Morgunblaðið - 06.01.1980, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 1980
33
„Þú skalt vanda um við þær... skipa
þeim í rúmið og berja þær“
90 milljónir tala frönskuna.
Franskan
erá
fallanda
fæti
. Sú útflutningsvara ensk,
sem i gegnum tíðina hefur
haft hvað mest áhrif — ensk
tunga — gerir nú æ harðari
hríð að hinum frönskumæl-
andi heimi. í greinaflokki í Le
Monde i siðasta mánuði var
varað við þessari þróun og
sagt að víða um heim þar sem
frönsk tunga væri töluð ætti
hún í vök að verjast og jafnvel
i Frakklandi sjálfu sæti hún
undir áföllum.
Jean Pierre Van Deth, for-
seti einnar af frönsku mál-
verndarnefndunum, lætur hafa
eftir sér í Le Monde: „Um 30
ára skeið hafa Bretar og
Bandaríkjamenn lagst á eitt í
skipulegu samsæri þar sem
einskis er látið ófreistað til að
troða inn enskunni hvar sem
það er hægt“.
Ekki eru allir, sem vilja
vinna gegn ofurvaldi enskunn-
ar, á því máli, að hér sé um
skipulagt samsæri að ræða.
Þeir skilja, að enskan með
sínum kynlausu nafnorðum og
næstum óbreytanlegu sögnum
er mjög vél fallin til alþjóð-
legra samskipta auk þess sem
hún er töluð í öllum heims-
hornum.
í Le Monde kemur fram, að
franska tungu tala um það bil
90 milljónir manna og að sem
alþjóðlegt tungumál standi
hún langt að baki enskunni,
sem 350 millj. eiga að móður-
máli, spænsku með sínar 200
milljónir og arabísku, sem 120
milljónir manna tala. í
evrópskum skólum hefur ensk-
an mikið forskot á frönskuna
og í Bandaríkjunum stunda
aðeins 15% nemenda eitthvert
framandi tungumál.
Eins og fyrr segir á franskan
í harðri baráttu við enskuna
um hylli unga fólksins á sjálf-
um heimavígstöðvunum. „í
hugum þessa fólks er „tungu-
mál frelsisins" ekki lengur
franska", segir í Le Monde,
„heldur einhvers konar enskt
hrognamál sem finna má í
teiknimyndasögum, hrollvekj-
um, kúrekamyndum og popp-
söngvum... Það er kannski það
ógnvænlegasta og mesta hætt-
an sem steðjar að franskri
tungu". — ROBIN SMYTH
KVIKMYNDIR
Gróðinn er úti í
geimnum — vona
þeir vestra
Síðast í desember ver lýst
yfir geimstríði í Hollywood
og var þá tekin til sýningar
um gervöll Bandaríkin dýr-
asta Disney-myndin, sem
nokkru sinni hefur verið
gerð og nefnist hún The
Black Hole.
Þetta er aðeins ein af þeim
aragrúa vísindaskáldsagna-
mynda sem Hollywood ætlar
að punda á markaðinn á
þessum nýbyrjaða áratug.
Þessi miklu umsvif gætu haft
víðtæk áhrif á allan skemmt-
anaiðnað í Bandaríkjunum.
Nú er um það að tefla að
hremma sem stærstan hluta
af þeim þremur milljörðum
dollara, sem Bandaríkjamenn
munu greiða í aðgangseyri
kvikmyndahúsa á næsta ári.
Rúmlega 160 milljón dollur-
um hefur verið varið til 6
dýrustu vísindaskáldsagna-
kvikmyndanna, en þar af mun
40 milljónum verða varið tii
auglýsingastarfsemi og fjár-
plógsiðju, sem hefur það að
markmiði að fá heilan her af
framleiðendum til þess að
taka þátt í leiknum og fram-
leiða vörur í tengslum við
þetta vísindaskáldskaparæði.
Þetta mun bera þann ávöxt,
að yfir Bandaríkin flæðir alls
kyns geimvarningur, svo sem
geimfatnaður, geim-leikföng,
úr, sængurfatnaður, hand-
klæði, rakspíri og þar fram
eftir götunum. Disney fyrir-
tækið hefur til að mynda
varið 10 milljónum dollara til
þess að auglýsa á þennan hátt
kvikmyndina The Black Hole,
en hún kostaði í framleiðslu
20 milljónir dollara.
Fari svo, að myndin nái
ekki vinsældum mun kvik-
myndafyrirtækið og um það
bil 500 fyrirtæki, sem komizt
hafa í slagtog við það, sitja
eftir með sárt ennið. Þegar
hafa verið framleiddar og
prentaðar milljón eintök af
sögunni um The Black Hole,
milljón barnabækur, milljón
hljómplötuumslög, 6 milljón
dúkkur og milljónir og aftur
milljónir af leikjum, þraut-
um, raðspilum, leikbrúðum,
dagatölum, tölvum, skyrtum,
nestisbaukum, meðalakössum
og fleiri ámóta þarfaþing,
sem öll bera einkennisstafina
BH. - WILLIAM SCOBIE.
Vélmennin eiga að véla menn til að kaupa sig inn á dýrustu
Disneymyndina.
IDNADUR
Öreigarnir upp
götva einstak-
lingsframtakið
Veltan í plastverksmiðju Vojke
Rajsters í Belgrað náði þremur
milljónum Bandaríkjadollara á
síðasta ári, og hafði þá hin
upphaflega fjárfesting fyrirtæk-
isins frá því fyrir fimm árum
tuttugufaldast. Ef allt fer sam-
kvæmt áætlun býst Rajster við
enn meiri velgengni á þessu ári,
og telur hann að velta fyrirtækis-
ins muni fara fram úr fimm
milljónum dollara.
Slíkar sögur um velgengni dug-
mikilla framleiðenda láta ekkert
ókunnuglega í eyrum Vestur-
landabúa. Hins vegar býr Rajster
og starfar í kommúnistaríkinu
Júgóslavíu, og þar eru slíkar sögur
fátíðar, því að í kommúnistaríkj-
um jaðra þær við villutrú, enda er
lítið þar um frjálst framtak.
En fyrir skömmu voru sett í
Júgóslavíu ný lög, sem hafa það að
markmiði að hvetja til einka-
framtaks, enda þótt ítrustu var-
kárni sé þar gætt. Allir, sem eiga
peninga, geta hafið atvinnurekst-
ur. í fyrstu var slíkum mönnum
aðeins leyft að ráða fimm starfs-
menn, en nú hefur öllum slíkum
hömlum verið rutt úr vegi.
Hins vegar er þeim, sem stofna
fyrirtæki, gert að skyldu að gera
sérstakan samning við starfsfólk
sitt þegar í upphafi. Kveðið er á
um hina upphaflegu fjárfestingu
hans í fyrirtækinu, og stækki
höfuðstóllinn, rennur aukningin
til samtaka starfsfólksins, þ.e.a.s.,
verður félagsleg eign. Ef stofnandi
tekur ekki sína upphaflegu fjár-
festingu út úr fyrirtækinu fyrstu 7
árin, fær hann að stjórna fyrir-
tækinu á meðan hann lifir. Ef
sonur hans reynist hafa svipaða
hæfileika, fær hann að taka við
fyrirtækinu eftir dag föður síns.
Stofnandinn má borga sjálfum
sér laun sem svarar ferföldum
lægstu launum verkamanns í
fyrirtækinu. Rajster fær í iaun
24.000 dinara á mánuði, en það er
ögn meira en yfirmaður fyrirtækis
sem rekið er á félagslegum grunni.
í fyrirtæki Rajster er mikil
framleiðni. Þar starfa 60 verka-
menn.
— Peter Ristic
Markaðsdagur í Zagreb, höfuðborg Króatiu: nýstefnan jaðrar við
villutrú

Þorsteinn Ö. Stephensen.
Síðbúin
afmælis-
kveðja
Það var ekki fyrr en á milli jóla
og nýárs að ég las afmælisgreinar
vegna 75 ára afmælis Þorsteins
Ö. Stephensen. Þar er margt vel
sagt og rétt um þennan ástsæla
og mikilhæfa listamann, og
margir myndu eflaust vilja taka
undir þau orð. En það var eitt,
sem ég saknaði í þessum skrifum.
Parið er mörgum orðum um störf
Þorsteins við Ríkisútvarpið —
stærsta leikhúss þjóðarinnar —
eins og einhvern tíma hefir verið
sagt, og þess einnig getið, að
hann hafi stundað þar önnur
störf en leiklistarstjórn og sem
leikari, og er t.a.m. nefnt, að
hann hafi um skeið verið þulur
hér á árum áður. En ég gat hvergi
séð á það minnst, hve mjög
' Þosteinn kom við sögu útvarps-
efni yngstu hlustendanna og mót-
aði að vissu leyti barnatíma
útvarpsins frá upphafi þess
starfa.
Á fyrstu árum útvarpsins var
áreiðanlega meir og betur hlust-
að á það efni, sem þaðan barst en
oft síðar, og á þetta ekki hvað síst
við um yngstu kynslóðina, sem
bjó við mun fábreyttara skemmt-
analíf en nú tíðkast. Barnatím-
arnir voru mikið tilhlökkunarefni
og það gefur auga leið, hve
mikilvægt, og mér liggur við að
segja afdrifaríkt, það var; að þar
skyldi maður á borð við Þorstein
Ö. Stephensen leggja lífsreglurn-
ar. Gott tungutak, fallegur flutn-
ingur og smekkur hins þroskaða
listamanns varð grunnur þess,
sem síðar var byggt á. Hvernig
það hefir tekist er önnur saga,
sem ekki verður fjallað um hér.
Það var sama, hvort Þorsteinn
sagði sögu, las ævintýri, söng eða
trallaði með börnunum í kringum
jólatré, allt varð áheyrilegt og
skemmtilegt. Það hljóta að vera
margir fleiri en ég, sem muna
rödd hans á jóladag, þegar hann
hóf að syngja: „Krakkar mínir
komið þið sæl“ o.s.frv., sem þá
var nýtt af nálinni og sungið af
hlýju og elskulegheitum, sem
flutti jólastemningu inn í stofur
heimila víðs vegar um landið.
Þessi þáttur í störfum Þorsteins
við Ríkisútvarpið má ekki gleym-
ast, þegar saga þess verður skráð.
Hann er engu ómerkari en marg-
þætt störf önnur. Það var gæfa
stofnunarinnar að hafa innan
sinna vébanda slíkan brautryðj
anda. Marga aðdáendur átti
Þörsteinn Ö. Stephensen meðal
barna og unglina og sú, er þessar
línur ritar, er í hópi þeirra.
Aðdáandi er ég enn í dag, og
með þessum línum fylgja þakkir
og heillaóskir.
Anna Snorradóttir.