Morgunblaðið - 23.10.1979, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1979
Framvinduskýrsla starfshóps um raforkuáætlanir:
Kostnaðarhagkvæmni Blöndu-
og Fljótsdalsvirkjunar svipuð
hálfu hagsmunaaðila í héraði.
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi framvinduskýrsla
frá starfshópi um raforkuáætlan-
ir, en i honum áttu sæti fulltrúar
frá iðnaðarráðuneytinu, Orku-
stofnun, Rafmagnsveitum ríkis-
ins, Landsvirkjun og Laxárvirkj-
un. Fer nefndin þess á leit að
skýrslan verði birt þar sem hún
hafi hiotið nokkurt umtal í fjöl-
miðlum í tengslum við frásagnir
af ákvörðun fyrrverandi iðnaðar-
ráðherra að virkja Bessastaðaá.
1. Tímasetning næstu
virkjunar
Orkuvinnslugeta landskerfisins
í dag er talin vera á bilinu
3000—3300 GWh/ári, svo sem um
getur í framvinduskýrslu 1 frá 23.
ágúst sl. Nýjustu athuganir benda
til, að rétt sé að miða við lægri
mörkin í þessu efni, þ.e. 3000
GWh/ári. Virkjun Hrauneyjafoss,
sem nú stendur yfir, er talin munu
bæta 900—1000 GWh/ári, þannig
að orkuvinnslugetan verður 3900
GWh/ári að henni lokinni.
Samkvæmt orkuspá má búast
við að þessi vinnslugeta verði
fullnýtt árið 1984, ef ekki er
reiknað með neinni orkuvinnslu í
Kröflu. Ráðstöfunum til að auka
orkuvinnslugetuna þarf því að
vera lokið eigi síðar en sumarið
1985.
Ráðstafanir, sem til greina
koma í því efni eru:
1. Frekari boranir við Kröflu
2. Stækkun gufuvirkjunar í
Svartsengi.
3. Ráðstafanir til að draga úr
ísskolun við Búrfell og til að
auka vatnsrennsli til Þóris-
vatns.
4. Enduruppsetning gufustöðvar-
innar í Bjarnarflagi og öflun
gufu til hennar.
5. Ný virkjun.
Vegna fyrirsjáanlegs ástands í
orkumálum er nauðsynlegt að
ráðast í aðgerðir 1—4 fyrir vetur-
inn 1980—81.
Gallinn við boranir við Kröflu
er sá, að árangur þeirra er óviss.
Þrátt fyrir þá áhættu þykir sjálf-
sagt að leggja til að á næsta sumri
vérði gert átak til að afla meiri
gufu. I áætlunum Rafmagnsveitna
ríkisins er lagt til að boraðar verði
þrjár holur á næsta ári. Til þess að
unnt verði að ljúka þeirri fram-
kvæmd þarf þegar í haust að gera
vissar undirbúningsráðstafanir,
sem áætlaðar eru að kosta 50—60
Mkr. Er eindregið lagt til að þær
undirbúningsráðstafanir verði
gerðar nú þegar. Ákvarðanir um
frekari boranir við Kröflu ráðast
síðan af borárangri 1980, en Raf-
magnsveitur ríkisins hafa gert
áætlun um að bora 3—4 holur
árlega við Kröflu næstu árin.
Unnt er talið að stækka jarð-
gufuorkuver Hitaveitu Suðurnesja
í Svartsengi úr 2 MW nú í a.m.k. 8
MW fyrir veturinn 80—81. Mjög
góðar horfur eru á að fá megi gufu
fyrir þessi 8MW, og hefur hún
raunar að verulegum hluta þegar
verið tryggð. Af ýmsum ástæðum,
og þá einkum vegna óvissu um
afkastagetu svæðisins til fram-
búðar, þykir þó ekki rétt að ætla
slíkri stöð í Svartsengi að vera
grunnaflsstöð, en hún getur þrátt
fyrir það komið að góðu gagni við
að brúa orkuskortstímabil. Góðar
horfur eru á að stofnkostnaður
slíkrar stöðvar skili sér aftur á
einu ári í sparaðri raforkuvinnslu
með olíu. Lagt er til að aflað verði
lántökuheimildar (fyrir 700 Mkr),
svo og virkjunarheimildar frá
Alþingi. Um framkvæmd málsins
þurfa að takast samningar milli
Hitaveitu Suðurnesja, Landsvirkj-
unar og Rafmagnsveitna ríkisins.
Á Þjórsár-Tungnaársvæðinu
má gera ráðstafanir sem tryggja
betur rekstur Búrfellsstöðvar og
gefa þar með aukna orkuvinnslu
sem nemur minni ísskolun. Þessar
aðgerðir eru í fyrstu fólgnar í gerð
ísvarnargarða milli Búrfells og
Búðarháls, en síðar gerð lítillar
stíflu við Búðarháls og greftri
jarðganga frá Hrauneyjafossi
gegnum Búðarháls, þannig að
Tungnaá verði veitt í Þjórsá ofar
en nú er. Þessar síðarnefndu
aðgerðir verða þó ekki á dagskrá
fyrr en eftir 1981, en koma til góða
við virkjun Búðarháls.
Einnig er unnt að veita ýmsum
smáám til Köldukvíslar og auka
þannig innrennslið í Þórisvatn.
Þessu má ljúka sumarið 1980.
Ráðgert er að bora nú í haust
enn eina holu í Bjarnarflagi (nr.
12). Góðar vonir standa til að eftir
borun hennar verði aftur tiltæk
gufa til að reka 3 MW gufustöð
Laxárvirkjunar í Bjarnarflagi.
Ætla má að framangreindar
ráðstafanir (1—4 í upptalningunni
hér að framan) geti seinkað því
um 1—2 ár að þörf verði á nýrri
virkjun, eftir því hvern árangur
ráðstafanir bera, eða til 1986—
1987.
2. Ný virkjun
Stærð markaðarins gerir að
verkum að virkjun af stærðinni
500—1000 GWh/ári er hagkvæm
þótt eingöngu sé miðað við orku-
þörf almenns markaðar. Verði um
að ræða orkunotkun umfram þann
markað er hagkvæmt að virkja
enn stærra.
Virkjanir, sem til greina koma í
þessu sambandi eru því fyrst og
fremst þrjár:
— Blönduvirkjun
— Búðarhálsvirkjun, sem næsti
áfangi á Þjórsár-Tungnaár-
svæðinu.
— Fljótsdalsvirkjun
Við Blöndu eru vettvangsrann-
sóknir á lokastigi. Úrvinnsla
þeirra getur væntanlega farið
fram næstkomandi vetur og verk-
hönnun legið fyrir á árinu 1980.
Enn eru þó óleyst þar ýmis
hagsmunamál í héraði.
Búðarháls- og Fljótsdalsvirkj-
anir eru rannsóknarlega á svipuðu
Ég hefi verið að velta fyrir mér
því, sem Hjörleifur. Guttormsson
fv. iðnaðarráðherra segir í viðtali
við Morgunblaðið s.l. sunnudag.
Hann segir þar m.a. „að Fljóts-
dalsvirkjun virðist að mati sér-
fræðinga efnilegasti virkjunar-
kosturinn af þremur, er til álita
hafa verið sem næsta meiri hátt-
ar virkjun fyrir landskerfið“.
Á hvaða forsendum byggir
Hjörleifur þessa fullyrðingu? Að
eigin sögn er hún byggð á „fram-
vinduskýrslu" sérfræðingahóps
um virkjunarrannsóknir, sem
reyndar er dagsett degi eftir, að
hann tók ákvörðunina um Bessa-
staðaárvirkjun. Ég hafði lesið
þessa skýrslu, en mér er ómögu-
legt að lesa það sama úr henni og
fv. iðnaðarráðherra. Skýrslan ber
þess reyndar merki, að hún sé
komin beint frá véfréttinni í Delfí,
því ótrúlegt er að jafn valinkunnir
sérfræðingar og hún er merkt,
hafi búið til slíkan samsetning.
Meginniðurstaða hennar er þó,
ef þar er einhverja niðurstöðu að
finna, að of snemmt sé að fullyrða
nokkuð um það, hver virkjunar-
kosturinn sé hagkvæmastur. Svo
að vitnað sé í nokkrar setningar í
stigi. Vettvangsrannsóknir eru í
gangi og þurfa að halda áfram á
næsta ári. Verkhönnun þeirra
beggja getur legið fyrir árið 1981.
Verkhönnun getur þó legið fyrir
mun fyrr fyrir hluta Fljótsdals-
virkjunar, þ.e. inntakslón og inn-
taksstíflur, því að þessi mannvirki
yrðu í megindráttum hin sömu og
miðlunarvirki Bessastaðaárvirkj-
unar, sem þegar eru hönnuð. Ekki
er vitað til að eignaréttur og
önnur hagsmunamál þurfi að tefja
þessar virkjanir.
Auk þessara virkjana eru til
áætlanir um ýmsar smærri virkj-
anir, sem gætu hver um sig
frestað stærri virkjun um 1—2 ár,
t.d. Villinganesvirkjun og Bessa-
staðaárvirkjun, en eru verulega
dýrari á orkueiningu. Unnt er að
velja tilhögun á Bessastaðavirkj-
un, án umtalsverðra kostnaðar-
breytinga, sem getur á eðlilegan
hátt verið upphafsáfangi Fljóts-
dalsvirkjunar.
Ofangreindar þrjár virkjanir,
Blönduvirkjun, Búðarhálsvirkjun
og Fljótsdalsvirkjun, verða vænt-
anlega allar gerðar í fleiri en
einum áfanga, en áfangaskipting-
in liggur enn ekki ljóst fyrir.
3. Lauslegur
samanburður
virkjunarkosta
3.1 Virkjunarkostnaður
Samkvæmt nýjasta saman-
burði sem gerður hefur verið
(júlí 1979) virðist Fljótsdals-
virkjun vera ódýrust á orku-
einingu þeirra þriggja virkj-
ana sem hér um ræðir.
3.2 Náttúruverndar-
og hagsmunamál.
Við enga af þessum virkjunum
ættu náttúruverndarhags-
munir að þurfa að standa í
vegi fyrir framkvæmdum, en
könnun þar að lútandi er liður
í undirbúningsrannsóknum.
Hins vegar fer allmikið beiti-
land undir vatn við virkjun
Blöndu og hafa orðið af því
deilur og andstaða gegn virkj-
uninni hefur komið fram af
lokaniðurstöðu skýrslunnar, þá
stendur þar m.a.:
„Vonast er til að í næsta mán-
uði (leturbreyting mín) geti legið
fyrir samanburður á Blönduvirkj-
un og Fljótsdalsvirkjun í þessu
efni og samanburður á Búðarháls-
virkjun í þessu efni og saman-
burður á Búðarhálsvirkjun við þá
þeirra tveggja, sem hagstæðari
reynist um næstu áramót" (letur-
breyting mín).
Um kostnaðarlega hagkvæmni
Fljótsdalsvirkjunar segir svo:
„Fljótsdalsvirkjun er heldur
ódýrari á orkueiningu en Blöndu-
virkjun. Hvort sá munur nægir til
að gera hana hagkvæmari sem
næstu virkjun þegar á heildina er
litð, þ.e. þegar tekið er tillit bæði
til áfangaskiptingar og megin-
flutningskerfis, verður ekki sagt
um fyrr en áðurgreindur saman-
burður liggur fyrir í næsta mán-
uði, en þessi munur er út af fyris
sig henni í vil. Svo virðist einnig
sem áfangaskipting Fljótsdals-
virkjunar geti verið hagstæðari,
sem verkar í sömu átt. Á hinn
bóginn er Fljótsdalsvirkjun mun
meira fyrirtæki og dýrari en
Blanda, sem eitt fyrir sig verkar í
3.3. Áfangaskipting.
Öllum þessum þrem virkjun-
arkostum má skipta í áfanga
eftir því sem henta þykir, þó
fylgir því jafnan nokkur
aukakostnaður. Búðarháls- og
Fljótsdalsvirkjanir skapa hér
meira svigrúm en Blanda til
orkusölu umfram almennan
markað.
3.4 Staðsetning í kerfinu.
Sé gert ráð fyrir að komin
verði hringtenging á 132 kV
landskerfinu fyrir árið 1983 er
ekki annað að sjá en Fljóts-
dalsvirkjun og Blönduvirkjun
séu betur staðsettar kerfislega
en Búðarhálsvirkjun, ef ekki
er gert ráð fyrir aukinni stór-
notkun á Suðvesturlandi.
4. Lokaniðurstaða
Verið er að vinna að saman-
burði á ofangreindum þremur
meginkostum á næstu virkjun
eftir Hrauneyjafossi, þ.e. Blöndu-
virkjun, Búðarhálsvirkjun, Fljóts-
dalsvirkjun.
í þeim samanburði verður tekið
tillit til áfangaskiptingar hverrar
um sig á þann veg að sem best
falli að þróun markaðarins sam-
kvæmt orkuspá. í honum verður
einnig tekið með í reikninginn að
meginflutningskerfið og skipting
þess í áfanga verður með mismun-
andi hætti eftir því hvaða virkjun
er valin. Reiknað verður eftir
hverri leið heildarkostnaður þjóð-
arinnar við virkjanir og megin-
kerfi frá árinu í ár og fram til
aldamóta verði lægstur. Vonast er
til að í næsta mánuði geti legið
fyrir samanburður á Blönduvirkj-
un og Fljótsdalsvirkjun í þessu
efni, og samanburður á Búðar-
hálsvirkjun við þá þeirra tveggja
sem hagstæðari reynist um n.k.
áramót.
Meðan þessar niðurstöður liggja
enn ekki fyrir virðist samanburð-
urinn horfa við í megindráttum
sem hér segir:
1. Vegna mun hærri kostnaðar á
orkueiningu við Búðarháls-
gagnstæða átt. Þegar á heildina er
litið virðist á þessu stigi máls ekki
ólíklegt, að kostnaðarhagkvæmni
þessara tveggja virkjana komi
svipað út.“
Reyndar væri æskilegast að
skýrslan væri birt í heild í dag-
blöðum, svo menn geti dæmt um
efni hennar og um það, hvort sú
útlegging á boðskapnum, sem
austfirzkir og vestfirskir fram-
bjóðendur í Austurlandskjördæmi
bera nú fyrir landsmenn eigi við
rök að styðjast.
virkjun en Blönduvirkjun —
eða Fljótsdalsvirkjun verður á
þessu stigi málsins að telja
það fremur ólíklegt að hún
reynist hagkvæmasti kostur-
inn sem næsta virkjun í þeim
samanburði sem unnið er að.
Auk þess er hún kerfislega
lakar staðsett en hinar tvær,
með þeim fyrirvara sem að
ofan getur.
2. Fljótsdalsvirkjun er heldur
ódýrari á orkueiningu en
Blönduvirkjun. Hvort sá mun-
ur nægir til að gera haná
hagkvæmari sem næstu virkj-
un þegar á heildina er litið,
þ.e. þegar tekið er tillit bæði
til áfangaskiptingar og megin-
flutningskerfis, verður ekki
sagt um fyrr en áðurgreindur
samanburður liggur fyrir í
næsta mánuði, en þessi munur
er út af fyrir sig henni í vil.
Svo virðist einnig sem áfanga-
skipting Fljótsdalsvirkjunar
geti verið hagstæðari, sem
verkar í sömu átt. Á hinn
bóginn er Fljótsdalsvirkjun
mun meira fyrirtæki og dýrari
en Blanda, sem eitt fyrir sig
verkar í gagnstæða átt. Þegar
á heildina er litið virðist á
þessu stigi máls ekki ólíklegt
að kostnaðarhagkvæmni þess-
ara tveggja virkjana komi
svipað út.
3. Samanburður á öðrum atrið-
um en kostnaðarlegri hag-
kvæmni lítur þannig út í
megindráttum.
3.1. Staðsetning í kerfi: Fljóts-
dalsvirkjun er betur staðsett
gagnvart austanverðu land-
inu, en Blanda betur gagnvart
Norðurlandi vestra og Vest-
fjörðum.
3.2 Fljótsdalsvirkjun hefur ekki
svo vitað sé í för með sér
neinar sambærilegar deilur
um beitarréttindi og þær sem
uppi hafa verið við Blöndu.
3.3 Þar eð Fljótsdalsvirkjun er
stærri en Blönduvirkjun er
hún betur til þess fallin að
taka á sig aukið álag umfram
það sem orkuspáin gerir ráð
fyrir, hvort heldur er vegna
orkufreks iðnaðar, eldsneytis-
vinnslu eða raforkusölu úr
landi, t.d. til Færeyja. Slík
viðbót við orkuspána, hvort
heldur er vegna einstakra
stórnotenda, eða vegna örari
aukningar almennrar notkun-
ar en spáin gerir ráð fyrir,
bætir hagkvæmni Fljótsdals-
virkjunar í samanburði við
Blöndu.
Mér sýnist virkjunin á þessu
stigi aðallega vera kosningavirkj-
un. Ef gera á jarðgöng og neðan-
jarðarstöðvarhús fyrir stóra
virkjun, en byggja aðeins litla
virkjun fyrst í stað, verður fram-
leiðslukostnaður hennar tugir
króna á kílówattstund. Fljótsdals-
virkjun verður því aðeins hag-
kvæm, að hægt sefað byggja hana
í fulla stærð á skömmum tíma, en
það þýðir aftur, að finna þarf
raforkuframleiðslu hennar mark-
að með orkufrekum iðnaði, helzt í
nágrenni hennar. Kannski býr slík
hugsun að baki ákvörðun fv.
iðnaðarráðherra, en væri þá ekki
réttara að leggja fram áætlun um
stórvirkjun ásamt byggingu iðju-
vers eða iðjuvera til þess að nýta
raforkuna?
Það er einum of einfalt að taka
illskiljanlega skýrslu frá Delfí og
lesa hana með frambjóðandagler-
augum, þegar um er að ræða
ákvörðun um fjárfestingu upp á
milljarðatugi. Reynslan af Kröflu-
virkjun ætti að hafa kennt okkur
það, að betur verður að vanda
undirbúning að slíkum ákvörðun-
um.
Björn Friðfinnsson.
Björn Friðfinnsson:
Efnileg kosningavirkjun og
framvinduskýrslan frá Delfí