Morgunblaðið - 04.03.1979, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARZ 1979
Pottarím
Umsjón: SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
í dag ætla ég að rabba um
sjaldséð grænmeti, sem stund-
um stingur upp kollinum í
stærstu verzlunum. Nú þykir
ekki lengur neitt tiltökumál þó
hér fáist tómatar og paprikur
allt árið um kring. Mandarínur
og melónur eru einnig vel þekkt-
ar og enginn er í vafa um
hvernig hægt er að gera sér og
sínum gott af þeim. En málið
vandast e.t.v. þegar kemur að
svo sjaldséðum gróðri sem
fennel, eggaldini, kiwi eða
mangó. Ég geri tveimur síðast-
nefndu ávöxtunum skil síðar.
Það vill svo skemmtilega til,
að nokkrar verzlanir hafa lagt
metnað sinn í gott úrval græn-
metis og ávaxta. Þar finnst mér
að SS-búðinni á Hvassaleiti hafi
tekist sérlega vel upp, svo að til
fyrirmyndar er, bæði hvað
snertir framboð og allan frá-
gang. Þar er sérstakt ávaxta- og
grænmetisborð, þar sem girni-
legar vörur liggja í fallegum
haugum og viðskiptavinirnir
geta valið að vild. Og ofan við
haugana eru brosmild andlit
hjálpsamra afgreiðslustúlkna.
Sem betur fer er plastpoka-
menningin og sjálfsafgreiðslan
ekki alveg búin að gjörsigra! I
erlendri skoðanakönnun kom
einmitt í ljós, að viðskiptavinir
völdu sér gjarnan stórverzlanir
eftir því hversu grænmetisborð-
in voru fallega frágengin og það
finnst mér mjög skiljanlegt. En
aukið úrval leggur líka þá kvöð á
verzlunarstjórana, að þeir sjái
til þess að fræða afgreiðslufólk-
ið um nýjar vörur.
Auðvitað er það sorglegt,
hversu dýrt margt af þessu
sjaldséða grænmeti og ávöxtum
er. Þar á móti kemur að lítill
biti hrekkur oft langt. Og ef þið
notið grænmeti, þurfið þið t.d.
ekki eins mikið af kjöti, svo þar
sparið þið eitthvað. Ávextina er
tilvalið að nota í ávaxtasalöt,
þar sem meginuppistaðan er
ódýrari ávextir. Ekki má heldur
gleyma því, að það er spennandi
að borða eitthvað nýtt og fram-
andi, og eitthvað má kannski
borga fyrir að svona einstaka
sinnum. Það er sjálfsagt að
vekja sérstaka athygli fjölskyld-
unnar, ef eitthvað óvenjulegt er
á ferð, svo allir geti notið
eftirvæntingarinnar í samein-
ingu og borið saman bækur
sínar. Allt nýtt og og óvænt
gefur lífinu lit.
Góða skemmtun!
Avocado
Avocadoávöxturinn er upp-
runninn í skógum Mið- og Suð-
ur-Ameríku. Hann er einn
þeirra nýju vara, sem komu til
Evrópu í kjölfar landafunda
Kólumbusar á 16. öld, þegar
kartaflan, tómaturinn og tóbak-
ið fluttust yfir hafið. Eftir að
hafa verið gleymdur í nokkrar
aldir hefur avocado slegið ræki-
lega í gegn í Evrópu nú á síðustu
árum. Bragðið er milt og fellur
því flestum vel í geð.
Avocado er fallega grænt,
stundum svargrænt, slétt eða
hrjúft og líkt peru í laginu.
Ávöxturinn er þroskaður ef
hann lætur undan, þegar ýtt er
á. Óþroskaður ávöxtur þroskast
á 2—10 dögum í lokuðu íláti, eða
plastpoka, við stofuhita, og
geymist þroskaður i kæliskáp í
HSiLT ocr juNCmé. —
-SKoecD avooaoo
HÍLOA OCr UuPA
AF Ávox.TuOufi /E.rrl
Aö FALLA RjfSTUM ueu
1 o& ee &íouwoie'
&Tyv©4 'i ÝHisce<áT
Gorr,
nokkra daga. Því þroskaðri sem
hann er, því ljúffengari er hann.
Hann er skorinn að endilöngu,
og honum snúið lítillega svo
hann losni af steininum. Þegar
steinninn hefur verið fjarlægð-
ur, þá er auðvelt að nálgast
aldinkjötið. Opnið ávöxtinn ekki
fyrr en rétt áður en þið notið
hann, því líkt og epli þá dökknar
aldinkjötið þegar loftið kemst
að. Sítrónusafi hindrar þó litar-
breytinguna líkt og á eplum.
Avocado er ljúffengur forrétt-
ur, t.d. í salati með rækjum og
e.t.v. einhverju grænmeti, t.d.
tómötum. Hvítlaukur, grænar
kryddjurtir, nýmalaður pipar
ásamt svolítillí olíu og ediki,
helzt vínediki, er prýðismatur. 1
meðalstórt avocado og 200—250
gr af rækjum er léttur forréttur
handa fjórum. Einniger
avocado gott með köldum kjúkl-
ingum eða öðru köldu kjöti, e.t.v.
með edikssósu yfir, eða með. Það
er bæði hægt að setja avocado-
bita í salat, eða merja það,
þannig að það verði að þykku
kremi og setja það í salatið. Það
Sjald-
seðir
gestir, en
séðir þó
er mjög skemmtilegt að bera
avocadorétti fram í hýðinu, sem
aldinkjötið hefur verið skafið
úr. í Suður-Ameríku er avocado
stundum stappað og síðan hellt
yfir það heitu kjötsoði og borið
fram strax. Súpan má ekki sjóða
á eftir, því soðið avocado þykir
beizkt og bragðvont. Vegna þess
hve bragðið af ávextinum er
milt, má vel nota avocado í
ávaxtasalöt, fylla avocadohýði
með þeyttum, sætum rjóma eða
kremi, eða merja aldinkjötið
saman við þeyttan rjóma eða
krem.
En það er víst að ef avocado er
blandað saman við ofannefnd
hráefni, þá hlýtur útkoman að
verða góð.
Eggaldin
Eggaldin eða aubergine eins
og það heitir á frönsku, er af
sömu ætt og kartaflan og einnig
upprunnið í M- og S-Ameríku.
Það barst til Evrópu um líkt
leyti og avocado. Það varð fljót-
lega mikið ræktað allt í kringum
Miðjarðarhafið. Þar þrífst það
vel og er afar vinsælt. Þetta er
fallegur ávöxtur, dökkfjólublár
og glansandi. Það er þroskað
þegar það er mjúkt viðkomu, og
þá á það að vera ljósgult að
innan og kjarnarnir, sem eru
borðaðir með, eiga helzt að vera
nokkurn veginn samlitir aldin-
kjötinu.
Eggaldin er ekki bragðmikið
og því er bezt að krydda það vel.
Hvítlaukur fer einkar vel með
því. Oftast er það látið liggja í
svolitlu salti í 30—60 mín. áður
en það er matreitt. Bæði gefur
saltið bragð og svo dregur það
úr því safa, sem sumir segja að
sé beizkur og spilli matnum, en
ekki er ég viss um það. Hýðið er
bragðmikið og gott og á tví-
mælalaust að fylgja með. Tóm-
atar fara einkar vel með eggald-
ini, svo og paprika og sellerí.
Eggaldin er magur ávöxtur, en
vegna þess að hann er oft steikt-
ur í olíu, sem hann sýgur ótæpi-
þtf> A.rrM« E(ocw_©»/t
Exjú /ve rtiLA vte
Aö eoéALOiH,
pBML fi-0 ÉOÁiO
ÞAfi. two oe. 6orr i
e«A60HiiCL4
T.ö; ne-0 TpqatvH ÖV
HvtTLAdK.
lega í sig, verða eggaldinréttir
oft ærið hitaeiningaríkir. En
ekki er síðra að glóðarsteikja
eggaldin eða baka það í ofni.
Stundum er eggaldin skorið að
endilöngu, aldinkjötið skafið úr
og soðið með grænmeti, hrís-
grjónum og e.t.v. kjöti. Síðan er
allt sett aftur í hýðið og bakað
við u.þ.b. 200° í um 30 mín.
Möguleikarnir eru því margir,
en hér læt ég fylgja uppskrift að
eggaldinrétti, sem ég held sér-
staklega upp á.
Eggaldinréttur
(handa fjórum)
Þessi réttur hefur greinilega
orðið fyrir áhrifum frá Austur-
löndum nær, því þar er algengt
að tómatréttir séu kryddaðir
með kanel og ykkur er óhætt að
trúa því að það er afar gott. Mér
finnst betra að blanda brauð-
mylsnu saman við ostinn, þegar
ég baka hann í ofni, því þá
verður hann ekki seigur, heldur
stökkur oggullinn. Þessi réttur
á ekki að vera tiltakanlega dýr,
því í honum er ekki kjöt, og
eggaldin hefur ekki verið mjög
dýrt til þessa. Sósuna getið þið
auðvitað notað með ýmsum öðr-
um mat, t.d. glóðarsteiktu kjöti.
Tómatsósa:
olía
2 vænir laukar
1—2 hvítlauksrif eftir smekk
1 stór dós niðursoðnir tómatar
1 lárviðarlauf
V4 — V2 tsk kanell
1 tsk oregano, helzt ekki duft,
heldur blöðin heil
nýmalaður pipar eftir smekk
1 vænt eggaldin
salt
400 gr spaghetti
200 gr rifinn ostur, gjarnan
óðalsostur
Vi dl brauðmylsna
1. Hitið olíuna, meðan þið
sneiðið laukinn í þunnar sneiðar
og saxið hvítlaukinn smátt.
Setjið laukinn og hvítlaukinn út
í heita olíuna og látið malla í
henni undir loki þar til laukur-
inn er orðinn mjúkur og glær, en
alls ekki brúnn, því þá gefur
hann sósunni rammt bragð.
2. Hellið nú innihaldi dósar-
innar í laukpottinn og látið
malla á vægum hita, ásamt
kryddinu, í u.þ.b. 30 mín. eða þar
til sósan er vel þykk. Sjóðið
hana kröftuglega án loks undir
lokin, ef hún er ekki orðin full
þykk.
3. Á meðan sósan mallar,
skerið þá eggaldinið í þunnar
sneiðar, eftir að hafa þvegið það
vel. Stráið síðan svolitlu salti á
sneiðarnar og látið þær standa í
sigti, gjarnan með svolitlu fargi
á, því þá pressast meiri safi úr
þeim. Sneiðarnar eiga að verða
mjúkar.
4. Sjóðið spaghettíið í miklu
vatni. Spaghettiþjóðin ítalir
segja 100 gr af spaghetti á
vatnslíterinn, en það er nú e.t.v.
ríflegt. Og vatnið á að bullsjóða.
Bragðið á eftir um 8 mín. suðu
og ef þá er ekki enn soðið,
aðgætið þá eftir 1—2 mín. Spag-
hettiið er soðið þegar það er
mjúkt í gegn, en veitir þó tönn-
unum enn viðnám. Þá segja
ítalir að það sé „al dente".
Ofsoðið spaghetti er vægast sagt
lítið lystugt. Síðan látið þið
renna af spaghettiinu í snar-
hasti og setjið smjörklípu
saman við það, svo það festist
síður saman. Skolið eða þurrkið
mesta saltið af eggaldinsneiðun-
um og þerrið þær svolítið.
5. Setjið nú spaghettiið í ofn-
fast fat, hellið sósunni yfir,
leggið eggaldinsneiðarnar ofan
á og stráið að lokum ostinum,
sem hefur verið blandað saman
við mylsnuna, yfir sneiðarnar.
Bakið nú við u.þab. 200° í 30
mín. eða þar til eggaldinið er
alveg mjúkt í gegn og gjarnan
stökkt í kantana. Þá er osturinn
væntanlega einnig gullinn.

Fennel
Fennel er falleg jurt. Neðsti
hluti stönglanna vex í hnýði og
upp úr því standa grannir
stönglar með fagurgrænt og
fíngert blaðskrúð, sem minnir á
dill, enda er jurtin sömu ættar
og dill og auk þess steinselja,
kerfill, kúmen, koríander og
anís. Hnýðið er notað sem græn-
meti og blöðin og fræin sem
krydd, og þau fást hér víða
þurrkuð á glösum. Jurtin er
svolítið sæt og bragðið minnir
auk þess á anís eða jafnvel
lakkrís. Það geymist óþvegið í
plastpoka í kæliskápnum í
nokkra daga. Bezt er að fletta
yzta laginu af og henda því,
þegar þið ætlið að nota hnýðið.
Síðan þarf að þvo vel milii
stönglanna, því þar vill safnast
fyrir mold og sandur. Blöðin og
mjóu stönglana getið þið geymt
í kæliskáp í nokkra daga, eða
fryst og saxað svo í fisksúpur og
sósur eftir því sem þið þurfið, og
það er ekki amaleg viðbót. V2 — I
hnýði er hæfilegur skammtur á
mann, svona eftir stærð hnýð-
anna.
Fennel má nota líkt og sellerí,
þ.e. bæði hrátt og soðið. Sem
forréttur er það gott skorið í
sneiðar og borið fram með ídýf-
um hvers konar, ekki sízt úr
sýrðum rjóma eða ými. Einnig
er það gott sem eftir- eða milli-
réttur. Italir hafa þann ágæta
hátt á að bera stundum fram
öe. FAllesa
öíæn jwer oCr öeAá&t
ÍK/'ÍILU.H. ESJCrAU jwoefcue
UPPA ÍHSA HZ)&Ul-e.'up4(
<Xr BZ. &OTT £ÆO< í (L3or-
06- PmíiérTt
grænmeti í ísvatni. Þá verður
það stökkt og kalt. Þetta á vel
við fennel. Ostur, ekki sízt
gráðaostur, er þá mjög góður
með, þó fennel sómi sér vel eitt
síns liðs. Einnig er það ljúffengt
í hvers kyns grænmetissalöt,
eða ásamt köldu kjöti eða fiski
og þá gjarnan með ediksósu.
Soðið fennel er mjög gott með
hvers kyns kjötréttum, ekhi sízt
með glóðarsteiktu kjöti og lifur.
Þá er tilvalið að skera hnýðin í
sneiðar, setja í sjóðandi vatn og
sjóða í 5 mín. eftir að suðan
kemur upp. Síðan látið þið vatn-
ið renna af sneiðunum, setjið
þær í smurt, ofnfast fat eða
bakka, ásamt smjörklípum hér
og þar og bakið við u.þ.b. 200° í
15 mín. Ekki er lakara að strá
osti, blönduðum brauðmylsnu
yfir fennelið og baka þannig þar
til osturinn er orðinn stökkur og
gullinn. Þar hafið þið lostæti
með kjöti eða glóðarsteiktum
eða bökuðum lifrarsneiðum.
Gott, heimabakað brauð bætir
allan mat, og þið getið einnig
haft soðin hrísgrjón með, ef þið
viljið hafa þetta svolítið matar-
meira. Bakað fennel er auk þess
gott sem milliréttur. Fennel í
ostasósu og bakað í ofni er
einnig ljómandi réttur, bæði
einn sér, eða með öðrum mat.
Einnig þykir gott að baka
fennel í hollenzkri sósu. ■