Morgunblaðið - 06.01.1980, Blaðsíða 25

Morgunblaðið - 06.01.1980, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 1980 25 Augun mín og augun þín ó, þá fögru steina, sagöi Skáld- Rósa. Aö vísu af allt ööru tilefni en því sem skaut þessum vísu- oröum upp í huga Gáruhöfundar af gefnu tilefni í jólamánuöinum. Svo bar til aö vinkona Gáru- höfundar, sem ekki hefur verið kvellin um æfina, dapraöist svo sýn á vinstra auga á einum klukkutíma í lok vinnudags, aö allt sást í þoku. Hringt var snarlega í Úlfar Þóröarson augnlækni, sem líklegur þótti til liösinnis. Hann var á stofu sinni og bauö henni aö koma. Klukk- an var um 5.30 og margt manna fyrir á biðstofunni, enda mun Ulfar ekki hafa lokiö störfum sínum það kvöldiö fyrr en um tíuleytið. Áöur en klukkutími var liöinn, haföi hann kallað hana inn og haföi snör handtök. Stúlkan haföi fengiö þaö sem nefnt er skyndigláka. Ekki al- gengur kvilli hér á landi, þótt þekktari sé í Evrópu, en kemur fyrir. Hleöst þá upp spenna í auganu og augnþrýstingur. Sé honum ekki aflétt áöur en augaö er orðið hart, getur svo farið aö á mjög skömmum tíma eyði- leggist viðkvæmar frumur og sjónin skaddist varanlega. Þarna var því ekki mikið svig- rúm aö sjóninni yröi bjargað. Augnlæknirinn hóf strax aö létta á þrýstingnum og sendi sjúkl- inginn svo beint á Landakots- spítala, þar sem aðgeröum var haldið áfram. Þegar stúlkan kom heim af sjúkrahúsinu nokkrum dögum síðar, hafði sjón hennar veriö bjargað. Þarf aöeins aö setja í augun dropa kvölds og morgna, rétt um leiö og burstaðar eru tennur. Þykir þaö vel sloppiö. En því þá þetta mál um atburðinn? Hann kom af staö hugrenningum og áleitnum spurningum? Hefði nú ekki verið svo auövelt aö komast til augn- læknis þá stundina...? Og í framhaldi af því: Hvaö veröur þegar menn af gamla skólanum á borö við augnlæknana Úlfar Þóröarson og Kristján Sveins- son, sem hægt er aö ganga inn til án fyrirvara og alltaf eru til þjónustu reiðubúnir, hverfa af sjónarsviöinu. Þegar kannski þarf aö panta tíma meö margra vikna eöa jafnvel mánaöa fyrir- vara? Nú má sjálfsagt segja svo, aö í höfuðborginni séu læknar jafn- an á vakt og slysavarðstofa geti jafnan kallað til augnlækni, sem er á bakvakt. En mundi það duga í tilfellum sem slíkum, áður en örlagaríkir klukkutímar eru liönir? Þegar jafnvel sjúklingur- inn, sem ekki finnur mikiö til, gerir sér tæpast grein fyrir því hvað í húfi er. Hefur ekki oröiö fyrir slysi og varla vit á aö kvarta svo aö forgangsviðbrögð veröi viöhöfö. Fleiri en nefnd vinkona Gáruhöfundar hljóta aö eiga slíkar örlagastundir, hvort sem þeir vita nokkurn tíma um það hve litlu munaöi — á annan hvorn veginn. Þessar hugleiöingar tóku aft- ur að ónáöa nú í fyrstu viku nýs árs, viö lestur á kveðjuorðum dr. Bjarna Jónssonar, yfirlæknis á Landakoti, sem m.a. sagöi: „Mér finnst læknisnafnið vera virðingarheiti. Nú um sinn hefur mér fundist að læknum færi fækkandi og læknisfræðingum fjölgandi. Viö skulum vera þess minnug ætíö, að sjúklingarnir eru ekki til fyrir okkur, heldur viö fyrir sjúklingana." Og eftirmaöur hans drap á þaö að menn virtust halda aö hægt væri aö reka heilbrigöisþjónustu á einhvers konar færibandakerfi, án tillits til mannlegra sjónarmiöa. Aö vísu beindust orö læknanna ekki aö nákvæmlega því sama, sem þau af þessu gefna tilefni tengdust í hugskoti Gáruhöf- undar. En þó liggur þar sama hugsun og viövörunarorö aö baki. Sjálfsagt eru dæmin líka mörg, sem ekki fara hátt, um aö sjúklingar komust auöveldlega og fyrirstööulaust í viðbragös- fljótar læknishendur, þegar klukkutímar gátu skipt sköpum sem hér. Hugrakkur og óvílinn tann- læknir, Örn Bjartmarz, bjargaöi á þann hátt Gáruhöfundi frá sködduöu andliti eftir bílslys fyrir nokkrum árum. Þótt stýriö brotnaði undan höku öku- mannsins viö þaö tækifæri og sannaði aö hann væri haröari en stál, létu kjálkar undan högginu. Eftir aö hafa veriö fagmannlega bróderuö utan og innan á vör og höku á slysavarösstofu, lagöi hrakfallabálkurinn af staö heim í leigubíl. En þar sem tungan haföi ekki rúm til aö teygja úr sér, var auöfundiö aö framtenn- ur í neöri góm höföu ýst inn meö gómnum. Var því tekið þaö ráö að aka beint til tannlæknisins, sem kunnugur er munnlagi viö- komandi eftir margra ára við- gerðarþjónustu. Örn haföi snör handtök, eftir aö hafa skoðaö verksummerki. Sagöi eitthvaö á þessa leið: „Við höfum ekki tíma til aö deyfa eöa hika. Þetta fer að bólgna! Þorirðu?" Og eftir aö hafa fengiö svariö: „Ef þú þorir sjálfur," brá hann tveimur fingr- um inn fyrir neöri góminn, sparn fæti í stólinn, lét sjúklinginn ríghalda sér og kippti í tveimur snöggum rykkjum bitanum fram. Teknar voru röntgen- myndir, sem sýndu að brotin höföu fallið nákvæmlega rétt saman báðum megin. Og þótt framtennur neöri góms væru lausar, festust þær aftur aö liönu bólguskeiöi miklu. Tann- læknirinn boraöi bara niður í þær og gekk frá slitnum tauga- endum eftir atganginn. Og tenn- urnar þær hafa allar veriö til góös brúks fram á þennan dag. En lýtasérfræðingi, er seinna heyröi söguna og sá ummerki meistaraverksins, varö að orði: Heppin varstu! Annars heföiröu seinna lent hjá mér í mikilli viögerö á andlitinu. Þetta var í raun útúrdúr og aöeins um lýti en ekki blindu. En hvert auga sem bjargast sjá- andi, hlýtur aö vera óendanlega mikils virði. Ekki höfum viö öll hugarfar sr. Friöriks, sem í ellinni tók næstum fagnandi þeirri blindu, sem guö vildi á hann leggja. Sagði jafnvel sem svo, aö nú gæti hann ótruflaöur notið svo margs annars úr hugskotinu. Viö hljótum aö segja: Guöi sé lof fyrir hann Úlfar, og hans líka! Megi þeir veröa allra karla elstir. ?, ans hefur bækistöð hér á landi þar sem er fréttaþjónustan APN eða Novosti. Nú sendir hún frá sér fregnmiða um atburðina í Afghanistan, einn ber yfirskrift- ina Afghanska þjóðin horfir mót nýjum degi og þar stendur: „Á fyrsta degi ársins var í Kabul minnst merkisatburðar — fimmtán ár eru liðin frá stofnun demókrataflokks Afghanistan, segir í fregn, sem Izvestía birtir frá Afghanistan. Lokatakmark flokksins er að byggja nýtt þjóð- félag, laust við arðrán mann á manni, (eins og Alþýðubandalagið hér á landi) og það hefur orðið markmið allrar þjóðarinnar. „Afghanska þjóðin", segir Izvestía, „horfir með vongleði mót morgundeginum." í fregninni segir frá viðtölum við fulltrúa ýmssa samtaka í Kabul. „Við erum þakklát sovésku þjóðinni fyrir veitta aðstoð. Það er ómögulegt í einu bréfi að segja frá allri þeirri bitru reynslu sem við höfum orðið fyrir. I dag erum við þess fullviss, að það er allt um garð gengið," sagði Firuza Komil, iðnverkakona. Rim Piruz, bygg- ingaverkamaður, leggur áherslu á „að Sovétríkin hafa veitt afg- hönsku þjóðinni aðstoð í meira en 60 ár. Fjölmörg atvinnufyrirtæki hafa verið byggð með sovéskri aðstoð og vitna þau um vináttu þjóðanna". „Við erum þakklát ykkur, kæru sovésku vinir,“ segja afghanir." Þannig skrifa sovéskir blaða- menn um landið, sem Rauði her- inn hefur ráðist inn í og hertekið. Þannig er valdbeitingunni lýst sem göfugu hjálparstarfi. Og blekkingarnar hafa jafnvel áhrif hér á landi, þar sem þess verður vart, að skriffinnar og fréttamenn leggja sig fram um að finna afsökun fyrir sovésku hernámi á Afghanistan. Þeirri röksemd hefur oft verið haldið á loft í umræðum um öryggismál íslands, að hlutleysi eða afstaða, sem mótast af því að vilja ekki vera í bandalagi við risaveidin, sé besta tryggingin fyrir því, að ekki verði með hernaði ráðist inn fyrir landa- mæri ríkja. Um langt árabil hafa Afghanar hallað sér að Sovétríkj- unum og þegið af þeim efnahags- lega aðstoð, en þeir hafa einnig skipað sér í sveit hlutlausra ríkja utan hernaðarbandalaga. Hvaða vernd hefur sú utanríkisstefna veitt þeim? Alls enga. Kremlverj- ar virða ekkert annað en vald. Og með hervaldi hafa þeir nú svipt Afghani sjálfstæði sínu. Raunar eru þessi samtök ríkja utan hern- aðarbandaiaga einskis virði, ekki síst eftir að Kúbanir komust þar í forystu og hafa lagt sig fram um að þröngva öðrum til þjónkunar við Sovétríkin samhliða því, sem þeir stunda hernað á þeirra vegum í Afríku. Utþenslu- stefna Utþenslustefnu Sovétríkjanna virðast ekki verða sett nein skyn- samleg mörk. Og svo er sem Kremlverjar láti sér ekki lengur nægja, að leppar þeirra sitji við völd heldur fylgja þeir boðorðinu: Sjálfs er höndin hollust. Þeir hafa staðið fyrir valdaráni í Eþíópíu og Suður-Jemen en í Angola beita þeir Kúbumönnum fyrir sig og Víetnömum í Kampútseu. Eftir hernám Afghanistan sá víet- namska ríkisstjórnin ástæðu til að gefa út sérstaka hátíðar- og stuðn- ingsyfirlýsingu í fagnaðarskyni, á meðan aðrir annað hvort þögðu eða mótmæltu. Innrásin í Afghanistan sannar enn einu sinni að Moskvuvaldið svífst einskis. Þeir menn, sem hafa fetað sig frá blindri trú sinni á kommúnismann, nefna jafnan nokkur kennileiti á vegferð sinni. Þau, sem ber hæst, eru atburðirn- ir í Ungverjalandi 1956, þegar Rauði herinn kæfði uppreisnina þar, og innrásin, sem gerð var í Tékkóslóvakíu 1968 til að stöðva frelsissókn þjóðarinnar. Skyldi hernám Afghanistan verða eitt af þessum kennileitum, þegar fram líða stundir? Með töku Afghanistan eru Sov- étmenn á leið til olíulindanna við Persaflóa. Hver getur efast um það eftir þessa hernaðaraðgerð, að frá Moskvu yrði sendur herafli til að taka auðug Evrópuríki, ef tækifæri gæfist. Eða hvað kann að gerast í Júgóslavíu? Varla verður staða þess lands utan hernaðar- bandalaga til að aftra Rauða hernum, ef skipun yrði gefin um hernám landsins. Á sínum tíma mátti lesa það, haft eftir Enrico Berlinguer leiðtoga ítalskra kommúnista, að einmitt sú hætta, sem hann taldi á því, áð Sovétrík- in legðu undir sig Júgóslavíu, neyddi ítali til þátttöku í Atlants- hafsbandalaginu. í bókinni „New Strategic Fac- tors in the North Atlantic", sem út kom 1977 fjallar kanadíski her- fræðingurinn George R. Lindsey um kafbátahernað og flotaumsvif á Norður-Atlantshafi og heim- skautasvæðunum. í lok ritgerðar sinnar segir hann: „Hernaðarstefna Sovétríkjanna bæði fyrir og eftir síðari heims- styrjöldina hefur haft það sem mikilvægt markmið að mynda ríkjabelti eins konar stuðpúða til að halda hugsanlegu innrásarliði í fjarlægð frá rússnesku ættjörð- inni. Skilyrðin, sem Finnum voru sett 1939, miðuðust við það að vernda siglingaleiðirnar inn til Murmansk og Leníngrad; vetr- arstríðið milli Rússa og Finna, sem síðan hófst, lyktaði einmitt með því, að þetta náðist fram. Við Kyrrahafsströndina slógu Rússar eign sinni á hernaðarlega mikil- vægar eyjar í nágrenni við Japan. Á landi er þessi viðleitni þó enn skýrari: Austur-Pólland 1939, Lithaugaland, Eistland og Lett- land, Bessarabía og Norður-Buko- vina 1940. Raunar má líta á samaðila Sovétríkjanna að Var- sjárbandalaginu sem stuðpúða milli þeirra og Atlantshafsbanda- lagslandanna. Þannig mundi það vera í samræmi við þessa megin- stefnu, að sovéskir herfræðingar vildu koma á svipuðu belti á hafinu og stækka það hvenær, sem tækifæri gæfist. Sé þetta skoðaö út frá Murmansk mundu fórnar- lömbin verða Norður-Noregur, Svalbarði (með Bjarnarey og Von- arey), Jan Mayen, Grænland, ísland og Færeyjar."

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.