Morgunblaðið - 14.12.1978, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 1978
27
Fr am leiðslur áðsf r u m varpið:
Greiði frumvarp-
inu ekki atkvæði
— sagði formaður Alþýðubandalagsins
LÍJÐVÍK Jósepsson, formaður þingfl. Alþýðubandalagsins, lýsti því yfir í umræðu á Alþingi að hann
myndi ekki greiða stjórnarfrumvarpi um framleiðsluráð Iandbúnaðar, sem miðar að samdrætti í
búvöruframleiðslu, atkvæði sitt. Þórarinn Sigurjónsson (F) taldi að frumvarpið óbreytt myndi leggja
eggjaíramleiðslu í landinu niður og koma mjög illa við svínabú. Pálmi Jónsson (S) taldi ekki rétt að
flaustra frumvarpinu af fyrir jól. Landbúnaðarráðherra og fleiri þingmenn töldu frumvarpið samið af
bændum, fyrir bændur, sem mótaðgerð gegn vaxandi umframframleiðslu búvöru og 50% aukningarþörf
útflutningsbóta.
Efnisþræðir úr umræðunni verða lauslega raktir hér á eítir.
Staðfesting á sjónar-
miðum Alþýðuflokks
Árni Gunnarsson (A) sagði
frumvarpið horfa í rétta átt og að
þingflokkur Alþýðuflokksins væri
jákvæður gagnvart því. Raunar fæli
frv. í sér staðfestingu á sjónarmiðum
Alþýðuflokksins í búvörumálum,
sem löngum hefðu þó sætt harðri
gagnrýni. Alþýðuflokkurinn hefði
lengi hent á þann vanda, sem nú ætti
fyrst að fara að bregðast við. Miða
ætti búvöruframleiðslu fyrst og
fremst við neyzluþarfir innanlands.
Raða þyrfti búgreinum eftir lands-
háttum. Skapa þyrfti skilning milli
stétta þjóðfélagsins, ekki sízt bænda
og neytenda í þéttbýli.
ÁG sagði þetta frv. samið af
bændum — fyrir bændur. Rétt væri
sagt hjá landbúnaðarráðherra að
umframframleiðsla búvöru væri
ískyggilegt vandamál. Birgðir mjólk-
ur- og kjötvöru í landinu næmu nú
frá 22—25 milljörðum króna í
söluverðmæti. Flytja þyrfti Va kjöt-
framleiðslu og 1/6 mjólkurvöru-
framleiðslu út fyrir 25 til 50%
grundvallarverðs. Fyrir smjörkílóið
erlendis fengist ekki andvirði þess
fóðurbætis, sem færi til framleiðslu
þess. Þekkilegra hefði þó verið að
koma á kvótakerfi, sem leitt hefði til
10% —15% magnminnkunar
mjólkurafurða. Ákvæði þessa frv.
yrðu ekki virk fyrr en 1980, þar eð
efnaðri bændur væru þegar farnir að
byrgja sig upp af fóðurbæti. Að því
leytinu bitna ákvæði frv. harkalegar
á efnaminni bændum, Spurði ÁG
ráðherra, hvern veg brugðist yrði við
kjötaukningu á markaði, sem sam-
dráttur í bústofni (mjólkurvöru-
framleiðslu) myndi leiða af sér
(niðurskurð bústofns). Þá fagnaði
ÁG að í C-lið 2. gr. frv. væri
fyrirbyggt að þar tiltekin gjöld færu
út í söluverð búvöru. Þá vék hann að
innlendum fóðurbæti: grasmjöli,
graskögglum og fiskmjöli, sem leysa
ættu af hólmi innfl. fóðurbæti, sem
numið hefði 3 milljörðum króna í
gjaldeyri á þessu ári. Einnig vék
hann að málum alifugla- og svína-
búa, sem íþyngt væri. En frv. væri
engu að síður spor í rétta átt og
betra væri seint en ekki að viður-
kenna vanda búvöruframleiðslunnar
og snúast gegn honum.
Frumvarp bændastéttarinnar
Steíán Valgeirsson sagði hér á
ferð frumvarp, sem bændastéttin
sjálf hefði samið og óskað lögfesting-
ar á, helzt fyrir jól. Það hefði þegar
verið rætt á bændafundum, fengið
efnislegt samþykki stéttarsam-
bandsfundar — svo ekki þyrfti að
tefja það af þeim sökum. Tillögur
þær, sem PJ hefði kynnt, væri rangt
að eyrnamerkja eyfirzkum bændum,
enda ekki fengið samþykktarmeð-
ferð. St. V. taldi og eðlilegt að í
landinu væru 7—800 tonn osta, sem
væri vara sem þyrfti að geymast
áður en til sölu kæmi. Hins vegar
væri það rétt að vandi mjólkurvöru-
framleiðslunnar væri mestur í fram-
leiðslumálum bænda.
St.V lagði áherzlu á að frumvarp
þetta fæli aðeins í sér heimildir til
bændasamtaka, um að grípa til
tiltekinna aðgerða, en ekki ákvörðun
um, hver leið yrði endanlega valin.
Menn skyldu ekki ganga þess duldir
að fylgja hlyti nokkur tekjuskerðing
bænda og raunar eignaupptaka.
Magnminnkun mjólkurframleiðslu
hlyti að fylgja hlutfallsleg hækkun
framleiðlsukostnaðar. Samdráttur í
landbúnaöi hlyti og að bitna á fólki í
þéttbýli, er hefði atvinnu af þjónustu
og úrvinnslu í tengslum við landbún-
að og búvörur.
St.V tók undir orð Pálma Jónsson-
ar, þess efnis að efla þyrfti markaðs-
leit fyrir búvöru, m.a. á ríkis-
stjórnarplani. Þess væri þó vert að
geta að ýmislegt hefði verið vel gert
(markaðsnefndin) og að EBE-ríki
girtu sig tollmúrum varðandi
búvöruinnflutning og önnur lönd, s.s.
Noregur, greiddu eigin framleiðslu
verulega niður. Samkeppnisaðstaða
væri því erfið.
St.V sagði að ýmislegt þyrfti að
laga í frv. Nefndi hann dæmi um tvö
bú í Eyjafirði, jafn stór, annað þyrfti
að greiða 600 þús. kr., hitt 1500 þús.
kr. skv. frumvarpinu, bara vegna
þess að rekstrarform þeirra væri
mismunandi. Á öðru búinu teldist
einn fyrir því, á hinu 3 (félagsbú).
Þessu þyrfti að breyta. St.V sagði
bændur hér sízt fá minni hlut af
söluvöru búvöru en annarsstaðar.
Hægt væri að afgreiða þetta mál á
Alþingi fyrir jól, ef vilji stæði til,
jafn vel það væri undirbúið.
Styö ekki frumvarpiö,
sagði Lúövík
Lúðvík Jósepsson (Abl) sagði frv.
þetta flutt að ósk Stéttarsambands
bænda. Bændur fengu það vald, sem
í frumvarpinu fælist. Erfitt er að
greiða atkvæði gegn óskum Stéttar-
sambandsins, þó ég sé ekki fyllilega
ánægður með efni frumvarpsins,
sagði hann.
Eg er sammála Pálma Jónssyni
um að vandi sauðfjárbúskapar sé
ekki mjög mikill. Frumvarpið er
villandi að því er þetta varðar.
Kjötvöruframleiðslan hefur verið
um 14.000 tonn mörg undanfarin ár,
eða allt frá 1973. Hún fór nú í 15.400
tonn, m.a. vegna óvenjumikils fall-
þunga og sökum þess að meira var
skorið af fullorðnu fé, alls ekki vegna
neins vaxtarkipps í framleiðslu-
greininni. Aðeins 1/3 þessarar fram-
leiðslu þarf að flytja út.
Neyzluvenjur okkar hafa hins
vegar breytzt, sagði Lúðvík. Hún var
10.662 tonn 1973. 1977 er hún komin
niður í rétt um 9.000 tonn. Hún
ræðst af kaupmætti. Niðurgreiðslur
nú ættu að auka hana í u.þ.b. 10.000
tonn.
Ekki er hægt að draga verulega úr
þessari framleiðslu án þess að komi
niður á bændum, að þeim fækki. Svo
gæti farið að kjötvöruframleiðsla
yrði orðin of lítil eftir 5 eða 10 ár. Og
þá gæti orðið erfiðara að snúa fólki
úr þéttbýli í sveitirnar á ný. Líta
þarf á málin til lengri tíma. Ef
sauðfjárframleiðsla yrði dregin sam-
an um 1/3, hvað yrði þá um ullar- og
skinnaiðnað okkar. Hann gaf um 6
milljarða í þjóðarbúið. Og þrátt fyrir
allt fást um 3 milljarðar fyrir útflutt
kjöt. Hvoru tveggja miðað við eitt ár.
Samdráttur í sauðfjárbúskap bitnar
á fólki er hefur atvinnu í tengslum
við landbúnað.
Ég er sammála Pálma Jónssyni,
sagði Lúðvík, um að vandi mjólkur-
vöruframleiðslunnar er miklu
stærri. Þar þarf að beita hömlum, þó
einnig sé gert of mikið úr þessum
vanda. Það eru miklar sveiflur í
þessari grein, eftir árferði, og oft
hefur þurft að flytja mjólkurvörur
milli landshluta. Ég er einnig
sammála Pálma Jónssyni um, hér er
fjallað um mjög ónákvæman skatt,
sem vafasamt er að beita nema á
sérstakan hátt. Hann á ekki að nota
nema á umframframleiðslu. Skattur
af því tagi, sem frv. greinir, kemur
mjög misjafnlega niður. Ef árferði
verður illt í einum landshluta,
heyöflun lítil og léleg, er þá rétt að
nýta þann vanda sem sérstakan
skattstofn, vegna óhjákvæmilegra
fóðurbætiskaupa? Hægt er að vísu
að víkja frá reglum en getur verið
vafningasamt. Ég dreg í efa rétt-
mæti þess að fara þessa leið. Ég er
andvígur þeim leiðum sem lagðar
eru til í þessu frumvarpi, sem eru
neyðarráðstafanir.
Ég mun ekki greiða þessu frum-
varpi atkvæði. En vegna þess að frv.
er fram komið vegna sérstakra óska
bændasamtaka mun ég hins vegar
ekki greiða atkvæði gegn því. En ég
sætti mig ekki við þær röksemdir
sem þar hafa verið settar að hér sé
ekki stefnt að fækkun bænda eða
tekjuskerðingu hjá þeim. Það dæmi
gengur ekki upp. Ef heimildir eru
nýttar til að draga verulega úr
framleiðslu, til að minnka útflutn-
ing, verða bændur fyrir tekjufalli og
leiðir til fækkunar þeirra. Það kostar
líka peninga og tíma að byggja upp
búsetu og atvinnutækifæri annars
staðar fyrir þá, er nú lifa af búskap
eða úrvinnslu búvara. Lúðvík sagði
ekki hægt að afgreiða þetta stórmál
á þeim fáu dögum sem eftir lifðu
þingtímans fyrir jólahlé.
Þakka frumvarpiö sem
bóndi
Páll Pétursson (F) sagðist þakka
frumvarpið sem bóndi. Það væri
flutt að óska bændasamtakanna. Ef
slíkt frumvarp hefði verið fyrr
samþykkt, t.d. þegar fyrrv. land-
búnaðarráðherra hefði flutt hlið-
stætt mál 1972, væri vandinn minni
nú, sem við væri að glíma. Páll
sagðist hafa átt von á annars konar
málflutningi, bæði frá Pálma Jóns-
syni og Lúðvík Jósepssyni. Lúðvík
hefði átt að gera ríkisstjórninni
grein fyrir framkominni afstöðu
hans fyrr.
Síðan ræddi Páll vanda umfram-
framleiðslu, eins og hann blasti við,
orsakir hans og afleiðingar. Frum-
varpið gerði ekki ráð fyrir fjár-
magnsflutningi frá bændum, heldur
milli bænda, til hagræðingar í
atvinnugreininni. Þetta frumvarp er
tilraun til skipulagningar — miðað
við aðstæður og staðreyndir. Bændur
hafa lengi velt þessu máli fyrir sér
og þetta frumvarp er niðurstaðan.
Sjálfsagt má sitthvað að frumvarp-
inu finna. En það er þó eina leiðin
sem hægt var að ná breiðri samstöðu
um, bæði meðal bænda og stjórn-
málamanna. Þess vegna lýsi ég
vonbrigðum mínum með afstöðu
Pálma Jónssonar og Lúðvíks Jóseps-
sonar. Hún kemur ekki heim og
saman við afstöðu þorra bænda á
undangengnum bændafundum.
PPé sagði bændur um 4.500
talsins. Þeim má ekki fækka, sagði
hann. Samdrátturinn verður að
koma fram hjá stærri búum. Það eru
hin stærri búin sem einkum nýta
fóðurbæti og þau eru ekki endilega
rekstrareiningarnar. Verðjöfnunar-
gjald væri mun verri leið, sagði
hann, en þá, er frv. gerði ráð fyrir.
Einsdæmi í
afstööu bænda
Eggert Haukdal (S) sagði eins-
dæmi að starfsstétt í þjóðfélagi
okkar pantaði yfir sig skatta og
skyldur, eins og frv. þetta gerði ráð
fyrir. Beiðni bænda um frumvarp af
þessu tagi sýndi að þeir gerðu sér
grein fyrir vanda offramleiðslunnar.
Ég dreg þó í efa að hinn almenni
bóndi styðji þessar tillögur, enda
leysa þær ekki þann vanda sem við
er að glíma. Og það er hart að
bændur, sem ekki hafa náð
viðmiðunartekjum, þurfi að ganga á
Páll
Pétursson,
Friðjón
Þðrðarson.
Lúðvlk
Jðscpwton.
Eggert
Haukdal,
Þórarinn Eiður
Sigurjónaaon, Guðnason.
Steingrímur
Hermannsaon.
undan með skattlagningu á sjálfa
sig. Nær hefði verið að þingmenn
ræddu um eins og 20% lækkun launa
sinna — og gengju á undan með góðu
eftirdæmi.
Ég er andsnúinn þessu frumvarpi
á ýmsa grein en mun gera tilraun til
að hið jákvæða í því nái fram að
ganga. Mér virðist sem frumvarpið
dragi ekki úr framleiðslu. Hin stærri
búin munu jafnvel bæta við sig til að
borga skattinn og fóðurbætiskostn-
aðinn.
Fellt hefur verið niður úr frum-
varpinu frá því sem 7-manna nefnd-
in gerði tillögur um, varðandi
fóðurbætisskattinn, þ.e. að miða við
ákveðið magn á búfjáreiningu. Það
hefði mátt skoða og hafa þá nógu
háan skatt á umframmagni.
I 2. gr. frv. er að finna einu leiðina
í þessu máli sem haft getur áhrif, án
þess að drepa allt í dróma: „Á sama
hátt er framleiðendum heimilt að
ákveða framleiðendum sérstakar
verðbætur ef þeir draga úr fram-
leiðslu sinni um ákveðinn
hundraðshluta . ..“ Þetta þýðir
m.ö.o. að nýta megi útfl.bætur til að
koma á ákveðinni framleiðslurýrn-
un, t.d. í mjólkurbúskap. Þetta er hin
svokallaða bandaríska leið. Með
henni væri e.t.v. hægt að leysa
vandann á stuttum tíma. Þetta gæti
gilt í 3 til 5 ár, eftir tíðarfari og
öðrum aðstæðum. Aðalatriðið er að
það fé, sem til landbúnaðar er varið,
sé nýtt á skipulegan hátt til að leysa
aðsteðjandi vanda, um leið og
hagsmuna bænda er gætt, elztu
atvinnustéttar þjóðarinnar, sem
varðveitt hefur menningu, sögu og
frelsi þessarar þjóðar okkar.
Vandann víöa
aö finna.
Friðjón Þórðarson (S) sagði
rekstrarvanda víða að finna í
þjóðfélaginu. Vandinn í sjávarútvegi
og iðnaði, svo dæmi væru nefnd,
væri einnig til staðar. Vandi land-
. búnaðar væri hluti af sameigin-
legum vanda íslenzks þjóðar-
búskapar. Dæmi væri um að bændur
hefðu neyðst til að stækka umfang
framleiðslu sinnar beinlínis til að
mæta verðlagsþróun í rekstrarliðum
búskapar. FÞ ræddi almennt um
vanda búrekstrar í landinu og taldi,
að of ör framleiðslusamdráttur
myndi bitna á fleirum en bændum,
ekki sízt þeim, er afkomu byggðu á
þjónustu við bændur og úrvinnslu
búvöru, en þeir væru fjölmargir í
þéttbýli.
FÞ sagði frv. byggt á tillögum
7-manna nefndar og að það væri
rækilega undirbúið. Óskir bænda-
samtaka lægju að baki því. Þeir
hefðu viðurkennt vandann, sem við
væri að glima. Óhjákvæmilegt væri
að taka óskir þeirra til gaumgæfi-
legrar athugunar, þó fara þyrfti með
allri gát í jafn viðamiklu og
viðkvæmu máli sem hér um ræddi.
Eggjaframleiðsla
legöist niöur
Þórarinn Sigurjónsson (F) gerði
m.a. nokkrar athugasemdir við
frumvarpið. Hann taldi fóðurbætis-
skattinn hitta eggjabúskap rðjög illa.
Annað tveggja hlyti að gerast, ef frv,
yrði samþykkt, að þessi skattur
kæmi fram í hækkuðu eggjaverði —
eða eggjaframleiðsla legðist niður.
Hliðstæðu máli gegndi um svínabú,
en svínakjöt væri vaxandi neyzlu-
vara og úrvin sluvara í matvæla-
iðnaði. Sagði hann þessar búgreinar
myndu mótmæla þessum ákvæðum
frumvarpsins mjög harðlega.
Vandinn að hluta
viöurkenndur
Eiður Guðnason (A) sagði að með
þessu frumvarpi væri vandi land-
búnaðarframleiðslunnar að hluta til
viðurkenndur. Þeir flokkar, sem
ráðið hefðu ferð í landbúnaði, hefðu
verið seinir til í því efni. Nú hefðu
bændur sjálfir tekið af skarið með
óskum um flutning þessa frumvarps.
Hér væri hvorki um einfalda né
auðvelda lausn að ræða, en frv. væri
spor inn á réttar brautir.
Eiður taldi að Lúðvík hefði
einfaldað málin og gert of lítið úr
vandanum. 5000 tonna umframfram-
leiðsla kjöts væri ekki smámál. Að
vísu væri rétt að verð hefði áhrif á
neyzluvenjur — en staðreynd væri
engu að síður að fólk hefði tamið sér
meiri fjölbreytni í neyzlu kjöts en
áður. Alþýðubandalagið hefði hvatt
bændur til þess að framleiða meira
— í kosningabaráttunni í vor — það
myndi sjá um neyzluaukningu.
Spurði Eiður, hvort Lúðvík hygðist
lögbinda hvað fólk legði sér til
munns.
Eiður tók undir að umfang ríkis-
búa væri allt of mikið og ætti að
takmarka við brýnustu nauðsynjar
rannsóknarstarfs í búgreinum. Hann
áréttaði að frv. þetta væri frá
bændum sjálfum komið, að það væri
réttmæt viðurkenning á aðsteðjandi
vanda og fæli í sér aðgerðir, er
miðuðu í rétta átt.
Afstaða Lúövíks
kemur á óvart
Steingrímur Hermannsson land-
búnaðarráðherra sagði að afstaða
Lúðvíks kæmi sér mjög á óvart.
Hann hefði áður tjáð sér að
þingflokkur Alþýðubandalagsins
myndi styðja þetta stjórnarfrum-
varp, þótt gera myndi nokkrar
athugasemdir. Frumvarpið væri
flutt að beiðni bænda. Sjálfur hefði
hann getað hugsað sér ýmislegt í því
á annan veg. En þetta væri sam-
komulagsfrumvarp, sem Stéttarsam-
band bænda, stjórn Búnaðarfélags,
Framleiðsluráð og bændafundir
hefðu fjallað um. Ráðherra tók undir
það hjá Páli Péturssyni (F) að
vandinn hefði verið minni nú, ef
hliðstætt frv. frá árinu 1972 hefði þá
verið samþykkt.
Ráðherra sagðist viðurkenna að
vandinn væri verulega minni í
sauðfjárbúskap en mjólkurbúskap.
Þess væri þó að geta að útflutningur
hefði aukist úr 26% heildarfram-
leiðslu kjöts 1976 í 35% í ár. Það
væri þó ekki höfuðvandinn, heldur
hitt, að áður hefði fengist allt að
80% framleiðslukostnaðar á
erlendum markaði en nú aðeins 42%.
Ráðherra vitnaði til bændafunda,
er hann hefði haldið, og 800 manns
hefðu sótt. Þorri bænda á þessum
fundum hefði verið samþykkur
frumvarpinu, sem byggt væri í
aðalatriðum á tillögum 7 manna
nefndar.
Ráðherra sagði rétt að íhuga
ábendingar um skatt á framleiðslu
umfram ákveðinn kvóta, svo og um
samdrátt hjá ríkisbúum.
Staðreyndin væri að útflutnings-
bótaþörf hefði aukizt um 50%.
Vandinn hefði því vaxið, þótt sumir
gerðu lítið úr. Því væri rétt að grípa
til mótaðgerða, sem bændur hefðu
sjálfir náð samstöðu um. Sá væri
tilgangur þessa frumvarps.