Morgunblaðið - 25.09.1979, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 1979
29
Pétur Pétursson þulur:
Það fer ekki milli mála að Sviss
er það land þar sem flestar
klukkur standa. A.m.k. er svo ef
marka má ógrynni auglýsinga-
mynda er dreift er um víða veröld
og segja frá svissneskum úrum.
Hver minnist ekki óteljandi aug-
lýsinga í Time og Newsweek,
segjum. Var nú gengið í stórmark-
aðsbúð og svipast um eftir tíma-
glasi af hóflegri stærð. Eftir
nokkra íhugun völdum við haglega
gerða smáklukku í leðurhulstri.
Auðvelda í flutningi og lipra í
liðamótum. Þóttumst við þess full-
viss að þar flyttum við í farangri
lero og öðrum er sigrað höfðu í
lögþingskosningum á Spáni á
fjórða áratug aldarinnar. Sven
Backlund bauð mér góðfúslega að
þiggja far með sér í bifreið er
hann lét aka sér til fundarins.
Þangað var drjúgur spölur. Að
lokinni snjallri ræðu er Backlund
hélt við frábærar viðtökur fór
fram söfnun vegna Spánar. Til
stuðnings stjórnarhernum og mál-
efni hans. Svíar létu góðmálm
sinn fúslega af hendi. Nokkrir
skildingar söfnuðust. Að ógleymd-
um seðlum Gústafs Vasa, er var
skíðakóngur þeirra og Dalakappi
og rann skeið sitt á núll komma
einhverju, í baráttu sinni um völd
á miðöldum.
Að loknum fundi ókum við Sven
Backlund sem leið lá heim til
skólans, þar sem við ungir jafnað-
armenn lærðum fræði Marx og
...og allar klukkur standa
frægum og virtum vikuritum á
heimsmarkaði, ómissandi frétta-
aukafrægðarmönnum og fróð-
leikspostulum er mæla af speki og
dul, engu síður en véfréttin í Delfi,
blessuð sé minning hennar.
Öll vísa úrin og klukkurnar á 8
mínútur yfir 10. Mátti ekki tæp-
ara standa. Þetta kallar maður nú
að vera á elleftu stundu.
Armbandsúrin, glitrandi og
gulli slegin, vekjaraklukkur sem
lofa þér englahljómi í eyrum hvað
sem líður háttatíma og hátterni.
Allt sem nöfnum tjáir að nefna í
klukkusmíð og kólfagerð. Utan
eitt. Ekki minnist höfundur þessa
pistils að hafa litið augum kirkju-
klukku í vikuritaauglýsingum
þeirra Svisslendinga. Og hljóta
þeir þó einnig að hafa getið sér
frægðarorð á því sviði. En sem
sagt. Maður freistast næstum til
þess að veðja gegnumhúlluðum
Svæsarosti. Og má vera stór og
feitur. Allt að 45%. Eins og
Óðalsosturinn heima, sem er gerð-
ur að fyrirsögn Grétars rjómabús-
stjóra á Selfossi. Eða er ekki svo.
Hann er eitthvað svo óðalslegur á
vöxt.
Að öllu athuguðu er bezt að
hafa hóflegan fyrirvara hvað veð-
málum viðvíkur þegar Svisslend-
ingar og klukkusmíð er á dagskrá.
Minnisstætt verður þá er leiðin
lá til frægrar úra og klukkuborgar
í grennd við Sviss, Besancon,
Frakklandsmegin. Uppsláttár-
bækur láta þess getið að borgar-
búar þar hafi einkum atvinnu af
klukku— og úrasmíð. Nú vill svo
til að armbandsúr það er taldi
tímann er okkur ferðafélögum var
mældur gleymdist heima í
Reykjavík, Ásvallagötu 17, fjórða
sal, eins og við magister Björn
listasmíð borgarbúa er bæri iðn
þeirra fagurt vitni. Er heim á
hótelið kom var tekið til við að
trekkja gangverk klukkunnar og
stilla dagatal. Kom þá í ljós að hér
höfðu Japanir verið að verki. Það
sást greinilega. Made in Japan.
Hér var enn ein sönnun þess að
hrísgrjónakenning Hauks Jacob-
sen á við rök að styðjast. Hógværð
hrísgrjónamanna í daglegri
neyzlu ósambærileg við venjur
þeirra er hrína á svínakótelettur
og rauðkál eða hamborgarhryggi
og sveppasósur í hvert mál.
Með harðfylgi og útsjónarsemi,
samfara láglaunastefnu er tjóðrar
japanskan verkalýð á akurlendi
nástráa hefir iðnjöfrum Japans
tekist að brjótast inn á vestrænan
markað og ógna með ýmsum hætti
aldagrónum iðnaði heimamanna.
Hvað sem öðru líður er Sviss
eitt tignarlegasta land veraldar.
Eða eigum við að sættast á
Evrópu, svo ekki sé tekið of djúpt í
árinni. Þó hefir þjóðin ekki alltaf
átt upp á pallborðið hjá valda-
mönnum álfunnar. Hvað sagði
ekki Göbbels, útbreiðslumálaráð-
herra Hitlers um Svisslendinga:
Hvern fjandann vilja Svisslend-
ingar upp á dekk. Lýðræðissinnað-
ir gistihúsaeigendur.
Við kunnum vel við okkur, þessa
einu nótt er við gistum á Hotel de
la Suisse í Genéve, eða Genf.
Tíminn leyfir ekki að við heim-
sækjum heimsþekktar og fagrar
hallir Þjóðabandalagsins er hér
hafði aðsetur sitt. Við látum
nægja að hugurinn leiti einhverra
er hér hafa numið eða starfað,
þeirra er við kunnum einhver skil
á. Þykjumst vita að sendiherra
íslands í París, Einar Benediktss-
on, nafni og sonarsonur skáldsins
Einar Benediktsson
Björn magister
víðkunna, eigi tíðar ferðir til
háborgar alþjóðaviðskipta, auðs
og athafna. Fleiri nöfn koma í
hugann. Er það rangminni að
Finnbogi Rútur Valdimarsson,
hinn fjölgáfaði og menntaði rit-
stjóri, hafi numið hér alþjóðarétt?
Sé svo, bið ég að það sé leiðrétt.
Hér verður samt einkum stað-
næmst við sænskan niann sem
þrátt fyrir erlent þjóðerni er
tengdur íslandi á sinn hátt. Þá er
átt við Sven Backlund, tengdaföð-
ur dr. Sigurðar Þórarinssonar
jarðfræðings. Backland var á
sínum tíma ritari Hjalmars
Branting er var forsætisráðherra
Svía á undan Per Albin Hansson.
Hann dvaldist langdvölum í Gen-
éve, sem ritari Brantings og full-
trúi, er hann sat ráðstefnur og
nefndafundi þar syðra og einnig
utanríkismálafréttaritari sænskra
blaða, með aðalsetri í Genéve.
Með Backlund átti ég því láni að
fagna að vera viðstaddur er hann
hélt ræðu á fundi sænskra sósíal-
demókrata í smábæ nokkrum í
Svíþjóð 1938. Fundurinn var hald-
inn til styrktar spænskum stjórn-
arher og sjálfboðaliðum* er börð-
ust gegn málaliðum Francós og
hjálparmönnum er Hitler og
Mussolini sendu til höfuðs Cabal-
Árni Þórarinsson.
Einar sendiherra.
Engels, útvötnuð af hagfræðing-
um og Mýrdælingum Per Albins
þáverandi forsætisráðherra Svía.
Ég þóttist veita því athygli að
Backlund fékk enga greiðslu fyrir
ræðu sína. Er heim kom greiddi
hann leigubílinn er beðið hafði
meðan á fundinum stóð. Er við
gengum heim garðflötina að snot-
urri skólabyggingu þeirra félaga í
Bommersvik spurði ég Backlund:
Ég veitti því athygli að þú tókst
enga borgun fyrir ræðu þína. Nú
greiðir þú bílinn sjálfur. Hvernig
víkur því við? Backlund svaraði að
bragði: Þá hefði nú ekki orðið
mikið eftir handa Spáni, ef ég
hefði tekið borgun fyrir ræðuna.
Svo gengum við heim til kvöld-
verðar. Hann hristi gráan makk-
ann og stakk dálítið við á leiðinni
heim. Ekki ósvipaður Ása í Bæ.
Sterkur persónuleiki, þótt ekki
væri hann hávaxinn. Einstakur
mælskusnillingur og hugsjóna-
maður sem lifir í minningunni
þrátt fyrir örstutt og áratugagöm-
ul kynni.
En við erum í Sviss.
Hvaða land er minnst skrifað
um í landafræðinni sagði Einar
Benediktsson skáld við skólabróð-
ur sinn og herbergisfélaga Árna
Þórarinsson, síðar prófast, er þeir
Svissnesk auglýsingamynd af úri er sýnir tímann kl. 10,08.
lásu undir landafræðipróf í Lat-
ínuskólanum í Reykjavík á liðinni
öld. Sviss, svaraði Árni án um-
hugsunar. Hann kunni landafræð-
ina næstum utanbókar. Það eru
ekki nema fáar línur, bætti hann
við. Þá ætla ég að koma upp í
Sviss sagði Einar einbeittur á
svip. Réttu mér bókina. Ég ætla að
lesa þessar fáu línur áður en við
förum í háttinn.
Þarflaust er að orðlengja um
það hvernig ákvörðun verðandi
skálds og fjármálasnillings er
prýðir 5000 króna seðil lands síns
orkaði á kraftaverkamann af gerð
Árna Þórarinssonar.
Næsta morgun gengu þeir félag-
ar til Latínuskólans. Röltu sem
leið lá upp brekkuna í átt til
hátimbraðs menntaseturs. Eða
kannske hina leiðina þar sem þeir
bjuggu austan við Læk.
Fyrir þeim fór háaldraður fjöl-
fræðingur og heimsmaður, skáld,
dráttlistarmaður og rómantíker,
Benedikt Sveinbjarnarson Grönd-
al. Ljúfmenni, háðfugl og hroka-
gikkur er bar ben í barmi og harm
í hjarta. Misskilinn og móðgunar-
gjarn. Drepinn í dróma af smá-
bæjarslúðri og slaðri um einsk-
isverðar yfirsjónir. Heiðraður þá
fyrst er hann var nærri hættur að
anda. Sonur göfugmennis er vildi
að námsmenn sinntu fræðum
sínum og pensúmi, en sætu ekki að
drykkju á síðkvöldum með emb-
ættismönnum og faktorum.
Er Einar verður þess vísari hver
fer þar fyrir þeim, félögum, segir
hann við skólabróður sinn, svo
hátt að hann þykist þess viss að
það heyrist: Ég er alveg á gati ef
ég kem ekki upp í Sviss.
Svo ganga þeir áfram á vit
örlaga sinna við prófborð virtrar
stofnunar.
Þar kemur sögu að Einar er
kvaddur að púlti prófdómara.
Prófdómarinn, skáldið og fjöl-
fræðingurinn ávarpar verðandi
skáldbróður sinn. Segir: Hvað
getið þér sagt okkur um Sviss?
Ekki er að orðlengja það. Einar
Benediktsson fer á kostum í ræðu
sinni um Sviss. Þylur þessar fáu
línur er landafræðibók þeirra
tíma greindi frá Alpalandi og
ostagerðar.
Takk. Þetta er nóg, segja kenn-
ari og prófdómari. Þeir bera sig
saman um einkunn handa mál-
snjöllum skólasveini. Það má ekki
minna vera en 5 komma 2. Krafta-
verkamaðurinn verðandi prófast-
ur Snæfellinga, og sagnamaðurinn
mikli, sá er kunni landafræðina
spjaldanna á milli varð að láta sér
nægja 5 komma 1 og kunni þó alla
landafræðina.
En, bætir Árni við: Einar stóð
sig venjulega vel á prófum og var
afskaplegur examínasjónskjaftur.
Við þykjumst þess fullviss að
Einar Benediktsson, sonarsonur
skólapiltsins og skáldsins, sem
fyrr var getið kunni sín fræði um
Sviss uppá 10. Svo oft sem hann
hefir dvalist þar að ræða málefni
EFTA — EBE og önnur flókin mál
er varða viðskipti, gengissig og
skráningu gjaldmiðils, kvóta og
kúrs.
Og þá er við hæfi að ljúka
þessum pistli með tilvitnun í
magister Björn frá Steinnesi er
við nutum gistivináttu hans á
helgum jólum fyrir fáum árum.
Gestur hans þá stundina var
Einar sendiherra er kom í jóla-
leyfi. Sögumaður kom í heimsókn
til Björns, eins og tíðum, bæði fyrr
og síðar. Að vanda tók hann
gestum sínum vel. Er hann vék sér
frá stutta stund ræddum við
Einar hugðarefni. Er magister
Björn kom til stofu, að liðinni
skammri stund vorum við Einar
niðursokknir í umræðuefnið. Rétt
sem Björn kom inn svaraði ég
máli Einars með nokkrum orðum.
Birni fannst biðin löng. Brá sér
fram í eldhús. Sótti kökubox til
hátíðabrigða. Bauð okkur báðum.
Við tókum sína kökuna hvor. Ég
hélt áfram máli mínu. Björn segir:
viltu ekki hafa kökurnar tvær,
Pétur? Það er þá kannski einhver
von til þess að þú þagnir ein-
hverntíma.
Og hérmeð skal þagnað að sinni.
Með osta- og úrakveðjum frá
Sviss. „Þar sem eldurinn aldrei
deyr og allar klukkur stand .“