Morgunblaðið - 16.12.1979, Blaðsíða 24

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1979
VERwLD
KIRKJAI
Kaþólskir
eru enn of-
sóttir í Kína
Um það bil 100 kínverskir
jesúitar eru hafðir i vinnubúðum
í Kína, að því er jesúítaprestur,
sem þar var á ferð nýlega, hefur
skýrt frá. Hefur hann gefið
lýsingu á aðstöðu þeirra til höf-
uðstöðva kaþólsku kirkjunnar i
Róm, og eru það fyrstu beinu
fréttirnar, sem þangað berast af
riki rómversk-kaþólsku kirkj-
unnar i Kina um þrjátiu ára
skeið.
Prestur sá sem hér um ræðir
heitir Michael Chu. Hann er af
kínversku foreldri og fæddist í
Kina, en hefur bandarískan ríkis-
borgararétt. Hann fékk nýlega
leyfi kínverskra yfirvalda til þess
að heimsækja fjölskyldu sína í
Kína, en hana hafði hann ekki séð
síðan 1949.
Hann dvaldi rúma tvo mánuði í
Kína nú í haust og vann þar að
gerð leynilegrar skýrslu um horf-
ur á því, hvort unnt væri að hefja
á nýjan leik trúboðsstarfsemi þar
í landi.
Jesúítar hafa stundað trúboð í
Kína að meira eða minna leyti sl.
þrjár aldir. Þeir eru hræddir um,
að Kínverjar kunni að mistúlka
niðurstöður rannsókna föður Chu
Fangasýning á kínverska vísu:
sumar nunnur voru sakaðar um
mannát.
og hafa bannað honum að tala við
fréttamenn. Hins vegar hafa þeir
skýrt frá því, að faðir Chu hafi
haft samband við tvo jesúítasöfn-
uði í Kína, en þeir voru átta, þegar
kommúnistar tóku völdin í land-
inu. Faðir Chu skýrði frá því, að
flestir prestarnir væru í vinnu-
búðum, en þeim leyfðist að dvelj-
ast með fjölskyldum sínum nokkr-
ar vikur á ári. Síðustu erlendu
trúboðarnir í Kína hurfu úr landi
skömmu eftir 1950.
Áður en faðir Chu fór í Kínaferð
sína skrifaði hann blaðagrein, þar
sem hann skýrði frá því, að hann
hafi starfað í 17 ár á Formósu
eftir að hafa lokið námi við
háskóla í Shanghai. Bróðir sinn
sem einnig var jesúítaprestur hafi
dvalist áfram í Kína og hafi hann
verið í fangelsi um 20 ára skeið,
áður en hann var fluttur í vinnu-
búðir.
Annar rómversk-kaþólskur
prestur var á ferð í Kína fyrir
skömmu. Hann heitir Franco
Demarchi og kennir þjóðfélags-
fræði við háskólann í Trent á
Norður-Ítalíu. Hann telur, að þess
sé ekki langt að bíða að yfiitvöld í
Kína muni taka í útrétta hönd
páfagarðs og gera við hann sátt-
mála til þess að koma skipulagi á
tengsl ríkis og kirkju. Hann segir
m.a: — Kínverjar benda á, að
Jóhannes Páll páfi hafi verið alinn
upp í kommúnistísku þjóðfélagi,
og hann sé páfi sem hægt sé að
semja við.
— Mao formaður og stuðn-
ingsmenn hans létu sig trúmál
litlu skipta, — heldur Demarchi
áfram. — En kaþólikkar sættu
hræðilegum ofsóknum á dögum
Shanghai-klíkunnar. Sumar nunn-
ur voru jafnvel ásakaðar fyrir
barnamorð og mannát. En síðan
hafa orðið breytingar. Kínverjar
sækjast nú eftir því að njóta
alþjóðlegs álits og virðingar, og
umfram allt í augum þeirra ríkja,
sem eru kaþólskrar trúar og því
þjónar það þeirra eigin hagsmun-
um að sýna kaþólikkum velvild.
- DAVID WILLEY.
BASLBUSKAPUR
Brezhnev barði
í borðið og
heimtaði bleyjur!
í ræðu, sem Brezhnev forseti
flutti fyrir skömmu, þar sem
hann gerði úttekt á sovéskum
efnahagsmálum á þessu ári, vék
hann að þvi, að þannig væri
málum komið, að bleyjur væru
orðnar illfáanlegur munaðar-
varningur þar í landi. Þessi
ummæli sýna ljóslega hvernig
ástatt er fyrir venjulegum rússn-
eskum neytendum, sem engan
aðgang eiga að verslunum for-
réttindastéttanna.
Aðrar nauðsynjavörur, sem
Brezhnev sagði að skorti, eru
„nauðsynlegustu lyf, sápur,
þvottaefni, tannburstar, tann-
krem, nálar og tvinni". Hann
minntist líka á smjör og osta svo
ekki sé talað um kjöt, sem er með
öllu ófáanlegt víða í Sovétríkjun-
um nema í þremur stærstu borg-
unum, Moskvu, Leningrad og
Kænugarði.
Vaxandi óánægja rússneskra
neytenda með vöruskortinn, bið-
raðir, sem sjaldan hafa verið
lengri og jafnvel stöku ummæli,
sem lýsa eftirsjá eftir „góðu,
gömlu dögunum" þegar Stalín var
og hét, sýna, að ekki er allt með
Ennfremur skortur á lyfjum og
jafnvel tvinna.
felldu í þessu næst stærsta efna-
hagskerfi í heimi.
Almenn óánægja með vöruekl-
una hefur vafalaust valdið því, að
Brezhnev tók dæmið um bleyjurn-
ar í ræðu sinni kvöldið áður en
Æðsta ráðið kom saman til fundar
í Kreml.
Lestirnar til Moskvu eru yfir-
fullar dag hvern af fólki af
landsbyggðinni, sem kemur til að
kaupa kjöt, sósur og vetrarfatnað.
Þegar byltingarafmælið stendur
fyrir dyrum í nóvember ár hvert
eru vörubirgðir verslananna í
Moskvu að jafnaði með myndar-
legasta móti og svo var einnig um
biðraðirnar að þessu sinni. Gífur-
legur fjöldi utanbæjarfólks fyllti
allar verslanir og þegar kaupæð-
inu linnti, Moskvubúum til sárrar
gremju, var ekki deigan vodka-
dropa að fá í allri borginni.
Þvottaduft hefur ekki verið á
sovéskum markaði mánuðum
saman og könnun, sem rússneskt
dagblað gerði, leiddi í ljós, að þrjú
ráðuneyti voru komin í hár saman
og kenndi hvert öðru um ástandið.
Eitt bar ábyrgð á úreltri verk-
smiðju, sem gat ekki lengur fram-
leitt nauðsynleg efni, annað var
sakað um umbúðaskortinn og því
þriðja var legið á hálsi fyrir að
fullunnar vörur hlóðust upp í
verksmiðjunum og voru aldrei
fluttar á áfangastað.
Þó að Brezhnev hafi nefnt með
nöfnum þá ráðherra, sem hann
sagði bera ábyrgð á vöruskortin-
um, hefur ekki verið við þeim
hróflað og allir halda þeir emb-
ættum sínum. í Rússlandi hefur
það reyndar lengi þótt gott að
hafa strákinn til að geta kennt
honum um alla klækina og Brez-
hnev er ekki tilbúinn til að hrista
upp í kerfinu með því að hleypa
inn nýju blóði og nýjum hugmynd-
um. Kerfiskarlarnir og skriffinn-
arnir eru nefnilega svo vel settir,
að vöruskortur kemur ekkert við
þá. Þeir geta valið úr innfluttum
vörum í sérstökum verslunum,
sem eru forboðnar rússneskum
almenningi.
- RICHARD BEESTON
2.500 konur: „Ég hélt að ég mundi ekki lifa þetta af
BANDARIKINI
Sífellt fleiri
konur sækja í
kolanámurnar
Frá árinu 1842 hefur konum og börnum verið bannað samkvæmt
brezkum lögum að starfa í koianámum. í skólum er börnum skýrt frá
ástandinu, sem ríkti, áður en lög þessi tóku gildi, þegar konum og
börnum var beitt fyrir kolavagnana og drógu þá einatt á fjórum
fótum eftir örmjóum neðanjarðargöngum, þar sem loftið var mettað
af raka. Slikar sagnir munu m.a. stuðla að því, að Bretar verði tregir
til að færa vinnumáialöggjöfina i eidra horf.
í Bandaríkjunum er þessu á annan
veg farið. Þar hafa konur aldrei
unnið í námum, þannig að þar er
litið á það sem framfara spor að
hleypa kvenfólki inn í námurnar, og
talið stuðla að auknu jafnrétti kynj-
anna.
í desember árið 1973 eða fyrir
réttum sex árum, voru ráðnar tvær
konur til starfa í námum í Jenkis,
Kentucky og voru það fyrstu banda-
rísku konurnar, sem gerðust náma-
verkamenn. Allmargar hafa fetað í
fótspor þeirra, því að á miðju þessu
ári unnu um 2.500 konur í bandarísk-
um námum og konur eru nú rúmlega
1% kolanámumanna í landinu.
Af hverju vilja bandarískar konur
vinna í námum? Ein ástæðan hlýtur
að vera sú, að með því móti hafa þær
brotið niður síðasta virki hins algera
karlveldis. En önnur sjónarmið eiga
sjálfsagt einnig sinn þátt í þessu
nýmæli og þá ekki sízt bágur efna-
hagur. Flestar konur, sem ráða sig
til starfa í námum, gera það af illri
nauðsyn. Þær eiga fárra kosta völ á
vinnumarkaðnum. Ef konur ætla að
bera eitthvað úr býtum fyrir vinnu
sína t.d. í Vestur-Virginíu hafa þær í
fá hús að venda önnur en námurnar.
Hin hefðbundnu kvennastörf, svo
sem verksmiðjustörf og þjónusta eru
illa launuð. Á hinn bóginn fær
námaverkamaður, sem notið hefur
einhverrar þjálfunar tæplega 70
dollara eða um 28.000 krónur á dag.
Sandy Bailey starfaði áður í verk-
smiðju og ók strætisvagni en eftir að
hún fór að vinna í námum þrefölduð-
ust laun hennar. Rúmlega tvítug
kona, gift bækluðum manni, vann til
skamms tíma á saumastofu og bar
tæpa 19 dollara úr býtum á dag, áður
en hún réðst til námuvinnu.
Virginia Chapman, ellefu barna
móðir, hóf störf í námu 48 ára að
aldri. Þá hafði hún fyrir fimm
börnum að sjá, faðir þeirra var
látinn, og síðari maður Virginiu var
bæklaður. Hún kvaðst hafa valið sér
námustörf vegna þess að ég vildi að
börnin mín fengju eins mikið og hver
annar.
En enginn skyldi ætla, að konur
þessar hristi peningana fram úr
erminni. Carol Jean Narland skýrði
svo frá fyrsta degi sínum í námu. —
Ég tiplaði um, og festist í forinni.
Mér fannst þetta hræðilegt. Ég varð
gegndrepa, vinnuflíkur mínar urðu
stífar af skít, og ég hélt að ég myndi
ekki lifa þetta af. En ég sagði bara
við sjálfa mig aftur og aftur: 57
dollarar á dag, 57 dollarar á dag og
það hressti mig heilmikið.
Nýlega fór fram rannsókn á hög-
um 15 kvenna sem störfuðu í kola-
námum í Appalachiu-fjallahéruðun-
um. í þeirri könnun kom fram, að
þeim fannst þeim bera skylda til að
leggja mjög hart að sér við starfið í
fyrstu til þess að sanna fyrir sjálfum
sér og öðrum, að þær væru færar um
að gegna því. Það vill og æði oft
verða hlutskipti þeirra að vinna
verstu og erfiðustu verkin sem
óbreyttir verkamenn. Þær moka
kolum af færiböndunum, koma
vögnum fyrir á teinum, færa til
rafmagnskapla og úða námaveggina
með kalki til þess að halda kolaryki í
skefjum. Enn sem fyrr hafa konur
sem sé komið sér í þá aðstöðu að
sækja og bera birgðar til og frá
samfélaginu. Hin þýðingarmeiri
störf við námurnar, að því er talið
er, krefjast þó minni líkamlegs
erfiðis.
Sumar konur vinna mjög hættuleg
störf, m.a. við að færa skorður eða
loftbita, eftir að þeir hafa verið
höggnir. Síðan þurfa þær að raða
timbri ofan á bitana, langsum og
þversum á víxl, til þess að styrkja
þá,
Á sl. sumri héldu kolanámukonur
sína fyrstu ráðstefnu. Til hennar
mættu 250 konur frá 8 ríkjum ásamt
stuðningsmönnum sínum.
Á síðasta ári féllst annar mesti
kolaframleiðandi Bandaríkjanna á
það, að þjálfa a.m.k. eina konu á
móti fjórum körlum til starfa í
námunum, þar til konur væru orðn-
ar 33% þeirra sem við námur hans
störfuðu.
2. október sl. var enn nýjum
áfanga náð í baráttunni fyrir jafn-
rétti kynjanna í Bandaríkjunum.
Þann dag fórst Marilyn McCusker
frá Pennsylvaníu, fyrsta verkakonan
sem lét lífið ofan í kolanámu.