Morgunblaðið - 16.12.1979, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1979
39
Hluti af Hafnanesbótinni. „Þetta umhverfi fylgir mér hvert sem ég fer,“ segir dr. Friðrik um bernskuslóðir
sínar.
metra langan veg til læknis, sem
hann vissi að hægt var að treysta.
Loks komst hann til læknisins
og gat stunið upp:
„Hjálpaðu mér! Ég hef verið
skotinn."
Síðan hneig hann niður.
Það tókst að flytja hann með
leynd á spítala. Þar kom í ljós að
hann hafði fengið skot gegnum
lifrina og annað lungað og helm-
ingur hægra nýrans var í tætlum.
Samt lifði hann þetta af.
En brosleg atvik komu líka
fyrir.
Á Bispebjergspítala hafði föð-
urlandssvikari verið skotinn, og
Gestapo hótaði að skjóta sex
lækna í hans stað. Flestir lækn-
arnir þorðu því ekki annað en að
fara hluldu höfðu. Loks voru ekki
nema tveir eftir á einni deildinni
— og þeir gengu með skammbyss-
ur á sér.
Síðla dags var annar þeirra á
gangi. Þá sér hann hvar maður
fylgir stöðugt á eftir honum.
Læknirinn greikkar sporið og fer
yfir í aðra deild. Komumaður
tekur þá til fótanna, hleypur á
eftir honum og kallar:
„Halló. Stanzið!"
Þá snýr læknirinn sér leiftuf-
snöggt við, miðar byssunni á
manninn og spyr:
„Hvað viljið þér?“
Veslings maðurinn skalf af
hræðslu, en fékk loks stunið upp
erindinu. Hann ætlaði að forvitn-
ast um líðan konu sinnar, en hún
hafði verið lögð inn um morgun-
inn.
Þegar hann fór, spurði hann
ofur gætilega, hvort hann mætti
ekki bara hringja næst, ef hann
langaði til að vita hvernig konunni
liði!
Þegar ég missti
þann stóra
Veiðar hafa löngum heillað mig
— allt frá blautu barnsbeini. Á
unga aldri gekk ég til rjúpna með
föður mínum. Hef ég sagt frá
harðindaárinu 1918, sem var
mesta rjúpnaár í manna minnum?
Við pabbi komum upp á hjalla,
þar sem sér inn dalinn milli
Hafraness og Þernuness. Það vek-
ur undrun okkar, að dalbotninn og
hlíðarnar eru hvítar á að líta.
Skyldi hafa fallið snjór í nótt?“
segir pabbi.
En svo var ekki. Þetta var rjúpa.
Fjallið var hvítt af rjúpu!
Pabbi gat fengið um hundrað
rjúpur á dag, þótt skotfæri hans
væru ófullkomin. Þau voru lítil og
hann hlóð þau sjálfur af mestu
natni. Það heyrðist varla í, þegar
skotið hjóp úr byssunni, enda var
það kallaður rjúpnafretur.
Rjúpurnar voru svo gæfar, að
hann rak þær saman í hóp til að
ekkert skot færi til spillis.
Rjúpu hefur stórfækkað á seinni
árum eins og kunnugt er og er
veiðimönnum kennt um — alveg
að ósekju finnst mér.
Þegar ég var krakki sást varla
hrafn og mávur, en nú er allt
krökkt af þeim. Sem dæmi um það
get ég nefnt, að við dreifðum
slorinu á túnin, því að betri
áburður er ekki hægt að fá. Nú á
dögum væri ekki hægt að gera
það, því að mávurinn mundi éta
upp allt slógið.
Ég hef séð svartbak gleypa
hvern æðarungann á fætur öðrum
norður í Laxamýri. Það þarf
enginn að segja mér annað en þeir
tíni upp rjúpnaunga líka.
Ég er sannfærður um, að það er
fremur þessum vargfulgi að kenna
en skyttum, hve lítið er orðið af
rjúpunni.
Mest hef ég fengið sextíu rjúpur
á einum degi. Það var á Holta-
vörðuheiði fyrir nokkrum árum.
Skúli bróðir minn var með mér og
fékk níutíu stykki, en hann er
einhver bezta skytta sem ég þekki.
Það geigar næstum aldrei skot
hjá honum.
Fljótlega eftir að ég kom heim
frá Danmörku, fór ég að veiða lax
og gerði það um tuttugu ára skeið.
Mörg ár veiddi ég í Grímsá;
dvaldi þar með fjölskyldu minni
og vinum og á þaðan ljúfar
minningar.
Já, það er margs að minnast frá
laxveiðum mínum, en tvær eftir-
farandi sögur ber þó langhæst.
Sumar eitt var ég í Laxá í
Þingeyjarsýslu. Þannig háttar til
Tveir kaf 1-
ar úr endur-
minningum
dr. Friðriks
Einarssonar
á þeim slóðum, að neðst í ánni rétt
fyrir ofan ósana er eyja, sem vaða
þarf út í. Lítill grasbali er þar
undir kletti og lygna fyrir utan.
Einn daginn kemur þarna
mesta laxagengd, sem ég hef séð.
Hún líkist einna helzt síldar-
göngu. Það voru heilu torfurnar
fyrir framan fætur mína. Og allt
voru þetta stórir og vænir laxar,
sextán og átján pund.
En einn var miklu stærstur.
Á þessum árum veiddi ég með
maðk, eins og flestir gera fyrstu
laxveiðiár sín. En brátt steinhætti
ég því. Það er ekkert gaman að
veiða með maðki. Það er bara
dorg.
En sleppum því. Ég kasta væn-
um maðki út í, og laxarnir þyrpast
strax að — hinir smærri. Ég flýti
mér að draga frá, því að ég vildi
reyna að ná þeim stóra.
Þegar ég kasta öðru sinni, rýkur
hann á og gleypir undir eins.
Heimir frá Tjörn í Aðaldal, sem
er mikill veiðimaður og allir
laxveiðimenn þekkja, liggur uppi á
klettinum og fylgist með.
„Hann er á,“ kallar Heimir til
mín.
„Það veit ég vel,“ svara ég. „En
nú liggur hann grafkyrr — og
hugsar.
Þetta er ekkert spaug, því að ég
er sannfærður um, að þessir stóru
laxar hugsa. Hvernig á ég að losna
við það sem ég hef gleypt? hefur
hann ugglaust hugsað í þetta sinn.
Þegar liðnar eru fimmtán
mínútur, án þess að laxinn bæri á
sér, fer mér að leiðast þófið. Ég
færi mig neðar, svo að laxinn hafi
bæði strauminn á móti sér og
þungann af stönginni og færinu.
Þegar þetta var farið að verða
nokkuð þungt fyrir hann og ég tók
að draga hann niður og hann
þurfti að vinna á móti straumnum
líka — þá rýkur hann af stað.
Ég var ungur og sprækur þegar
þetta var og hentist i loftköstum á
eftir honum út í ánni. Þar var
mikið af stórgrýti, og það reið á að
fylgja honum eftir.
Upp úr miðri ánni stendur stór
steinn, og laxinn fer hinum meg-
inn við hann, fjær mér.
Þá hugsa ég með mér:
„Jæja, nú er hann farinn! Svona
stór lax hlýtur að slíta þarna
undir steininum."
Svo líður dágóð stund. Þá rýkur
hann enn af stað, en sem betur fór
til vesturs. Og svo — hviss — og
línan upp hjá steininum!
Ég hélt í laxinn af öllum
kröftum, þar til þeir Theódór
Skúlason læknir og Heimir frá
Tjörn komu og hjálpuðu mér.
Aðstæðan var erfið, því að vaða
þurfti yfir á planka, en þarna var
mjög djúpt.
Loks fórum við á báti að sækja
laxinn.
Eftir þrjá stundarfjórðunga
landaði ég honum svo á sandinum.
Hann reyndist vera 104 sentímetr-
ar á lengd og 15 kíló að þyngd.
Þetta var nú meiri skepnan!
Ég fékk Christensen kaupmann
í Norðurmýrinni til að geyma
laxinn fyrir mig í frysti og bað
hann að reykja hann síðar um
veturinn.
Dag nokkurn verður Sigurði
Samúelssyni lækni gengið í þessa
kjötbúð. Á borðinu liggur laxinn
minn, því að nú var verið að þíða
hann áður en hann yrði reyktur.
„Nei, sko,“ segir Sigurður.
„Þarna er laxinn hans Friðriks.“
„Hva — þekkið þér laxinn?"
spyr afgreiðslumaðurinn aldeilis
dolfallinn.
„Já, hvort ég þekki hann,“ segir
Sigurður, en hann hafði verið með
okkur í veiðiferðinni, og það hafði
enginn annar jafnstór lax veiðzt
þetta sumar.
Nokkrum árum síðar var ég í
Heiðarendanum í Laxamýrar-
landi. Klukkan er að verða tíu að
kvöldi. Vinur minn Jón Sigtryggs-
son prófessor var með mér þennan
dag.
„Það þýðir ekkert fyrir þig að
fara þarna niðureftir," segir Jón.
„Þú færð engan lax.“
Ég vildi hins vegar vera lengur,
svo að Jón ekur heim í veiðihús.
Ég kasta þarna yfir og nota nú
spón.
Það situr allt fast.
„Nú, ég hlýt að hafa lent í botni
þarna," hugsa ég.
En um leið og ég byrja að draga,
finn ég að lax er á, og hann tekur
að lulla í áttina til mín.
Það virtist enginn máttur vera í
honum. Hann stökk ekki einu
sinni, eins og þeir gera oft, þegar
þeir verða fastir.
En það leið ekki á löngu, þar til
hann sýndi mér, að hann hafði
heldur betur krafta í kögglum eða
öllu heldur afl í uggum.
Það er skemmst frá að segja, að
ég kom laxinum á land með því að
taka í sporðinn á honum —
þrisvar sinnum. En ég réð ekkert
við hann, enda er bakkinn þarna
snarbrattur og ég gat ekki náð í
kylfuna mína til að rota hann.
í annað skiptið lá ég um stund
við hliðina á honum. En hann var
svo sleipur, að hann rann mér
alltaf úr greipum.
í þriðja skiptið slitnaði línan.
Ég náði reyndar í línuendann og
tókst að draga hann örlítið að
landi. Mér virtist hann vera orð-
inn máttfarinn. En það hjálpaðist
allt að. ífæran mín var í bílnum,
og enginn maður nærri til að rétta
mér hjálparhönd.
Og allt í einu kippir laxinn í —
og ég missti hann.
Ég fer heim í hús. Félagar mínir
er setztir að snæðingi og spyrja
mig, hvort ég hafi fengið nokkuð.
Ég svara því játandi, og þeir sjá
strax á svip mínum, að ég muni
hafa misst hann.
„Var hann stór?“ spyrja þeir.
„Já,“ svara ég. „Hann var stór.
Ég hef fengið þrjátíu punda lax,
en þessi var miklu stærri."
Ég hafði enga matarlyst, heldur
fór beint í rúmið.
Þegar vakið var klukkan sjö
morguninn eftir, var ég í draumi
búinn að missa laxinn þrisvar og
vakna á milli.
Ég var í svo slæmu skapi, svo
óendanlega leiður og sár, að ég fór
ekki út fyrr en eftir hádegi.
Alltaf öðru hverju síðan þetta
gerðist, hafa félagar mínir verið
að spyrja mig:
„Hvað heldurðu nú í alvöru,
Friðrik, að laxinn þinn hafi verið
stór?“
Og ég hef jafnan svarað:
„Ég ætla aldrei að segja nein-
um, hvað ég held, að þessi lax hafi
verið stór!“

Mörg ár veiddi dr. Friðrik í Grimsá, dvaldi þar með
fjölskyldu sinni og vinum og á þaðan ljúfar
endurminningar.