Morgunblaðið - 06.03.1979, Blaðsíða 10
Miðlína — íslenzkt landgrunn inn fyrir miðlinu — eða
sameiginleg efnahagslögsaga íslendinga og Norðmanna?
Miklar umraíður fara fram í Noregi
um þessar mundir, ekki síður en á
íslandi. um áform norsku stjórnarinnar
um útfærslu efnahagslögsögu við Jan
Mayen í 200 mílur. Afstaða íslendinga
hefur sem kunnugt er verið sú, að þeir
eigi rétt til hafsvæða, sem ná inn fyrir
miðlínu milli Jan Mayen og íslands.
Þessi afstaða kemur meðal annars fram
í reglugerð um útfærslu íslenzku 200
mflnanna frá 1975, þar sem ákveðið er
að hugsanleg efnahagslögsaga við Jan
Mayen skuli ekki skerða efnahagslög-
sögu íslendinga, en bráðabirgðaákvæði
er um að framfylgja íslenzkri efnahags-
lögsögu aðeins að miðlínu þar til öðru
vísi verði ákveðið.
Af hálfu íslendinga hefur þvi meðal
annars verið haldið fram að Jan Mayen
sé á fslenzka landgrunninu, enda hafi
eyjan af jarðfræðingum jafnan verið
talin til hinnar fslenzku neðansjávar-
hásléttu. Með tilliti til þessara aðstæðna
sé ljóst að miðlínuskipting milli íslands
og Jan Mayens mundi skerða hafsbotns-
réttindi íslendinga, auk þess sem bent er
á að Jan Mayen megi teljast óbyggð
smáeyja.
Eyjuna helguðu Norðmenn sér með
lögum árið 1930, og krefjast samkvæmt
því 200 mflna efnahagslögsögu. Marg-
sinnis hefur þó komið fram af hálfu
norsku stjórnarinnar að Norðmenn gera
sér grein fyrir því að ekki sé um
skýlausan og afdráttarlausan rétt
þeirra að ræða, enda viðurkenna þeir að
við íslendinga sé að eiga og að ekki verði
af útfærslu án samráðs við þá.
Af ýmsu má ráða að norska stjórnin
er treg til að hreyfa málinu þar til nýr
hafréttarsáttmáli liggur fyrir eða að
minnsta kosti endanlegt uppkast að
honum. Hins vegar kemur það til að
sjómenn og útgerðarmenn, aðallega f
Norður-Noregi, þrýsta mjög á stjórnina
og vilja að hún færi út sem fyrst, enda
eru verulegir fiskveiðihagsmunir í húfi
og mikils um vert að á þessum miðum
verði sem fyrst gripið til viðeigandi
ráðstafana til verndunar fiskstofnum.
Við skiptingu efnahagslögsögunnar
við Jan Mayen hafa þrír möguleikar
einkum verið ræddir:
1. Að miðlfna verði látin gilda.
2. Að tillit verði tekið til þess að
íslenzka landgrunnið nær inn fyrir
miðlfnu milli íslands og Jan Mayen
og að efnahagslögsaga íslendinga
markist f samræmi við það.
3. Að íslendingar og Norðmenn hafi
sameiginlega efnahagslögsögu á þvf
25 þúsund ferkflómetra svæði, sem
myndast þar sem 200 mflna Ifnur frá
Jan Mayen og íslandi ganga á vfxl.
Síðasti kosturinn hefur nokkuð verið
til umræðu í Noregi og virðist mörgum
vænlegur. Um afstöðu norsku stjórnar-
innar til slfkrar lausnar er ekki vitað
með vissu. f>að hlýtur að teljast í
samræmi við tregðu hennar til að tjá sig
um málið yfirleitt, en af ýmsu má þó
ráða að hún sé síður en svo fráhverí
slfkum hugmyndum. Heita má að hér á
íslandi hafi sameiginleg efnahagslög-
saga ekki komið til umræðu, enda hefur
fslenzka ríkisstjórin enn ekki markað
sér stefnu í þessu máli, þrátt fyrir það
að hafréttarráðstefna Sameinuðu þjóð-
anna hefjist að nýju 17. þessa mánaðar,
en þar verða réttindi strandrfkja utan
200 mflna efnahagslögsögu og önnur
skyld mál mjög á döfinni.
Ummæli Benedikts Gröndals f norska
sjónvarpinu 31. janúar sfðastliðinn urðu
til þess að þrýstingur á norsku stjórnina
um að færa út í 200 mflur við Jan Mayen
jókst enn. Ummæli ráðherrans voru á þá
leið að Norðmenn ættu rétt á því að færa
út f 200 mflur við Jan Mayen. Jafnframt
kvað hann framvindu á hafréttarráð-
stefnunni vera í þá átt að í framtíðinni
mundi miðlfna skipta efnahagslögsögu
milli íslands og Jan Mayen.
Norskir sjómenn og aðrir hagsmuna-
aðilar kættust heldur en ekki við þessi
ummæli fslenzka utanríkisráðherrans.
en hér heima var hann harðlega gagn-
rýndur fyrir að hafa fengið Norðmönn-
um tromp í hendur áður en formlegar
viðræður um málið væru svo mikið sem
fyrirhugaðar. í ljós kom að málið hafði
ekki verið rætt í íslenzku ríkisstjórn-
inni, þannig að Benedikt Gröndal bar
einn ábyrgð á þessum ummælum. Svo
virðist sem ráðherrann hafi komið
norsku stjórninni í nokkurn vanda með
þessum orðum sfnum, þar sem hún hafði
fram að þessu gert sér far um að draga
málið á langinn og forðast að gefa
ákveðnar yfirlýsingar um það. Hjá því
varð þó ekki lengur komizt hinn 8.
febrúar sfðastliðinn, en þá lýsti Knut
Frydenlund utanríkisráðherra því yfir
að Norðmenn hygðu á útfærslu, en ekki
væri þó tímabært að nefna ákveðinn dag
í því sambandi. Á fundi Nordlis forsætis-
ráðherra, BoIIes sjávarútvegsráðherra
og Frydenlunds ásamt fulltrúum norska
sjómannasambandsins var þessi afstaða
sfðan ítrekuð og þar við situr nú.
Eins og að lfkum lætur hafa málefni
Jan Mayen verið mikið rædd í Noregi að
undanförnu, ekki síður en hér á íslandi,
og fyrir nokkrum dögum birtist eftir-
farandi grein í Fiskaren. Höfundurinn
er Henry Henriksen hjá NTB-frétta-
stofunni, en hann hefur á undanförnum
árum fylgzt náið með þróun hafréttar-
mála.
Norska stjórnin hefur lýst yfir
fyrirætlunum sínum um út-
færslu í 200 mílur við Jan Mayen
en hefur þó á þann fyrirvara að
til slíkrar útfærslu komi ekki
fyrr en stjórnin telji ástæðu til.
Þetta þýðir að langur tími geti
liðið þar til efnahagslögsaga við
eyna verður að veruleika.
Að baki þeirrar stefnu norsku •
stjórnarinnar að bíða átekta
liggja pólitískar ástæður, sem
krefjast þess að stjórnir beggja
hlutaðeigandi ríkja fari hægt í
sakirnar. Beiskjublandnar yfir-
lýsingar sem heyrzt hafa úr
röðum stjórnmálamanna á Is-
landi að undanförnu benda til
þess að efnahagslögsaga við Jan
Mayen sé þar viðkvæmara mál
en menn gera sér almennt grein
fyrir í Noregi.
Norska stjórnin hefur tekið
afstöðu til málsins opinberlega,
og telur með tilvísun til þjóða-
réttar að Norðmönnum sé
heimilt að lýsa yfir efnahagslög-
sögu við Jan Mayen. Islenzka
stjórnin hefur hins vegar ekki
tekið afstöðu til málsins opin-
berlega. Þvert á móti virðist
málið hafa valdið ágreiningi
milli þeirra flokka, sem aðild
eiga að núverandi samsteypu-
stjórn á íslandi. Fyrst svo er þá
gæti það komið stjórninni í
óþægilega aðstöðu ef Norðmenn
tækju málið föstum tökum of
snemma og tiltækju sérstakan
dag fyrir útfærslu efnahags-
lögsögunnar.
Með tilliti til þess að deilur um
fiskveiðihagsmuni leiða oft til
alvarlegra árekstra og óstöðug-
leika í stjórnmálaástandi á Is-
landi er ekki erfitt að skilja
Punktalínan sýnir efnahagslögsögu Jan Mayen þar sem miðað er við
miðlínu. óbrotin lína sýnir óskerta 200 efnahagslögsögu þar sem
miðh'nureglan er Iátin gilda annars staðar en við Jan Mayen, þar sem
það á við. (Kort: Sjómælingar íslands).
þessa afstöðu norsku stjórnar-
innar.
Það væri afar óheppilegt ef
ágreiningurinn um efnahagslög-
sögu Jan Mayen leiddi til
nokkurs konar þorskastríðs-
ástands milli þessara tveggja
nágrannastrandríkja. Kefla-
víkurdraugurinn kynni þá að
komast á kreik að nýju og
lögsögumálið þar með orðið að
utanríkis- og öryggismáli.
Klettur eöa eyja?
Fyrstu aðgerðir í málinu
beinast að því að fá íslendinga
til að viðurkenna rétt
Norðmanna til að færa efna-
hagslögsögu við Jan Mayen út í
200 mílur. Þegar slík viður-
kenning er fengin er hægt að
hefja viðræður um hvar draga
Bítlarnir
Bandarískt rokk á Kúbu
í fyrsta sinn 120 ár
Stytta af
Bítlunum
reist í
Liverpool
Liverpool 2. marz Reuter
INNAN tíðar verður reist í
Liverpool stytta af Bftlunum
og segir í Reuterfrétt, að mörg-
um þyki sem það sé tímabært í
meira Iagi að borgaryfirvöld
sýni þessum fjórum frægustu
sonum sinum þann sóma. Leyfi
hefur fengizt hjá þeim eftir
langa baráttu aðdáenda
Bítlanna og hefur nú verið
ákveðið að hefja söfnun til að
standa straum af verkinu og er
ætlunin að safna 40 þúsund
sterlingspundum eða sem svar-
ar um 28 milljónum ísl. króna.
Styttan verður sett upp í
hjarta borgarinnar sem heitir
Wilhjálmstorg. Er gert ráð fyrir
að styttan verði afhjúpuð
sumarið 1980 og verði þá meiri-
háttar hátíðahöld í borginni.
Formaður nefndarinnar, sem
forgöngu hefur haft um þetta,
sagði að Bítlunum fjórum yrði
að sjálfsögðu boðið að koma.
Stytturnar verða um 2.5
metrar á hæð og gerðar í brons
og standa á fimm metra háum
stalli. Brezkum myndhöggvara,
Brian Burgess, hefur verið falið
að gera styttuna.
Havana, 2. marz. Reuter.
BANDARÍSKAR rokkstjörn-
ur hafa nú stigið á kúbanska
grund í fyrsta skipti í tuttugu
ár og munu halda þar hljóm-
leika. Hefur slíkt ekki verið
þar á boðstólum síðan í bylt-
ingunni 1959. Þar eru á
ferðinni söngvarinn Kris
Kristofferson og kona hans,
Rita Coolidge, einnig þekkt
söngkona. Þau komu til -
Havana í morgun og halda
sína fyrstu hljómleika í
kvöld, föstudag. Það er
kúbanska menntamálaráðu-
neytið og Colombía-hljóm-
plötufyrirtækið í Banda-
ríkjunum sem hafa haft veg
og vanda af þessari heim-
sókn. Á hinn bóginn setur
það svip sinn á móttökur þær
sem Bandaríkjamennirnir
hafa fengið, hve sambúð
ríkjanna hefur kólnað undan-
farið. Nánast ekkert hefur
verið sagt frá heimsókninni í
kúbönskum fjölmiðlum og
aðeins útlendingar hafa get-
að fengið keypta miða. Hins
vegar segja sendiráðsfull-
trúar margra ríkja að í sendi-
ráð hafi verið hringt til að
leita upplýsinga um hvernig
Kúbanir kæmust yfir miða.
Hljómleikarnir verða alls
þrír og verða í Karl
Marx-leikhúsinu sem tekur
fimm þúsund áhorfendur í
sæti.