minnti á að
sauðfjárbúskapur væri hráefnis-
gjafi ullar- og skinnaiðnaðar, sem
væri vaxandi útflutningsgrein í
þjóðarbúskapnum. Ef draga ætti
úr þessari grein búskapar sem
næmi 300—400 þús. fjár, eins og
heyrst hefðu raddir um, myndi
harðna á dalnum hjá fleirum en
bændum, ekki sízt því fólki í
þéttbýli, er ynni að þjónustu við
landbúnað og úrvinnslu búvara.
Þessi atvinnulegu tengsl landbún-
aðar og þéttbýlis voru víða helft
atvinnu- og afkomugrundvallar
kaupstaða og kauptúna á lands-
byggðinni. Stefnan í landbúnaði
yrði ekki aðskilin frá byggðastefnu
almennt í landinu.
PJ sagði að margt hefði vel
verið gert í markaðsleit erlendis —
en betur mættu þó að verki standa.
Þar yrðu ráðherrar landbúnaðar-,
viðskipta- og utanríkismála að
taka höndum saman — og beita
öllum þeim ráðum, er tiltæk væru,
til að vinna nýja markaði, komast
fram hjá tollmúrum viðskipta-
bandalaga. Islenzk búvörufram-
leiðsla er lítil, mæld á mælikvarða
heimsmarkaðar, og í markaðsöfl-
un má sennilega alltaf betur gera.
Margt, sem huga
þarf betur að
Þá vék PJ að stjórnarfrum-
varpinu. Lagt væri til að taka upp
mishátt framleiðslugjald í stað
„flats verðjöfnunargjalds", sem
heimild væri fyrir, sem og sérstak-
an fóðurbætisskatt. Greiða ætti
bændum sérstakt gjald fyrir að
draga framleiðslu sína saman.
A-liður 2. gr. opnaði mishátt
búvöruverð í allar áttir. Fram-
leiðslugjald eða kvótakerfi væri
ein af þeim leiðum sem athuga
þyrfti, en þó því aðeins, að miðað
yrði við bústærð en ekki refsingu
fyrir hagkvæmni eða framleiðni í
búrekstrinum. Hið síðara væri
hliðstætt því að refsa skipshöfn,
sem aflaði meira annarri. P.J.
gagnrýndi að ráðherra hefði í
frumvarpinu fellt niður það
ákvæði úr tillögum 7-manna-
nefndar, sem kvað á um heimild til
endurgreiðslu fóðurbætisskatts.
Flatur skattur á kjarnfóður kæmi
þeim bændum verst, er lakast
væru settir, og kynni að auka á
fátækt verr settra bænda. Huga
yrði mjög vel að þessum málum og
nýta til ráð þeirra aðila er gerst
þekktu til málavaxta.
PJ sagðist viðurkenna að vandi
væri á höndum og aðgerða væri
þörf einkum varðandi mjólkur-
vörur. Þær mættu þó ekki miða að
því að draga úr hagkvæmni í
búrekstri, þó reynt yrði að hamla
gegn offramleiðslu. Þróa þyrfti
þessi mál til réttrar áttar en ekki
grípa til' stökkbreytinga, sem ekki
aðeins bitnuðu á bændum, heldur
þeim þéttbýliskjörnum, er byggðu
afkomu sína ekki hvað sízt á
aðliggjandi landbúnaðarhéruðum,
þjónustu og úrvinnslu.
PJ sagði að smásala hefði nú
nýverið fengið 13—33% álagning-
arhækkun á búvöru, á sama tíma
sem stefnt væri að skerðingu á
hlutbænda. Einhvern tíma hefði
komið mynd af viðskiptaráðherra í
Þjóðviljanum af minna tilefni en
þessarar milliliðahækkunar.
Að lokum lagði P.J. áherzlu á
nokkur atriði: Eflingu markaðs-
leitar fyrir búvöru. Nokkur um-
framframleiðsla búvöru miðað við
innlenda neyzluþörf þyrfti ekki að
vera þjóðarböl, ef hófs væri gætt.
Hömlun á framleiðslu í tilteknum
búgreinum ætti ekki stuðla að
fátækt hjá hluta bændastéttar-
innar. Fjármagn, sem notað yrði
til að greiða fyrir framleiðslusam-
drátt, ætti ekki að taka af
bændum einum, heldur heildinni,
því hér væri um sameiginlegt
vandamál að ræða. Fóðurbætis-
skattur komi ekki á ákveðna
grunnnotkun, heldur á umfram-
notkun, og verði þá hár. Mishátt
framleiðslugjald nái einungis til
bústærðar, ekki framleiðslu. —
Ríkisbúin verði smækkuð og þeim
fækkað, að því marki sem
nauðsynleg tilraunastarfsemi
frekast leyfir, til að þau taki ekki
markað frá búvöru bænda. Skipu-
lagsaðgerðir verði gerðar með
byggðasjónarmið í huga, m.a.
atvinnuleg tengsl sveita og
þéttbýlis á landsbyggðinni. Tekið
verði tillit til sjónarmiða bænda-
funda víðsvegar um landið, við
endanlega afgreiðslu fyrir-
liggjandi frumvarps.
Áð lokum kynnti P.J. tillögur
frá eyfirzkum bændum um þetta
mál, sem m.a. fjölluðu um tvenns
konar verð á búvöru. Framleiðend-
ur fái fullt verð fyrir ákv.
hundraðshluta af framleiðslu, þó
þannig að stærri búin njóti
hlutfallslega lægri verðtryggingar.
Á það sem framleitt er umfram
hið tryggða magn greiðist einungis
útflutningsverð. Söluaðilum land-
búnaðar verði skylt að veita
upplýsingar í þessu sambandi og
halda eftir af andvirði búvöru
þeirri fjárhæð sem Framleiðsluráð
ákv., til að standa skil á greiðslum
til framleiðenda. B og C liðir frv.
falli nið'ur.
PJ sagðist kynna þessi sjónar-
mið, ásamt greinargerð, en ekki
taka hér og nú afstöðu til þeirra
hugmynda, er fram kæmu, enda
hefði hann verið að fá þær í
hendur.
Umræðu lauk ekki en gert var
ráð fyrir framhaldgumræðu á
kvöldfundi.