Morgunblaðið - 04.03.1979, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARZ 1979
amalt
og
ott...
Kvíöi ég fyrir aö koma í Fljót,
kvíöi ég fyrir Sléttuhlíö,
kvíöi ég ríöa kulda mót.
Kvíðvænleg er þessi tíö.
Fagurt er í Fjöröum,
þá frelsarinn gefur veöriö blítt,
hey er grænt á göröum,
grös og heilagfiskið nýtt.
En þá veturinn aö þeim tekur aö sveigja,
veit ég enga verri sveit
um veraldar reit.
Menn og dýr þá deyja.
Látra-Björg
Lagavísa
Forlög koma ofan aö,
örlög kringum sveima,
álögin úr ýmsum staö,
en ólög fæöast heima.
Páll Vídalín
Læt ég fyrir Ijósan dag
Ijós um húsiö skína,
ekki til aö yrkja brag
eöa kiþþa neinu í lag,
heldur til aö horfa á konu mína.
Páll Ólafsson
Kviðlingar og viðlög
Týnt hef ég hnífi,
troöiö hef ég skó,
hallast ég á hestinum,
en ríöa verö ég þó.
Laxinn stekkur strauminn á
og stiklar á höröu grjóti.
Illt er aö leggja ást viö þá
er enga kann á móti.
Margur þrísar sumariö
fyrir fagran fuglasöng,
en ég hæli vetrinum,
því nóttin er löng.
Ur þjóðsögum
Dansinn
Einu sinni til forna var prestur í Hruna í
Arnessýslu sem mjög var gefinn fyrir
skemmtanir og gleðskap. Það var ávallt vani
þessa prests þegar fólkið var komið til kirkju á
jólanóttina að hann embættaði ekki fyrri part
næturinnar, heldur hafði dansferð mikla í
kirkjunni með sóknarfólkinu, drykkju og spil og
aðrar ósæmilegar skemmtanir langt fram á nótt.
Presturinn átti gamla móður sem Una hét; henni
var mjög móti skapi þetta athæfi sonar síns og
fann oft að því við hann. En hann hirti ekkert um
það og hélt teknum hætti í mörg ár.
Eina jólanótt var prestur lengur að þessum
dansleik en venja var; fór þá móðir hans sem
bæði var forspá og skyggn, út í kirkju og bað son
sinn hætta leiknum og taka til messu. En prestur
segir að enn sé nægur tími til þess og segir: „Einn
hring enn, móðir mín.“ Móðir hans fór svo inn
aftur úr kirkjunni. Þetta gengur í þrjár reisur að
Una fer út til sonar síns og biður hann að gá að
guði og hætta heldur við svo búið en verr búið. En
hann svarar ávallt hinu sama og fyrri. En þegar
hún gengur fram kirkjugólfið frá syni sínum í
þriðja sinn heyrir hún að þetta er kveðið og nam
vísuna:
„Hátt lætur í Hruna,
hirðir þangað bruna;
svo skal dansinn duna
að dregnir megi það muna.
Enn er hún Una
og enn er hún Una.“
Þegar Una kemur út úr kirkjunni sér hún
mann fyrir utan dyrnar; hún þekkti hann ekki, en
illa leizt henni á hann og þótti víst að hann hefði
kveðið vísuna. Una brá mjög illa við þetta allt
saman og þykist nú sjá að hér muni komið í óefni
og þetta muni vera djöfullinn sjálfur. Tekur hún
þá reiðhest sonar síns og ríður í skyndi til næsta
prests, biður hann koma og reyna að ráða bót á
þessu vankvæði og frelsa son sinn úr þeirri hættu
sem honum sé búin. Prestur sá fer þegar með
íHruna
henni og hefur með sér marga menn; því tíðafólk
var ekki farið frá honum. En þegar þeir koma að
Hruna var kirkjan og kirkjugarðurinn sokkinn
með fólkinu í, en þeir heyrðu ýlfur og gaul niðri í
jörðinni. Enn sjást rök til þess að hús hafi staðið
uppi á Hrunanum, en svo heitir hæð ein er
bærinn dregur nafn af sem stendur undir henni.
En eftir þetta segir sagan að kirkjan hafi verið
flutt niður fyrir Hrunann þangað sem hún er nú
enda er sagt að aldrei hafi verið dansað síðan á
jólanótt í Hrunakirkju.
Þorgeir féll þá svo fast á árar, að af gengu
báðir háirnir. Þá mælti hann:
„Legg þú til, Grettir, meðan ég bæti að
hánum.“
Grettir dró þá fast árarnar, meðan Þorgeir
bætti að hánum; en er Þorgeir tók að róa, höfðu
svo lúizt árarnar, að Grettir hristi þær í sundur á
borðinu. Þormóður kvað betra að róa minna og
brjóta ekki. Grettir þreif erði tvö, er lágu í
skipinu, og rak borur stórar á borðstokkunum og
reri svo sterklega, að brakaði í hverju tré. En með
því að skip var gott, en menn heldur í röskvara
lagi, þá náðu þeir Hvalshaushólm. Grettir spyr,
hvort þeir vildu heldur fara heim með uxann eða
setja upp skipið. Þeir kjöru heldur að setja upp
skipið, og settu þeir upp með öllum sjánum, þeim
sem í var, og jöklum, en það var mjög sýlt. En
Grettir leiddi uxann, og var hann mjög stirður í
böndunum, en allfeitur; varð honum mjög mætt.
En þá er hann kom neðan hjá Tittlingsstöðum,
þraut uxann gönguna. Þeir fóstbræður gengu til
húss, því að hvorugir vildu veita öðrum að sínu
hlutverki. Þorgils spyr að Gretti, en þeir sögðu,
hvar þeir höfðu skilið. Hann sendi þá menn á
móti honum, og er þeir komu ofan undir
Hellishóla, sáu þeir, hvar maður fór í móti þeim
og hafði naut á baki, og var þar kominn Grettir
og bar- þá uxann. Undruðust þá allir, hversu
mikið hann gat orkað. Lék Þorgeiri næsta öfund
á um afl Grettis.
Annálar
Urlslenzkum annálabrotum
Ár 1631
Svo bar við á Norðurlandi, að
konur tvær, sem upp úr
þrettándanum jusu hvor aðra
illyrðum og heituðust, urðu ein-
mitt bráðkvaddar. Drottinn,
miskunna þú oss! — Sömuleiðis
sama ár deyddi kona nokkur á
Norðurlandi sjálfa sig með hníf,
og olli síðan afturganga hennar
ógurlegri hræðslu og skelfingu.
Haldið er, að hún hafi komizt á
skip með sjómönnum úr Hrísey;
gerði hún þeim þungar búsifjar
með mörgum og miklum djöful-
legum ásóknum, þangað til þeir
neyddust til að leita sér hælis í
landi. Fór hún svo aftur með
þeim í sína sveit, og fyrir
sameiginlega bæn í kirkjunni
gerði hún ekkert illt af sér. —
Hér við bætist, að 1. september
þetta ár hringdu allar klukkurn-
ar í Skál á Suðurlandi sjálf-
krafa, og kom þar enginn maður
nærri.
Ár 1632
Ein hin ólmasta á, sem rennur
úr Þingvallavatni, stærsta
stöðuvatni á landinu, gjörþorn-
aði milli hárra kletta.
Ár 1633
Bæ nokkurn á Vesturlandi kafði
svo í snjó, að hann kom ekki
uppaftur fyrr en sumarið eftir,
og voru þá allir heimamenn
dauðir.
(Úr íslenzkum annálabrot-
um eftir Gísla Oddsson
biskup í Skálholti. Jónas
Rafnar sneri á íslenzku).
Ekki eru allar ástir í andliti íólgnar
Margur hyggur auð íannars garði
Bundinn er sá er barnsins gætir
Aldrei nær sá heilum eyri er hálfan fyrirlítur
Lítið lærist leiðum strák
llafa skal gott ráð þótt úr refsbelg komi
Úr fornritum
Ur
Grettis-
sögu
Hér segir frá því er Grettir
kemur á Reykjahóla til
Þorgils bónda, en þar voru
fyrir þeir fóstbræður Þorgeir
Hávarsson og Þormóður
Bcssason, sem segir frá í Fóst-
bræðrasögu. Fleiri munu þó ef
til vill minnast þeirra úr
Gerplu Halldórs Laxness.
Grettir kom á Reykjahóla
nær veturnóttum og beiddi
Þorgils veturvistar. Þorgils
sagði, að honum væri til reiðu
matur, sem öðrum frjálsum
mönnum, „en ekki er hér vönd
vistargerð".
Grettir kvaðst ekki um það
vanda.
„Er hér enn annar hlutur til
vandhæfa," sagði Þorgils; „Þeir
menn ætla hér til vistar, en
nokkuð þykja vanstilltir, sem
eru þeir fóstbræður Þorgils og
Þormóður. Veit ég eigi, hversu
yður hentar saman að vera, en
þeirra vist skal hér jafnan vera,
er þeir vilja. Nú máttu vera
hér, ef þú vilt, en engum yðar
skal duga að eiga illt við
annan."
Grettir sagði, að hann myndi
á engan mann leita fyrri, og
einkanlega, ef bóndi vildi svo.
Litlu síðar komu þeir fóst-
bræður heim. Ekki féll blítt á
með þeim Þorgeiri og Gretti, en
Þormóður lét sér vel fara.
Þorgils bóndi sagði þeim fóst-
bræðrum allt slíkt, sem hann
sagði Gretti, en þeir gerðu svo
mikil metorð hans, að hvorugir
lögðu öðrum öfugt orð; en þó
fóru ekki þykkjur þeirra
saman. Leið nú svo öndverður
veturinn af.
Það segja menn, að Þorgils
bóndi átti eyjar þær, sem
Ólafseyjar heita; þær liggja út
á firðinum, hálfa aðra viku
undan Reykjanesi. Þar átti
Þorgils bóndi uxa góðan, og
hafði eigi sóttur orðið um
haustið. Talaði Þorgils um
jafnan, að hann vildi ná honum
fyrir jólin. Það var einn dag, að
þeir fóstbræður bjuggust til að
sækja uxann, ef þeim fengist
hinn þriðji maðurinn til liðs.
Grettir bauð að fara með þeim,
en þeir létu vel yfir því; fara
síðan þrír á teinæringi. Veður
var kalt og lék á norðan. Skipið
stóð í Hvalshaushólmi. Sigldu
þeir út, og græddist heldur
vindurinn, komu við eyjarnar
og tóku uxann. Þá spurði Grett-
ir, hvort þeir vildu heldur
leggja úr uxann eða halda
skipinu, því að brim mikið var
við eyna. Þeir báðu hann halda
skipinu. Hann stóð við mitt
skipið á það borð, er frá landi
horfði, tók honum sjárinn
undir herðablöðin, og hélt svo,
að hvergi sveif. Þorgeir tók upp
uxann aftan, en Þormóður
framan, og hófu svo út í skipið,
settust síðan til róðrar, og réri
Þormóður í hálsi, en Þorgeir í
fyrirrúmi, en Grettir í skut, og
héldu inn á flóann. Og er þeir
komu inn fyrir Hafraklett,
styrmdi þá að þeim.
Þá mælti Þorgeir: „Frýr nú
skuturinn skriðar,"
Grettir svarar: „Eigi skal
skuturinn eftir liggja, ef allvel
er róið í fyrirrúminu."
Eigi skal skuturinn eftir liggja