Morgunblaðið - 16.12.1979, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1979
Úr Setborgsannál
Á alþingisstaðnum, Þingvöllum við öxará.
71 I Vetur misjafn með hretviðrum, storm-
I snjóum og hörðum frostum á
góunni, svo firði alla lagði. Urðu á þessum vetri
fjárskaðar og brotnuðu skip víða... Á alþingi voru
líflátnar 6 manneskjur, karlmenn og konur, sem var:
Kona úr Kjós, er fargað hafði barni sínu, er hún átti
við giftum manni, en hann strauk. Úr Staðarsveit
maður og kona. Hún var systurdóttir hans. Úr
Strandasýslu maður og kona. Hún var bróðurdóttir
hans. Úr Þingeyjarþingi maður, er barn hafði átt við
systur konu sinnar. Hann meðgekk ekki sitt brot fyrr
en á alþingi, kostaði sig sjálfur að norðan til hesta, og
voru aldrei járn á hann lögð, gekk hughraustur til
dauðans með söngum og guðhræðslu. Sögðu margir
hann ei ólíkan verið hafa Jómsvíkingum forðum,
hverjir dauðann ekki óttuðust. Konan, sem hann átti
barnið við, réttuð heima í héraði eftir alþing.
,þú átt eftir að
bíta úr nálinni“
Galdramaður er nefndur, sem Finnur hét; hann var
svo forn og illur í skapi, að allir voru hræddir við hann.
Þegar hann dó vildi enginn, hvorki karl né kona, verða
til þess að líkklæða hann og sauma utan um hann. Þó
varð kvenmaður einn til þess að reyna það; komst hún
ekki nema hálfa leið og varð svo vitstola. Þá gaf önnur
sig til og gaf hún sig ekki að því hvernig líkið lét. Þegar
hún var nærri búin sagði Finnur: „Þú átt eftir að bíta
úr nálinni." Hún svaraði: „Ég ætlaði að slíta, en ekki
bíta, bölvaður," sleit síðan nálina frá, braut hana í
sundur og stakk brotunum í iljar líkinu. Er þess ekki
getið hann gjörði neinum framar mein.
íslenzkir málshættir
Vinnan verður keypt, en dyggðin aldrei
Fyrr mun dag en dæmi þrjóta
Einsdæmin eru verst
Fátæktin er lötum fylgisöm
Ekki eru allar konur eins að kyssa
Lítill er ljúfs biti, leiður verður aldrei fylltur
Grýluþula
Grýla kallar á börnin sín
þegar hún fer að sjóða til jóla.
Komi þið hingað öll til mín.
Leppur, Skreppur, Langleggur og
Skjóða.
Brytjaðu Leppur bóg af nauti,
bjarndýrslær og þjó af kú,
kapalshrygginn býsna blautan,
bringukollinn og lendabú,
sauðarkrof og selinn feita
og svínsskammrif nokkuð fín.
Grýla kallar á börnin sín.
Þó mun ekki af þessu veita
ef þiggjum máltíð góða,
Leppur, Skreppur, Langleggur og
Skjóða.
Sæktu vatnið síðan Skreppur,
sjálf hún Grýla mælti þá.
Undir láta lízt mér Leppur,
laglega það fara má.
Sjálf er ég eins og sigakeppur
og svo er líka hún Skjóða mín.
Grýla kallar á börnin sín.
Ef mér fótur óvart sleppur
upp þá gjöri ég hljóða,
Leppur, Skreppur, < Langleggur og
Skjóða.
Nú skal Leppur sjálfur sjóða,
sá það verkið dável kann.
Ketilinn Skreppur hefur til hlóða
og hellir á barma staðfuilan.
En undir kynda á hún Skjóða
með úlfgrátt hár og síðar brýn.
Grýla kallar á börnin sín,
en Langleggur á að bjóða
öllu liðinu fróða,
Leppur, Skreppur, Langleggur og
Skjóða.
Grýla og
bœndur hennar
Grýla hét norn ein gömul; hún var
tvígift. Fyrri maður hennar hét Boli.
Þau bjuggu undir Arinhellu. Áttu
þau mörg börn saman sem segir víða
í Grýlukvæðum. Þau voru bæði
mannætur hinar mestu, en þótti þó
hnossgæti mest að borða allt ungviði
sem skáldið kvað:
Grýla og Boli bæði hjón
börn er sagt þau finni
þau er hafa svæsinn són
til sorgar mömmu sinni.
Og:
Boli, boli bangar á dyr,
ber hann fram með stöngum;
bíta vill hann börnin þau
sem belja fram í göngum.
Ætíð þótti meira koma til Grýlu
en Bola. Andaðist hann fjörgamall
úr ellilasleika eftir það hann hafði
lengi legið í kör.
Eftir dauða Bola giftist hún aftur
og eignaðist gamlan mann er hét
Leppalúði. Þau áttu saman tuttugu
börn, en ekki fleiri, því hún stóð á
fimmtugu þegar hún átti tvíburana
Sighvat og Surtlu sem bæði dóu í
vöggu.
Grýla lifði báða bændur sína og
varð að amla fyrir þeim lengi
karlægum, enda er sagt henni væri
óleitt að betla.
Reykjavík eftir aldamótin 1800
Bær var varnarlaus og
opinn, sem mest mátti
verða, fyrir hverjum
víkingi, sem fyrstur kom
að landinu, hversu van-
máttugur sem var, og þar
með var þar engin fyrir-
hyggja höfð um annað en
fédrátt og skart. Voru
allir bæjarmenn kramar-
ar, og þernur þeirra og
þjónar hugsuðu ei um
annað en skart og móða.
Konur höfðu gullhringa
marga hver, og keppt var
um hvað eina, sem til
yfirlætis horfði, sam-
kvæmi jafnan og dansar
og drykkjur. Og eftir
þessu vandist alþýðan, er
Reykjavík á tímum Innréttinganna (um 1770)
„Voru bæjarmenn allir kramarar...“
Bessastaðaskóli

þar var um kring, og jókst
þar mikið iðnarleysi, en
allt það, er horfði til
harðgjörvi eða réttrar
karlmennsku og hugrekki,%
var þar sem fjarlægast.
Og með því að slíkt þótti
horfa til siðaspillis ungum
mönnum, þá hafði skólinn
verið fluttur til Bessa-
staða. Varð hann þar þó
ærið kostnaðarsamur og
aðbúnaður illur um hríð,
því húsin voru afar köld.
Jón Espólín