Morgunblaðið - 03.02.1979, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. FEBRÚAR 1979
Spjallað við
Þórð Júlíusson bónda og líffræðing um
riðuveiki í Norðfjarðarsveit
„Nœmi fyrir riðuveikinni
virðistganga í erfðir”
28
RIÐUVEIKI heíur á undanförnum árum orðið vart á bæjum í
Norðfjarðarsveit og fer úthreiðsla sjúkdómsins vaxandi með hverju
árinu. Eðlilega hafa bændur í Norðfirði miklar áhyggjur af
sjúkdómi þessum og eru uggandi um sinn hag ef veikindin magnast
enn. Þórður Júlfusson á Skorrastað hefur fylgst náið með
sjúkdómnum og framvindu hans í sveitinni, hann hefur verið í
sambandi við sérfræðinga í sauðfjársjúkdómum og bændur í
sveitinni hafa falið honum ásamt öðrum manni að fylgjast með
framvindu mála í sambandi við riðuveikina. Þórður er menntaður
líffræðingur, en býr nú á Skorrastað á móti föður sínum.
— Það nýjasta, sem við höfum
fregnað um eðli þessa sjúkdóms,
er að næmi fyrir riðuveiki í
sauðfé virðist ganga í erfðir,
segir Þórður. — I Bretlandi hafa
verið gerðar rannsóknir í sam-
bandi við þennan sjúkdóm og
tekizt hefur að rækta kindur
sem eru algjörlega ónæmar
fyrir þeirri riðuveiki, sem verið
hefur á viðkomandi bæ. Berist
hins vegar riðuveiki annars
staðar frá á þennan bæ kunna
allar kindur á bænum að stein-
drepast úr riðuveiki og virðist
því um margar tegundir sama
sjúkdómsins að ræða.
— Þessar niðurstöður kunna
að vera ljós í myrkrinu fyrir
okkur og við verðum bara að
vona að hér í sveitinni sé aðeins
ein tegund veikinnar og að við
séum það einangraðir hér að
hingað berist ekki aðrar tegund-
ir. Það styður e.t.v. kenninguna
um arfgengi næmisins að hér
Það er Júlíus Þórðarson bóndi
á Skorrastað í Norðfjarðarsveit,
sem þetta mælir, en hann flutt-
ist austur árið 1949 og hóf
fljótlega búskap á nýbýli út úr
jörðinni á Skorrastað, en þar er
fjórbýli. Júlíus er af Barða-
ströndinni, en líkar ekki síður
að búa fyrir austan. Hann er
ómyrkur í máli þegar hann talar
um þær aðgerðir í landbúnaðar-
málum, sem boðaðar hafa verið
af landbúnaðarráðherra og ekki
er álit hans meira á fram-
kvæmdum Alþýðubandalags-
manna og fleiri á kosninga-
loforðunum frá síðasta vori, eða
milliliðum í landbúnaði en gef-
um Júlíusi orðið á ný:
— í fyrravetur vildu bændur
ganga á undan með góðu for-
dæmi til að hægt yrði að vinna á
verðbólgunni. Fundir voru
haldnir um allt land þar sem að
lokum voru gerðar samþykktir,
sem voru að skapi Stéttarsam-
bands bænda og í raun knúðar
fram af Stéttarsambandinu.
Forsvarsmenn bænda töldu
þeim skylt að ganga á undan og
meira að segja samþykktu
bændur á sig nýja skatta. En
gullið tækifæri var látið renna
út í sandinn og nú kemur ekki til
greina að bændur samþykki á
sig fóðurbætisskatta eða aðrar
hjá okkur eru allar kindurnar
dauðar undan einum hrút, en
svo aftur allar lifandi undan
öðrum. Ef riðuveikin væri bráð-
smitandi þá væri dauðaprósent-
an miklu hærri en raun ber
vitni. Hér í sveitinni hafa enda-
bæirnir þrír hvorum megin
alveg sloppið við veikina enn
sem komið er að minnsta kosti
og bendir það til þess að sjúk-
dómurinn sé hægsmitandi eða
þá að stofnarnir á þessum bæj-
um séu sterkari en annars
staðar í sveitinni.
— Það er nokkuð líklegt að
riðuveikin hafi borizt hingað
austur beint frá Bretlandi t.d.
með fuglamaur. Þessi maura-
tegund fannst fyrst í Surtsey á
sínum tíma, en síðan hér árið
1977. Við rannsóknir hefur
komið í ljós að maurinn getur
hafa borið með sér riðuveiki.
— Hjá okkur er fé í húsum
allan veturinn og það kann að
slíkar álögur. Viðhorfin hafa
breytzt það mikið í þjóðfélaginu
að þetta er ekki hægt lengur.
— Ríkisstjórn Geirs
Hallgrímssonar gerði sitt til
varnar gegn verðbólgunni og
febrúarlögin voru spor í rétta
átt, en þau runnu út í sandinn,
þar sem þeim var ekki fylgt. Nú
eru nýir herrar komnir í ráð-
herrastólana og með ný viðhorf.
Fundir hafa verið haldnir um
hið nýja landbúnaðarfrumvarp,
sem 7 manna nefndin smíðaði,
en það hefur lítinn hljómgrunn
meðal bænda og hlýtur því að
verða fellt. Sem dæmi um stuðn-
inginn við það má nefna, að á
250 manna fundi á Hvolsvelli
fyrir nokkru lýstu 50 fundar-
menn sig fylgjandi frumvarp-
inu.
— Það kemur ekki til greina
fyrir bændur að gera neitt eða
ganga á undan fyrr en ríkis-
stjórnin hefur leikið sinn leik.
Ætlar hún í rauninni að ráðast
gegn verðbólgunni eins og reynt
var með febrúarlögunum eða er
þetta aðeins sýndarmennska.
— Þessi stjórn er verri en þær
sem á undan henni hafa verið og
hafa þær þó ekki allar verið
góðar. Það er komið á daginn að
kosningaloforð stjórnarliða
voru ekki annað en orðin tóm á
vera að sjúkdómurinn breiðist
hraðar út vegna þesS. Féð
virðist fá veikina sem lömb, en
þau eru iðulega innan um sjúkt
fé. Sjúkdómurinn kemur mest í
ljós á þriðja vetri, sem þýðir að
ærnar ganga með sjúkdóminn í
tvö ár áður en hann kemur í ljós.
Veikinnar verður oftast vart
eftir að rollurnar eru orðnar
lambfullar.
— Stjórnvöld hafa rausnast
til að bjóða bætur fyrir niður-
skurð á sjúku fé, en ég held nú
að lítil trygging sé fyrir því að
bændur lógi lambfullri á meðan
þeir fá ekki nema 18 þúsund
krónur fyrir hana, en að hausti
fengju þeir 80 þúsund krónur
fyrir áiia og lömbin. Riðuveik á
getur gefið af sér væn lömb og
slíkt verður að taka með í
dæmið þegar greiða á bætur.
— Ég hef þrátt fyrir allt trú á
að við náum upp góðum og
heilbrigðum stofni og komumst
yfir þessa erfiðleika, en það
tekst ekki nema allir leggist á
eitt. Við höfum orðið að fækka
fénu vegna veikinnar, en höfum
í staðinn fjölgað kúnum. Þá
erum við einnig með tvær gyltur
hér á Skorrastað, en það er
meira í tilraunaskyni segir
Þórður Júlíusson bóndi og líf-
fræðingur að lokum.
síðasta vori. Árið 1971 var við-
reisnarstjórnin búin að sitja
lengi og þjóðin hafði búið við
nokkuð stöðugt verðlag. í kosn-
ingunum þá kusum við verðbólg-
una yfir okkur, en hún er okkar
mesti bölvaldur. Það virðist
vera alveg sama hvar Alþýðu-
bandalagið kemur nálægt, verð-
bólgan er alltaf á næstu grösum.
Þeir eru svo verðbólgnir
kommarnir, að þeir ná henni
alltaf upp.
— Það er komið á daginn að
ekkert var að marka orð og
stefnur flokkanna fyrir kosning-
ar. Alþýðubandalagsmenn, og
þá hef ég Lúðvík Jósepsson
einkum í huga, sögðu fyrir kosn-
ingar að í landinu væri engin
offramleiðsla á landbúnaðarvör-
— í tíð síðustu vinstri stjórnar
vantaði bændur alltaf 30% upp
á kaupið, segir Július Þórðar-
son bóndi á Skorrastað
um, það ætti bara að borga
bændum hærra kaup. Alþýðu-
bandalagsmenn gerðu land-
búnaðarmálin að eins konar
helgu landhelgisstríði fyrir
kosningarnar. Þeir ætluðu að
kippa þessum málum í liðinn ef
þeir kæmust í ríkisstjórn. Það
gengur ekki lengur að menn geti
lofað endalaust fyrir kosningar
en standi svo ekki við einn
einasta staf af því sem þeir
segja. Reyni ekki að taka á
vandanum hvað þá meira.
Þannig gleymdu Alþýðubanda-
lagsmenn öllum stóru orðunum
eftir að þeirra menn voru komn-
ir í stólana. Þeir gerðu ekki hið
minnsta tilkall til þess að fá
landbúnaðarmálin, höfðu ekki
áhuga á því eftir að þeir voru
komnir í stjórn.
Framsóknarflokkurinn fer
enn með landbúnaðarmálin, því
er miður. Flokkur, sem er svo
mikill landbúnaðarflokkur, að í
tíð síðustu vinstri stjórnar vant-
aði bændur allt 30% upp á
kaupið. Ingólfur Jónsson kom
því í gegn í sinni ráðherratíð að
laun bænda hækkuðu um leið og
laun annarra stétta, en Stéttar-
samband bænda og Fram-
sóknarflokkurinn glutruðu
þessu niður. Vísitöluna verður
að taka úr sambandi svo einhver
sanngirni ríki. Ef bæta á laun
þess lægst launaða, þá hækkar
sá mest sem mest hefur fyrir.
Meðan þetta vísitölukerfi er við
lýði ríkir ekkert réttlæti.
— Eg hef heita bölvun á
niðurgreiðslunum og þær koma
engum til góða nema stór-
bændunum og í því er ekkert
réttlæti. Bændur eru fúsir til að
fórna eins og aðrir ef það er
talið nauðsynlegt, en ég er alls
ekki viss um að þörf sé á neinum
fórnum. Fólk á að kaupa vöruna
á því verði sem hún kostar, það
er ekki hægt að lækka vöruna
endalaust og segja fólki síðan að
éta og éta.
— Ég deildi hart á milliliða-
kerfið í landbúnaðinum á Egils-
staðafundi okkar Austfjarða-
bænda haustið 1977. Mín skoðun
er sú að þá hafi um 50% farið í
milliliði, en nú er búið að taka
söluskattinn út úr þannig að þar
hefur orðið nokkur lagfæring á.
Það er nauðsynlegt fyrir
bændur að losa sig undan kaup-
I félögunum. Hér í Norðfjarðar-
sveit höfum við gott dæmi um
vald kaupfélagsins, sem er með
sláturleyfið í sveitinni. í raun
væri ekkert einfaldara en að
bændur hefðu það sjálfir. Við
stöndum í hasar við kaupfélagið
hér út af ýmsum málum og ég
segi það hreint út, að ég vona að
við bændur fáum sjálfir þetta
sláturleyfi svo að við getum þá
borið kostnaðinn sjálfir eða séð
þennan hagnað, sem alltaf er
verið að tala um.
— Það er enginn vafi á því að
sláturleyfishöfum er ætlaður
allt of ríflegur hluti og þessi mál
eru ekki nægjanlega á hreinu.
Peningar bænda eiga að sjálf-
sögðu að ganga þeint inn í
bankana og það er óþolandi að
þessi vöruskiptaverzlun skuli
tíðkast enn. Kaupfélögin eru
ekki lengur í þjónustu bænda,
þau eru rekin eins og hver önnur
verzlun og hér á Norðfirði er
kaupfélagið eitt um nær alla
verzlun.
— Það er athyglisvert í sam-
bandi við kaup á fóðurbæti að
hann er mörgum sinnum dýrari
hér en á Eskifirði og Reyðar-
firði. Ég hef í mörg ár verzlað á
Eskifirði eða Reyðarfirði og
pokinn af fóðurbæti er t.d. 2-400
krónum ódýrari þar en hér. Á
maís er munurinn allt upp í
þúsund krónur á einum poka.
Þetta er Framsóknarsveit hér í
Norðfirði, e.t.v. er það ástæðan
fyrir þessum kjörum, sem fást
hjá kaupfélaginu hér, segir
Júlíus Þórðarson. Sjálfsagt væri
hægt að halda áfram spjallinu
við hann miklu lengur, því að
maðurinn er allt annað en
ánægður með hvernig staðið er
að málum bænda. Við látum þó
hér staðar numið, en þess skal
getir að Norðfjarðarsveit er
sjálfstætt sveitafélag með rúm-
lega 100 íbúa.
,Jjofa endalausten
standa svo ekki við
einn einasta staf”
— ÉG HEF í rauninni aldrei verið mikill bóndi og síðan ég kom
hingað austur hef ég verið í ýmsum störfum með búskapnum. Ég
hef eigi að síður mikinn áhuga fyrir málefnum smáhænda og það
sem mér brennur mest í muna í sambandi við landbúnaðarmálin um
þessar mundir eru verðlagsmál bænda. Frá mínum bæjardyrum
séð, kemur ekki til greina að samþykkja það lagafrumvarp um
hreytingar á ýmsu skipulagi landbúnaðarins, sem lagt hefur verið
fram á þingi og ég vil taka það skýrt fram, að ég hef heita bölvun á
niðurgreiðslum landbúnaðarvara.