Morgunblaðið - 06.11.1979, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. NÓVEMBER 1979
17
Veiðimenn í svartíuglabyKKð i bjargi i Bjarnarey 1922. Frá vinstri:
SiKurgeir Jónsson frá Suðuriíarði, Kristmundur Sæmundsson
Draumbæ. Haraldur Eiriksson, Árni Finnbogason, Friðfinnur Finns-
son og Hjálmar Eiríksson.
KirkjuKarðshliðið í Eyjum sem frægt varð í gosinu.
Ljósm. SiicurKeir.
sinni í Vestmannaeyjahöfn. Að
loknu þessu starfi var haft á orði að
kafarinn sem vann að verkinu hefði
verið eini kletturinn sem eftir stóð í
innsiglingunni að lokum. Þegar lok-
ið var við suðurhafnargarðinn hélt
hafnarnefnd verkamönnunum
glaðning á garðinum og að sjálf-
sögðu voru ræður haldnar. Þar
þakkaði Jóhann Þ. Jósepsson al-
þingismaður verkamönnunum fyrir
góð og vel unnin störf og kafaranum
sem hefði staðið eins og klettur í
hafinu með þeim árangri sem kunn-
ur væri.
„Um langt árabil stundaðir þú
köfun við margskonar verkefni og
m.a. við að ná grjótinu upp úr
innsiglingunni til Eyja.“
„Árin sem kafarastörf komu við
sögu urðu tuttugu og fimm. Þú
nefndir innsiglinguna, en þannig
gengu málin fyrir sig þá að Hafnar-
nefnd lét smíða tréfleka úr gildum
trjám og flaut flekinn á 200 trétunn-
um. Stærð flekans var 12x12 metrar
að flatarmali. Stórt handspil var á
flekanum, sem fjórir menn unnu við
til að hala upp grjótið. Það var mjög
erfitt verk þegar stórir steinar voru
í tauginni, en þeir stærstu voru um
7 tonn að þyngd áætlaði Finnbogi
Rútur verkfræðingur. Stórar járn-
tangir voru á vírendunum sem niður
kom og var það kafarans að slá
tönginni á steinana, gera klárt fyrir
hífingu. Oft var erfitt að fá töngina
til að grípa því að steinarnir voru
sleipir af þaragróðri. Fyrstu tang-
irnar voru danskar, en síðan
smíðaði Mathías Finnbogason hafn-
arsmiður allar tangir sem við þurft-
um að nota. Þær voru smíðaðar úr
fjaðrastáli og þoldu mikla sveigju.
Seinna var sett bátavél á flekann og
sneri hún spilinu. Eftir það gekk
verkið betur. Þá setti Haraldur
Eiríksson rafvirkjameistari síma í
halda í höfn. Það var stór dagur í
Eyjum þegar Gullfoss sigldi í fyrsta
kafarahjálminn þannig að ég gat
talað við línumann minn, en þetta
var til mikilla bóta og öryggis fyrir
kafarann. Seinna endurbætti Har-
aldur þetta svo þannig að við gátum
talað upp og niður. Daglega hlóðum
við flekann en lítill mótorbátur dró
flekann út undir Berggang þar sem
grjótinu var hent í sjóinn. Þegar
Básaskersbryggjan var byggð losuð-
um við grjót í hana í tvö sumur.
Það er margs að minnast frá
þessum árum og mikill og brenn-
andi var áhugi Eyjamanna á því ef
hægt yrði að dýpka innsiglinguna.
Fyrsta sumarið á flekanum þótti
spá góðu þar um.“
„Þið hafið ráðið við öll björgin
sem í innsiglingunni voru?“
I Sögu Vestmannaeyja eftir Sig-
fús M. Johnsen segir að stórt bjarg
hefi verið í innsiglingunni frá 17. öld
og hefði komið að Eyjum með hafís.
Þorsteinn í Laufási minnist einnig á
þennan vágest í bók sinni, Alda-
hvörf í Eyjum, og telur að bjarg
þetta hafi ekki verið minna en 200
tonn. Finnur á Oddgeirshólum réðst
til atlögu við þetta bjarg sem hafði
ferðast með hafísnum en strandað á
vondum stað fyrir Eyjamenn og
hans var heiðurinn af því að koma
því burtu.
„Þetta bjarg var erfitt viðureign-
ar. Ég setti vírstroffur aftur og
aftur á klettinn, en gufukraninn
sleit þær jafnharðan. Loks tókst
mér að koma sjálfum kranavírnum
utan um bjargið og þá hafðist á
stórstraumsflóði að láta gufukran-
ann draga það austur undir hafnar-
garð þar sem það var síðan borað og
sprengt í sundur með dínamíti í
viðráðanlegri hluta á stórstraums-
fjöru.
Það var mikill sigur unninn þegar
þetta stóra bjarg var farið úr
innsiglingunni."
„Hvernig var innsiglingin þegar
þú byrjaðir að kafa 1927?“
„Hún var svo grunn að 12 tonna
bátar urðu að sæta sjávarföllum til
þess að fljóta út og inn um höfnina.
Skip sem komu með salt, kol og
aðrar nauðsynjar urðu oft að bíða í
marga daga þar til straumur stækk-
aði, en að lokinni hreinsuninni góðu
gátu öll skip landsmanna siglt
leiðina. Höfnin hefur ávallt verið
lífæð Eyjamanna."
Á trúarlega sviðið
þegar úr kafinu kom
Finnur kafaði við ótalda tugi
báta, togara og önnur skip þá
áratugi sem hann vann við köfun, en
hann vann ekki aðeins neðan sjávar.
Þegar úr kafinu kom tóku við önnur
störf, m.a. á hinu andlega og
trúarlega sviði, því að Finnur var
lengi í sóknarnefnd Landakirkju.
„Já, ég var í sóknarnefndinni í 25
ár og síðustu 10 árin formaður, en
að því loknu safnaðarfulltrúi í 3 ár.
Það var unnið að margvíslegum
endurbótum á Landakirkju úti og
inni þennan aldarfjórðung. Það
fyrsta sem gert var eftir að ég var
kosinn í nefndina var að setja
slitlag á gólfið og varð að samkomu-
lagi að setja á það terrassó. Þá voru
bekkirnir niðri í kirkjunni mjög úr
sér gengnir og var sóknarnefndin
sammála um að láta smíða nýja
bekki. Gerði Ólafur Björnsson hús-
gagnasmíðameistari það.
Stærsti áfanginn var að fá nýtt
orgel í stað þess gamla sem var
orðið ónothæft að dómi organista.
En það var ekki hlaupið að því,
kirkjan átti engan sjóð, en í orgel-
sjóð sem búið var að safna í
undanfarin ár voru 19 þús. kr. Nýtt
orgel kostaði hins vegar hátt í 200
þús. kr. þá. Sóknarnefndin var
bjartsýn og því var pantað orgel hjá
því danska fyrirtæki Sterub og
Sons. Við vissum góðhug safnaðar-
ins til kirkjunnar og þetta gekk allt
upp. Söfnuðurinn gaf til orgelkaup-
anna 103.842 kr., en stærsta gjöfin,
kr. 30.000 var frá Bátaábyrgðarfé-
lagi Vestmannaeyja. Uppsett
kostaði orgelið 182 þús. kr.“
„Þið létuð byggja nýja forkirkju í
stað þeirrar gömlu."
„Þá þurfti sóknarnefndin á mikilli
bjartsýni að halda ekki síður en við
orgelkaupin og sóknarnefndin var
einhuga um að fara af stað með
þetta og teysta eins og áður á
stórhug og gjafmildi safnaðarins
sem ekki lét nú þessa bjartsýni til
skammar fremur en áður. Þegar
hafist var handa á turnbyggingunni.
voru til í byggingarsjóði einar 1000
kr. sem voru fyrsta gjöfin til
turnbyggingarinnar. Gefandi var
heiðursmaðurinn og kirkjuvinurinn
Guðmundur Magnússon frá Goða-
landi. Þetta var minningargjöf um
konu hans, frú Helgu Jónsdóttur.
Peningagjafir til turnbyggingarinn-
ar á arunum 1955—1958 námu alls
kr. 350.676. Þá reyndist Baldur
Ólafsson bankastjóri okkur mjög vel
með fyrirgreiðslu þegar á þurfti að
halda. Ennfremur sýndi bæjarfó-
geti, Torfi Jóhannsson, okkur mikla
góðvild og hjálpsemi, en hann hafði
innheimtu sóknargjalda með hönd-
um. Veitti hann okkur mikla aðstoð
þegar til hans var leitað.
Og turninn komst upp með Guðs
og góðra manna hjálp og varð
kostnaðurinn um 600 þús. kr. Ólafur
Á. Kristjánsson fyrrv. bæjarstjóri
teiknaði turninn og var hann sam-
þykktur af húsameistara ríkisins,
athugasemdalaust. Ólafur hefur
gegn um árin reynzt Landakirkju
með afbrigðum vel og aldrei tekið
neitt fyrir það sem hann hefur gert.
Óskar Sigurðsson löggiltur endur-
skoðandi endurskoðaði kirkjureikn-
inga Landakirkju um árabil án
endurgjalds. Það fannst mér mikið
ánægjulegt hvað margir sýndu
kirkjunni mikinn góðhug.“
„Þið létuð einnig lýsa upp kirkju-
garðinn, en slíkt er óvenjulegt."
„Það hygg ég enn þó hef ég frétt
að slíkt sé gert í Þýzkalandi. Þá hitti
ég að máli einn af velunnurum
kirkjunnar, Garðar Sigurjónsson
rafveitustjóra, og bað hann að
kynna sér hvað ljósaútbúnaður sem
færi vel á þessum stað myndi kosta.
Garðari leizt vel á hugmyndina og
lofaði að athuga þetta. Eftir stuttan
tíma var Garðar búinn að fá myndir
af litlum ljósastaurum með tilheyr-
andi útbúnaði og verði og samþykkti
sóknarnefdin einróma að kaupa 25
ljósastaura. Þessi ljós voru síðan
sett í kirkjugarðinum og látin
mynda kross. Fer þetta mjög vel.
Garðar teiknaði þetta allt upp og
var mjög hjálplegur við verkið, allt
án endurgjalds.
Kirkjugarðar eru helgir reitir og
yfir þeim hvílir blær genginna
kynslóða. Þarna fer fram síðasta
kveðja til liðinna ástvina okkar. Á
gönguferð um þennan helga reit
koma í hugann hugstæðar minn-
ingar um horfin ástvin og úr slíkri
göngu komum við betri menn. Hann
þjónar því lífinu með því að vera
geymslustaður liðinna kynslóða og
vel hirtur grafreitur ber minningu
safnaðarins fagurt vitni."
„Þú áttir frumkvæðið að því að
setja upp ljóskrossinn á kirkju-
garðshliðið."
„Það er rétt, en upphaf málsins
var það að systkinin frá Skuld í
Eyjum gáfu ljóskross á Landakirkju
til minningar um foreldra sína,
Ingunni Jónsdóttur og Sigurð
Oddsson. Krossinn var síðan settur
á turn kirkjunnar, en vildi oft bila
og því kennt um að hann þyldi ekki
veðrin og þann titring sem þeim
fylgdi. Var krossinn því tekinn
niður með samþykki gefanda. Að
krossinum var mikill sjónarsviptir,
því að hann setti mikinn svip á
bæinn. Ég, eins og margir aðrir, var
oft að hugsa um hvar heppilegast
væri að setja krossinn upp.
Svo var það eina nótt í vöku eða
svefni að mér var blásið því í brjóst
að breyta kirkjugarðshliðinu og
setja krossinn þar upp. Þetta tel ég
að hafi verið innblástur frá því
máttarvaldi sem mig hefur verndað
alla tíð frá öllum slysum og háska-
semdum við lífshættuleg störf í
fjallaferðum, við sjómennsku í 20
ár, vetrarferðir og köfunarstörf í 25
ár og siglingar á stríðsárunum.
Strax um morguninn gerði ég smá
riss af hugmyndinni og fór með það
til Ólafs Kristjánssonar. Honum
leizt vel á hugmyndina og sagði mér
að koma daginn eftir því þá skyldi
hann hafa tilbúna teikningu af
hliðinu eins og ég hafði hugsað það.
Daginn eftir var teikningin tilbúin
og um kvöldið kallaði ég saman
sóknarnefndarfund. Voru allir mjög
ánægðir með hliðið og samþykktu
að fela mér framkvæmd verksins.
Smiður h.f. tók að sér að smíða og
setja upp bogann á hliðstólpana. Þá
þurfti að styrkja bygginguna og
járnbindinguna í bogann teiknaði
Ólafur Gunnarsson bæjarverkfræð-
ingur endurgjaldslaust. Garðar raf-
veitustjóri teiknaði raflagnir sem að
þessu verki lutu og þannig voru
allar hendur á lofti að koma kross-
inum upp. Á krossinum var kveikt
11. nóvember 1968 kl. 4.30.“
Orðin á hliði
Eyjakirkjugarðs
„Hver valdi orðin sem standa á
boganum og urðu eins konar tákn-
mál fyrir Eyjabyggð þegar eidgosið
dundi yfir?“
„Það er nú það. Þegar búið var að
mála hliðið og bogann datt mér í
hug hvort ekki myndi fara vel á því
að mála á hann viðeigandi ritning-
arorð. Ég vissi ekki hvort það væri
viðeigandi, svo að ég skrifaði bisk-
upi íslands, herra Sigurbirni Ein-
arssyni, og sendi með mynd af
hliðinu ásamt hugmynd minni um
þessi ritningarorð: „Ég lifi og þér
munuð lifa“ á framhliðinni og á
hliðinni að garðinum: „Friður sé
með yður“.
Eftir tvo daga kom þakkarbréf
frá biskupi þar sem hann þakkaði
nefndinni framtakið og kvað fyrr-
greind ritningarorð mjög vel viðeig-
andi á þessum stað. Mér þótti mjög
gott að leita til biskups Sigurbjarn-
ar um ýmislegt sem upp kom í
sambandi við kirkjumál og á þar um
ánægjulegar minningar.“
„Þú fékkst því framgengt fyrir
fáum árum að Kjalarnesprófasts-
dæmi gaf út Fjallræðuna sérprent-
aða.“
„Á síðasta héraðsfundinum sem
ég sat sem safnaðarfulltrúi Vest-
mannaeyja bar ég fram tillögu um
að prófastsdæmið gæfi út Fjallræð-
una sérprentaða. Rök mín voru þau
að þetta væri eins og allir vissu sú
fegursta ræða sem flutt hefði verið,
um það yrði aldrei deilt. Og hefði
þann háleita boðskap að færa sem
við þekktum. Minnti ég á að fá orð
hafa haft meiri áhrif en þau sem
flutt eru í ræðunni og með því að
gefa hana út í sérprentun væri hún
aðgengilegri og handhægari fyrir
aldrað fólk og sjúkt og reyndar alla
aðra. Þessi tillaga var samþykkt og í
framkvæmdanefnd voru kjörnir
séra Garðar Þorsteinsson prófastur
og séra Bjarni Sigurðsson á Mos-
felli, ásamt tillögumanni sem
kostaði útgáfuna. 10 þús. eintök
voru prentuð og þeim dreift m.a. af
prestum í prófastsdæminu. Þeir
Hafsteinn Guðmundsson prent-
smiðjustjóri og Einar J. Gíslason
safnaðarstjóri veittu ómetanlega
aðstoð við þessa framkvæmd ásamt
meðnefndarmönnum mínum. Það er
trú mín að boðskapur Fjallræðunn-
ar muni hljóma um ókomin ár og
verða mönnum eilíf leiðbeining í leit
sinni að gæfu og hamingju."
„Nú hefur þú starfað um langt
árabil að kirkjumálum, hvernig var
samstarfið við prestana?"
„Mér líkaði mjög vel að vinna í
sóknarnefndinni, en ég hef alla tíð
verið mjög hlynntur kirkjulegum
málum. Kona mín og synir okkar
hafa öll sungið í kirkjukórum, svo
að segja má að kirkjan hafi verið
okkar annað heimili. Samstarfið í
sóknarnefndinni var mjög gott öll
þessi ár, þarna voru ágætismenn
sem allir voru samhuga um að vinna
sem bezt að þeim málum sem gætu
orðið söfnuðinum og Landakirkju til
sóma. Um samstarfið við prestana
er allt gott að segja, ágætt alla tíð.
Ég starfaði við þrennar prestskosn-
ingar og þær fóru allar vel fram
þótt stundum væru skiptar skoðanir
eins og eðlilegt er í lýðræðisþjóðfé-
lagi, en ágreiningur fannst mér
jafnan gleymast að loknum kosning-
unum og sögðu prestar mér að
margir af þeim sem óskuðu eftir
öðrum presti við kosningu hafi
reynzt þeim mjög vel í safnaðar-
starfinu. I samsæti sem prestum var
haldið við brottför frá Eyjum skildu
Vestmannaeyingar við þá alla sem
kæra vini. Ég á ánægjulegar minn-
ingar um starf mitt með söfnuðin-
um og að hafa notið trausts safnað-
arins til þess að vinna að hinum
ýmsu málum. Kærkomnust gjöf sem
mér hefur verið gefin var silfurskj-
öldur með upphleyptri mynd af
Landakirkju og nafni mínu áletr-
uðu, en skjöldinn færði sóknar-
nefndin mér fyrir hönd safnaðarins
á 70 ára afmæli mínu.“
Margvísleg störf
með útúrdúrum
„Þú hefur starfað lengi að bindind-
ismálum."
„Við hjónin vorum um árabil í
stúkunni Sunnu nr. 204 og synir
okkar báðir þegar þeir höfðu aldur
til. Það er mannbætandi að starfa í
Reglunni og mikil gæfa hvers
manns að vera bindindismaður. 1976
sat ég stórstúkuþing IOGT á 90 ára
afmæli reglunnar, það var ánægju-
legt.“
„Þú stofnaðir verzlunina Eyjabúð
í Eyjum.“
„Þar verzlaði ég í 14 ár og það
gekk ágætlega. Ég keypti húsið af
Einari Sigurðssyni, en það var allt
of lítið svo að ég varð að kaupa
fiskhús við hliðina á búðinni og
brjóta það niður til þess að byggja
nýtt í staðinn, um 100 fm. Þá fékk
ég ágætt pláss fyrir vörugeymslu og
við það situr í dag. Þetta var þriðja
húsið sem ég byggði, 4. húsið voru
Oddgeirshólar neðst í túni mínu, nú
Hólagata 40, en ég reikna með að
Oddgeirshólanafnið fylgi húsi Jó-
Sjá nœstu
síöu