Morgunblaðið - 13.12.1979, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 1979
25
Forseti við þingsetningu:
Vandamál sem
bíða mikil og mörg
kki dragist úr hófi að mynda starf-
hæfa þingræðislega ríkisstjórn
Forseti íslands, herra Kristján
Eldjárn, flutti Alþingi eftirfar-
andi ávarpsorð við þingsetn-
ingu i gær:
Það þing sem nú hefur verið
sett, kemur saman við mjög
óvenjulegar kringumstæður. Að
baki eru alþingiskosningar, sem
hvað árstímann varðar eru eins-
dæmi í sögu Alþingis. Framund-
an er fagnaðarhátíð jólanna
þegar vér öll vörpum af oss
hinum daglegu byrðum til þess
að gleðjast og meðal annars
þakka forsjóninni að þjóð vor
skuli tilheyra hinum kristna
heimi. En það liggur í augum
uppi, að skammt hlýtur að verða
milli þingsetningar og þinghlés,
sem ekki verður á svipstundu
sagt hve lengi muni standa.
Blessuð jólin munu sem sagt
setja strik í reikning Alþingis.
Öllum er kunnugt að þjóðin býr
nú við ríkisstjórn sem er starfs-
stjórn með þá takmörkuðu
möguleika til að taka á málum
sem slíkum stjórnum er áskap-
að. En þau vandamál, sem bíða
þess að á þeim sé tekið, eru mikil
og mörg, eins og lýst hefur verið
á ærið mörgum ræðustólum um
land allt að undanförnu. Og enn
munu þau bíða um nokkurn
tíma, eða þangað til Alþingi
hefur leyst þann vanda af hönd-
um að koma sér saman um
þingræðislega ríkisstjórn, sem
með fullri getu og fullri ábyrgð
getur lagt gjörva hönd á þau
brennandi úrlausnarefni, sem
eru í verkahring fullgildrar
ríkisstjórnar og ekki er á neins
annars færi að fást víð.
Þjóðin hefur kjörið yður, góðir
alþingismenn, til að taka sæti á
Alþingi, og þar með falið yður
forsjá málefna sinna á hendur.
Hún hefur kosið sína gamal-
reyndu stjórnmálaflokka og að
þessu sinni sýnt þeim öllum
tiltölulega jafnari trúnað en
stundum áður. Enginn þeirra
getur með sanni sagt sem flokk-
ur, að honum hafi verið hafnað
og hann þar með leystur undan
ábyrgð. Og hún hefur kosið
jöfnum höndum þrautreynda
þingmenn, og nýliða sem hún
treystir vegna fyrri starfa
þeirra. Þér hafið boðið yður
fram til þessara ábyrgðarstarfa,
ogþjóðin hefur tekið boði yðar.
Eg leyfi mér að fara með þessi
orð á þessari stundu, þótt ein-
hver kunni að kalla þau sjálf-
sagða hluti, vegna þess að mér
virðist það brýnni nauðsyn nú en
oftast endranær, andspænis öll-
um almenningi í landinu, að
Alþingi beri gæfu til að láta ekki
dragast úr hófi fram að mynda
starfhæfa þingræðislega ríkis-
stjórn. Hvort tveggja er, að
vandamál bíða úrlausnar, þótt
þau þoli illa biðina, og almenn-
ingur sem er nýkominn frá
kjörborði vill ekki láta reyna um
of á langlundargeð sitt. Þjóðin
mun eiga bágt með að skilja
hvers vegna hún gengur til
kosninga hvað eftir annað með
stuttu millibili og þurfi svo að
horfa upp á það langtímum
saman, að þeir menn og þeir
flokkar sem hún hefur veitt
umboð sitt geti ekki náð þeirri
samstöðu sem nauðsynleg er,
eftir einhverri þeirra leiða sem
þó eru mögulegar samkvæmt
þingræðislegum reglum. Ég held
að hugsanir í þessa átt séu mjög
ofarlega í mönnum þessa dag-
ana, og ég get vel skilið það. Og
þetta segi ég eins fyrir því þótt
öllum megi ljóst vera — og er
ljóst — að lýðræðis- og þingræð-
islegar leikreglur verða að hafa
sinn gang og það tekur óhjá-
kvæmilega sinn tíma. Ég vonast
til þess að menn skilji orð mín
rétt eins og þau eru hugsuð og
töluð, sem hógvær varnaðarorð,
því að ég met störf stjórnmála-
manna mikils og mér er annt um
veg Alþingis.
A þingsetningardegi beina
hugsandi menn athygli að Al-
þingi öðrum dögum fremur og
leiða sér í hug störf þess og stöðu
með þjóðinni. Ég held að það sé
mikill misskilningur að stjórn-
málaáhugi sé lítill hér á landi.
Þvert á móti er fylgst af lifandi
áhuga með því sem í þjóðmálum
gerist, og það mega kosningarn-
ar eiga, með öllum sínum um-
svifum, að þær glæða þennan
áhuga. Og þjóðmálin og umræða
um þau kristallast að lokum
beint eða óbeint innan veggja
þessa húss, í orðum og ákvörðun-
um Alþingis. Ég hef oft látið þá
skoðun í ljós, að því sé ranglega
haldið fram að þorri mana beri
litla virðingu fyrir Alþingi og
þeim mönnum sem það skipa.
Mér hefur stundum fundist eins
og einhver vél væri í gangi til að
ala á þessu. En þetta er að minni
hyggju rangt, og vísast mætti
færa sönnur á það með
áþreifanlegum dæmum. Sem
betur fer er þjóð vor ekki svo
hamingjusnauð að hún viti ekki
hvað hún á þar sem Alþingi er,
og er hitt allt annað mál þótt
menn kunni að verða óþreyju-
fullir ef úr hófi fram seint
gengur að koma því í fram-
kvæmd sem þó verður að gerast.
Ef til vill eru mjög langdregnar
stjórnarmyndunarviðræður það
sem einna roest reynir á þolin-
mæði fólks og vinnur áliti Al-
þingis mest tjón. Ég er sann-
færður um að allur þorri manna
bíður þess með talsverðri
óþreyju að mynduð verði þing-
ræðisieg ríkisstjórn, vitaskuld
innan þeirra tímamarka sem
allir vitibornir menn skilja að
ekki geta orðið mjög þröng, eins
og fokkaskipting er nú og mál-
efni flókin og erfið viðfangs, og
þetta vil ég taka skýrt fram.
Ég býð yður öll velkomin til
þings, yður sem hér eruð heima-
vön, og yður sem nú gangið í
þingsali í fyrsta sinn og munuð
því ef til vill lengi minnast þessa
dags. Ég óska yður öllum vel-
farnaðar í störfum yðar.
Að svo mæltu bið ég þingheim
að minnast fósturjarðarinnnar
með því að rísa úr sætum.
Jörundar Brynjólís-
sonar minnzt á Alþingi
Gunnar Thoroddsen, aldurs-
forseti Alþingis, flutti eftirfar-
andi minningarorð um Jörund
heitinn Brynjólfsson, fyrrum
þingmann Árnesinga, á setn-
ingarfundi Alþingis í gær. Jör-
undur andaðist í Reykjavík 3.
desember sl., 95 ára að aldri.
„Frá því að þing var rofið á
liðnu hausti hefur einn fyrrver-
andi alþingismaður fallið frá,
Jörundur Brynjólfsson. Hann
andaðist í Reykjavík mánudag-
inn 3. desember, 95 ára að aldri.
Jörundur Brynjólfsson var
fæddur 21. febrúar 1884 á
Starmýri í Álftafirði eystra.
Foreldrar hans voru Brynjólfur
bóndi þar Jónsson og kona hans
Guðleif Guðmundsdóttir. Á
æskuárum naut hann eigi skóla-
kennslu, heldur heimilisfræðslu
að hætti þeirra tíma. Fram til
tvítugs dvaldist hann eystra og
stundaði almenn sveitastörf og
róðra.
Vorið 1904 fór hann í Búnað-
arskólann á Hvanneyri og lauk
búfræðiprófi 1906. Veturinn
1908-9 stundaði hann nám í
Kennaraskólanum og lauk þaðan
kennaraprófi um vorið. Um
haustið varð hann kennari við
barnaskólann í Reykjavík og
hélt því starfi til vors 1919, en
var á því tímabili við nám í
kennaraháskólanum í Kaup-
mannahöfn 10 mánuði 1911-
1912. Á kennaraárunum samdi
hann ásamt Steingrími Arasyni
reikningsbók, sem var lengi not-
uð við alþýðufræðslu. Þeir félag-
ar gáfu einnig út mánaðarblaðið
Unga ísland.
A því tímabili, sem Jörundur
Brynjólfsson var kennari í
Reykjavík, voru umbrot í þjóð-
málabaráttu Islendinga. í frels-
ismálum þjóðarinnar fylgdi
hann Sjálfstæðisflokknum, sem
þá var. En nýir straumar komu
til. Árið 1916 ákváðu Samtök
verkamanna í Reykjavík fram-
boð til bæjarstjórnarkosningar.
Jörundur Brynjólfsson fylgdi
þeim samtökum að málum, var í
kjöri af þeirra hálfu og hlaut
sæti í bæjarstjórn. Sama haust
var kosið til Alþingis. Jörundur
var í framboði fyrir hinn ný-
stofnaða Alþýðuflokk, náði kosn-
ingu og var fyrsti þingmaður
Alþýðuflokksins. Sat hann þá
Alþingi til 1919.
Hugur Jörundar Brynjólfsson-
ar stefndi að búskap. Vorið 1919
lét hann af kennarastarfi og
gerðist bóndi í Múla í Biskups-
tungum. Þar bjó hann til vors
1922, síðan í Skálholti 1922-1948
og loks í Kaldaðarnesi 1948-1963.
Hann bjó stórbúi á höfuðbólum,
víkingur að störfum, gestrisinn
og greiðasamur.
Eigi leið á löngu, eftir að
Jörundur hóf búskap í Biskups-
tungum, uns Árnesingar völdu
hann til forustu. Hann var í
kjöri fyrir Framsóknarflokkinn í
Árnessýslu við alþingiskosn-
ingarnar 1923, hlaut kosningu og
var síðan þingmaður Árnesinga
óslitið til 1956. Sat hann á 45
þingum alls. Forseti neðri deild-
ar Alþingis var hann 1931-1942
og 1942-1945 og forseti samein-
aðs þings 1953-1956. Hann var
kjörinn til ýmissa nefndarstarfa
utan Alþingis. I Norðurlanda-
ráði átti hann sæti 1953. Hann
var yfirskoðunarmaður lands-
reikninga og síðar ríkisreikninga
1917-1925 og 1937-1963.
Jörundur Brynjólfsson lifði
langa ævi á miklum breytinga-
og framfaratímum þjóðar sinn-
ar. Honum auðnaðist að sitja á
Alþingi árið 1918, þegar sam-
bandslögin voru samþykkt og
Islendingar fengu fullveldið við-
urkennt, og hann var alþingis-
maður við stofnun lýðveldis á
Islandi 1944. Hann var í forsæti
á Alþingi langt skeið, röggsamur
og skjótráður fundarstjóri.
Traustur málafylgjumaður var
hann og vann ötullega að fram-
faramálum héraðs síns. Meðal
helstu áhugamála hans við þing-
störf voru landbúnaðar- og sam-
göngumál. í kappræðum hélt
hann fram málstað sínum af
fyllstu einurð og var markviss í
svörum. Hann naut trausts og
vinsælda. Nú er liðið á þriðja
áratug síðan hann hvarf úr
þingsal eftir merkan starfsferil.
Að loknum æviferli er hans
minnst með þökk og virðingu.
Ég vil biðja þingheim að
minnast Jörundar Brynjólfsson-
ar með því að rísa úr sætum.“
HAFSKIP
Hafskip festir kaup
á f lutningaskipi
RÍKISSTJÓRNIN staðfesti á
þriðjudaginn leyfisveitingu til
handa Hafskipi hf. til að kaupa
norska flutningaskipið m.v.
Borre, sem félagið hefur haft á
leigu að undanförnu. Kaupverð
skipsins er 2,3 milljónir Banda-
rikjadala eða um 900 milljónir
króna. Stærð skipsins er 2828
tonn að burðargetu.
í frétt frá Hafskipi hf. um
kaupin segir m.a.:
„Sem kunnugt er, gerði félagið í
ágúst s.l. tólf mánaða leigusamn-
ing við Fred Olsen línuna í Noregi
með kaupmöguleika, sem tilkynnt-
ur skyldi innan þriggja mánaða.
Skipið, sem búið er opnanlegum
skut, tveimur vörulúgum á hlið og
færanlegum millidekkjum, hefur í
hvívetna staðist áætlanir. Er tal-
ið, að skip þessarar tegundar henti
mjög vel þeirri samsetningu, sem
tíðkast í verulegum hluta flutn-
inga til landsins, og eigi eftir að
stuðla að lækkuðum flutnings-
kostnaði á komandi árum, með
fjölgun hliðstæðra skipa.
Á árinu hefur hluthafafjöldi
Hafskips hf. aukist verulega og
nýtt hlutafé selt samtáls nokkuð á
þriðja hundrað milljónir."
Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðarins:
3.3 milljarðar greiddir
úr sjóðnum
SAMKVÆMT upplýsingum, sem
fram komu í ræðu Kristjáns Ragn-
arssonar við setningu 40. ársfundar
LIÚ í gær, er áætlað að um 3.3.
milljarðar króna verði greiddir úr
Verðjöfnunarsjóði fiskiðnaðarins til
30. september í ár. Greiðslur skipt-
til 30. sept.
ast þannig, að úr Mjöl- og lýsisdeild
greiðast 1.830 milljónir. 1.340 millj-
ónir úr Saltfiskdeild, 160 milljónir
úr Saltsíldardeild. en inn i Freðfisk-
deild sjóðsins greiðist 210 milljónir.
í sjóðnum eru nú um 8 milljarðar
króna.