Morgunblaðið - 06.01.1980, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. JANÚAR 1980
Björn Jónsson
— Minningarorð
Fæddur 15. júní 1911.
Dáinn 10. desember 1979.
I
Samskiptum okkar manna er
undarlega farið. Líf okkar mótast
að verulegu leyti af framkomu
þeirra, sem við umgöngumst á
hinum ýmsu skeiðum aevinnar.
Jákvæð samskipti leiða oft til
vináttu, sem seint fyrnist — eða
aldrei, — jafnvel þótt samfundir
strjálist einhverra hluta vegna. Á
sama hátt geta neikvæð samskipti
oft leitt til óvildar, sem oft setur
mark sitt á líf okkar.
Mér flaug þetta í hug, er ég fékk
ekki frið fyrir þeirri hugsun að ég
ætti gömlum vini skuld að gjalda,
sem mér hafði láðst að gjalda í
tíma. Betra er seint en aldrei. Það
má ekki minna en ég setji fáein
orð á pappír til minningar manni,
sem með samskiptum sínum við
mig mótaði í huga mér mynd
heiðarlegs mannkostamanns, sem
mátti ekki vamm sitt vita, — góðs
drengs í þess orðs fyllstu
merkingu. Þetta verður þó engin
ævisaga hans, — aðrir þekktu
hann lengur en ég, — aðeins fáein
fátækleg orð að leiðarlokum, sem
endast skammt til þess að tjá dýpt
tilfinninganna, sem inni fyrir búa.
II
Björn Jónsson var þegar kom-
inn á miðjan aldur, er fundum
okkar fyrst bar saman. Starf
skólastjóra barnaskólans í Vík í
Mýrdal hafði verið auglýst laust
til umsóknar. Hann sótti aðeins
einn um starfið, að því er mig
minnir. Ég þekkti hann ekki, en
taldi sjálfsagt að mæla með hon-
um í starfið sem formaður skóla-
nefndar, er ég frétti af langri
reynslu hans í skólamálum, þótt
hitt væri vitað, að skoðanir okkar
mundu tæplega falla saman á
öllum sviðum, því að ég frétti
jafnframt, að maðurinn væri
„kommúnisti" austan af fjörðum.
Mér fannst það þó litlu máli
skipta, ef hann væri góður skóla-
stjóri og góður maður. Og ég man,
að það gladdi mig, þegar gamall
pólitískur andstæðingur, sem háð
hafði við hann marga hildi á þeim
vettvangi, gjörði sér það að setja
sig í samband við mig í þeim
tilgangi einum að mæla sterklega
með Birni Jónssyni sem góðum
skólamanni, og þó enn meir sem
góðum dreng. Ég man, að ég beið
fyrstu samfunda okkar með nokk-
urri forvitni.
Björn kom vel fyrir, snaggara-
legur, hreinn og beinn í fram-
komu, átti auðvelt með að tjá sig
og bjó yfir þeirri græskulausu
kímni, sem því miður virðist of
sjaldgæfur eiginleiki manns „á
þessum seinustu og verstu tím-
um“. Og þó hélt hann fast við
skoðanir sínar og sannfæringu.
Mér sagði svo hugur eftir fyrstu
samfundi okkar, að hér færi
maður, sem stæði vel fyrir sínu.
Þarf ekki að orðlengja, að með
okkur tókst ekki aðeins hin bezta
samvinna, sem ég minnist ekki, að
nokkru sinni félli skuggi á, heldur
hafði ég eignazt vin, sem um
áratugs skeið varð einn nánasti
vinur minn. Og sama gilti um
fjölskyldur okkar.
Þegar ég renni huganum til
samvistaráranna, man ég vart
eftir nokkru sviði almennra þjóð-
og menningarmála, sem við leidd-
um ekki einhvern tíma tal að. Og
því fór víðs fjarri, að skoðanir
okkar féllu alltaf saman. En það
skipti engu. Ég held við höfum
báðir leyft okkur þann „lúxus“ að
virða og meta hvor annan alveg án
tillits til þess, hvort við værum
jábræður eða ekki. En snöggtum
voru þau málin fleiri, þar sem
skoðanir okkar fóru saman.
Björn var með allra félagslynd-
ustu mönnum, kom víða við — og
ólíkt hefði mannlífið í Vík á þeim
árum verið lágkúrulegra og snauð-
ara en það þó var, þrátt fyrir allt,
ef hans hefði ekki notið við. Gilti
þá einu, hvort vantaði liðtækan
mann í skák, mann til þess að taka
lagið, ræðumann á samkomu eða
skemmtikraft á hátíðastundu.
Honum var lagið að setja saman
og flytja græskulaust gaman um
náungann, sem jafnan var vel
tekið.
Björn var einlægur stuðnings-
maður kirkju og kristindóms og
tók fullt tillit til óska og þarfa
sóknarprestsins í starfi fyrir
börnin. Og heilan vetur mætti
hann sjálfur vikulega í sunnu-
dagaskólanum og tók þátt í starf-
inu þar af sama einlæga
áhuganum og honum var lagið.
Þar fylgdi hugur máli eins og
jafnan þar, sem hann lagði hönd á
plóginn.
Þau voru ekki mörg heimilin í
Vík, sem leið mín og okkar
hjónanna lá oftar til en til skóla-
stjórahjónanna, Borghildar og
Björns. Og fáir gestir komu oftar
á heimili okkar en þau, og áttum
við þó marga vini þar eystra, — og
eigum enn.
Síðan skildi leiðir eins og oft
gengur í mannlífinu, þegar við
fórum burt úr Víkinni vinalegu til
annarra starfa fjarri ströndum
fósturlandsins. Samfundir strjál-
uðust og urðu næsta fáir og engir
seinustu árin, þótt alltaf vissi ég
um hann í fjarska. Og alltaf var
ætlunin að taka aftur upp þráð-
inn, en einhvern veginn dróst að
hrinda þeim áformum í fram-
kvæmd. En á þessari stundu og
þessum stað langar mig til þess að
þakka honum drengilega og ómet-
anlega liðveizlu, er að mér var
veizt úr launsátri. Kom þar skýrt í
ljós, hver drengur Björn var, og
hann gat leyft sér þann munað að
meta mann án alls tillits til
skoðanamunar.
III
Það fór ekki mikið fyrir ytri
umsvifum Björns seinustu árin.
Heilsan tók að bila langt um aldur
fram, og hann entist því skemur
við skólastarfið en vonir stóðu til.
En kosti sína varðveitti hann til
hinztu stundar. Hann var skoð-
anafastur og varði mál sitt rökum
hins málsnjalla manns, alla ævi
ákveðinn málsvari þeirra, sem
minna mega sín í þjóðfélaginu og
gat oft hitnað í hamsi, ef honum
þótti á rétt þeirra hallað. Þar sem
annars staðar var hann heilsuhug-
ar og einlægur og gekk ótrauður
þær brautir, sem hann hugði
helztar til úrbóta á kjörum þeirra.
En hann var jafnan málefnalegur
í afstöðu sinni og kunni skýrt að
gjöra mun á mönnum og málefn-
um.
Þessi fátæklegu orð verða að
nægja sem smáþakkarkveðja til
hans héðan frá borginni við Sund-
ið, þar sem mér er fyrirmunað að
heiðra minningu hans með því að
fylgja honum hinzta spölinn. Ég
geymi í hjarta mér mynd góðs
drengs og blessa minningu hans,
um leið og ég þakka Guði fyrir að
hafa átt samleið með honum á
liðnum árum og geta kallað hann
vin minn. Guð blessi fjölskyldu
hans.
Kaupmannahöfn, 13. desember
1979.
Jónas Gíslason
Mánudaginn 17. desember var
til moldar borinn á Stöðvarfirði
Björn Jónsson fyrrverandi skóla-
stjóri í Vík í Mýrdal. Hann varð
bráðkvaddur vegna hjartaáfalls
hinn 9. desember síðastl. í heima-
byggð sinni austur á Stöðvarfirði.
Björn var Austfirðingur að ætt
og uppruna. Hann fæddist á
Kirkjubóli í Stöðvarfirði 15. júní
1911. Faðir hans var Jón Björns-
son hreppstjóri á Stöðvarfirði og
móðir hans Jónína Þorbjörg Er-
lendsdóttir að Kirkjubóli, fæð-
ingarheimili Björns.
Ungur að árum fór Björn til
náms í Héraðsskólanum að Eiðum
og lauk námi þaðan vorið 1931. Þá
stundaði hann nám í Samvinnu-
skólanum eitt ár, en síðar lauk
hann kennaraprófi frá Kennara-
skóla íslands.
Hann var kennari í Stöðvarfirði
1931-33, í Breiðdal 1940-43 og á
Raufarhöfn 1943—44. Síðan varð
hann kennari á Seyðisfirði haustið
1944 við barna- og unglingaskól-
ann þar. En unglingaskólinn þar
var rekinn frá 1946 skv. lögum um
gagnfræðanám og fór þar fram
landspróf miðskóla 1948, sem
Björn átti ásamt fleirum góðan
þátt í.
Björn kvæntist á Seyðisfirði
1947 eftirlifandi konu sinni að
nafni Borghild Katrina, fædd
Joensen, hjúkrunarkona, færeysk
að ætt. Hún vann þá við Sjúkra-
hús Seyðisfjarðar og hefur mjög
unnið við hjúkrunarstörf síðan í
Reykjavík og Kaupmannahöfn hin
síðustu ár.
Börn þeirra hjóna eru þessi:
Anna, kennari í Vík í Mýrdal, gift
Þóri Kjartanssyni múrara; Nína,
hjúkrunarfræðingur á Stöðvar-
firði, gift Guðmundi Gíslasyni
kaupfélagsstjóra þar; Jón verslun-
armaður, Stöðvarfirði og Ásgerð-
ur Erla, gift Kurt Peter Larsen
bakaranema í Álaborg. Yngstu
börnin eru aðeins komin nokkuð
yfir tvítugsaldur.
Barnabörn Björns og Borghild-
ar eru orðin fimm að tölu.
Björn starfaði við skólann á
Seyðisfirði til vors 1953 er hann
fluttist suður á land með fjöl-
skyldu sína. Skömmu seinna varð
hann skólastjóri í Vík og gegndi
því starfi í 17 ár. Þar fékk hann
orlof í eitt ár og varði því til náms
í Englandi og við Kennaraháskól-
ann í Kaupmannahöfn.
Frá Vík fluttist svo fjölskyldan
til Reykjavíkur og kenndi Björn
þar árin 1972—74, bæði við Álft.a-
mýrarskóla og stundaði auk þess
forfallakennslu við Iðnskólann í
Reykjavík. En hann varð fyrir því
óhappi að lærbrotna snemma
vetrar 1974 og varð að hverfa frá
kennslu. Næstu ár kenndi hann þó
talsvert við Iðnskólann.
Alla tíð meðan Björn var við
kennslu var hann sívinnandi á
sumrin; stundaði hann sjóróðra á
Stöðvarfirði og í Vík. Sýnir það
hvílíkur atorkumaður hann var.
Hann virtist hafa yndi af að
komast í „krappan dans“ við Ægi.
Einnig vann hann talsvert við
síldarverksmiðjuna á Kletti í
Reykjavík, síðustu árin við efna-
greiningu og færslu á verksmiðju-
skýrslum yfir framleiðsluna.
Kynni okkar Björns hófust er
hann gerðist kennari á Seyðisfirði.
Vorum við þar samkennarar þau
níu ár er hann dvaldist þar, og
skólastjóri var hann ráðinn í
forföllum mínum, enda vel til þess
fallinn. Tókst með okkur mikil
vinátta, sem aldrei bar skugga á. í
fyrsta lagi áttum við margt sam-
eiginlegt í skólastarfinu sem gott
er að minnast og er það mest um
vert. En einnig varð samstarf
okkar mikið á öðrum sviðum. Við
vorum félagar í Sósíalistafélagi
Seyðisfjarðar og áttum þar marga
góða fundi og heillaríkt samstarf
með félögum okkar. Björn var
einn þeirra sem hafði óbilandi trú
á að bæta mætti mannlífið og vildi
leggja fram krafta sína í því
skyni.
Af sjálfu leiðir um slíkan hæfi-
leikamann sem Björn var að á
hann hlóðust margs konar störf á
sviði félagsmála. Hann var bæj-
arfulltrúi á Seyðisfirði 1946—50
og landskjörinn varaþingmaður
um svipað leyti. Þá var hann um
tíma í stjórn Kaupfélags Aust-
fjarða Seyðisfirði og í stjórn
togaraútgerðarfélagsins Bjólfs hf.
um allmörg ár.
Björn var afburðakennari og
hafði gott lag á börnum og
unglingum og þar af leiðandi hafði
hann ágæta stjórn í bekk, enda
var hann elskaður og virtur af
nemendum sínum. Þá var hann
gæddur góðum hæfileikum til að
leiða félagsstarf nemenda, bæði í
stjórn á smásjónleikjum og fleira,
enda góður leikari sjálfur. Þá
kunni hann heilmikið af alls konar
þjóðlegum leikjum og víkivökum
og notaði það óspart á skemmti-
fundum nemenda, þeim til mikill-
ar ánægju. Var þá oft glatt á
hjalla. Það var mikil eftirsjá að
Birni, þegar hann fór frá skólan-
um. Ég held hann hefði nú viljað
vera lengur, þó að örlögin höguðu
því svona.
Björn var maður vel greindur og
höfðingsmaður í lund, enda höfð-
inglegur í útliti. Hann virtist eiga
svo auðvelt með að greina um-
hugsunarefnin rétt og komast að
kjarnanum í hverju máli. Hann
var og ræðumaður góður og skáld-
mæltur vel. Mun hann hafa ort
talsvert, þótt eigi hafi hann flíkað
ljóðum sínum og því fátt birst af
þeim.
Þá var Björn víðlesinn og hafði
mikla ást á kveðskap, enda hafði
hann á reiðum höndum ívitnanir í
hvers konar Ijóð góðskáldanna.
Var ánægjulegt að eiga stund með
honum, þegar sá andinn var yfir
honum.
Björn var mikill heimilisvinur
hjá okkur Arnþrúði, konu minni;
áttum við margar ánægjustundir
saman. Þá er mér það sérstaklega
minnisstætt, hve hamingjusöm
Adda mín var yfir því, að þau
Björn og Borghild skyldu halda
brúðkaup sitt á heimili okkar. Jók
það enn á vináttuna við þau
hjónin.
Annars var Björn hvers manns
hugljúfi, þeirra er þekktu hann
vel. Samstarfsmönnum hans
hvarvetna, bæði kennurum og
öðrum, var ákaflega vel til hans.
Til að undirstrika það álit mitt
skal þess getið, að Jónas Jónsson,
framkvæmdastjóri verksmiðjunn-
ar á Kletti, tjáði mér, að verka-
mennirnir þar hefðu haldið mjög
upp á Björn.
Og nú er hann horfinn af
sviðinu, og eftir standa vinir og
vandamenn hnipnir af söknuði. Ég
vil votta konu hans og fjölskyldu
allri innilega samúð mína vegna
fráfalls þessa ágætismanns, en
það er huggun harmi gegn að
„gráta góðan mann“.
Fari minn góði vinur vel. Ætti
ég mér ósk, vildi ég óska þess, að
hann hitti góðskáldin, sem voru
honum svo hugstæð, handan við
djúpið mikla, sem aðskilur heim-
ana tvo. Mínar bestu óskir fylgja
honum yfir í ókunna landið, þang-
að sem hann heldur „meira að
starfa Guðs um geim.“
Hafi hann heila þökk fyrir
samfylgdina.
Steinn Stefánsson.
+
Konan mín op móöir okkar,
ALFHEIDUR TÓMASDÓTTIR LORANGE,
sem lést á Landakotsspítala 23. desember, veröur jarösungin frá
Fossvogskirkju 8. janúar kl. 10.30 f.h.
Blóm afþökkuö, en þeim sem vildu minnast hennar er bent á
Krabbameinsfélag íslands.
Aage Lorange og dætur.
t
Ástkær eiginkona mín, móöir okkar, tengdamóöir og amma,
VILBORG SVEINSDOTTIR,
Hjarðarhaga 40,
veröur jarösungin frá Dómkirkjunni föstudaginn 11. janúar kl.
13.30.
Jarösett veröur í gamla kirkjugaröinum viö Suöurgötu.
Friöjón Sigurbjörnsson,
Ingiberg Guöbjartsson, Jóhanna Þórisdóttir,
Kristján Guöbjartsson, Þóranna Þórarinsdóttir,
og barnabörn.
+
Hjartans þakkir færum viö öllum sem sýndu okkur samúö við
andlát og útför
LILJU MATTHÍASDÓTTUR,
Furugeröi 1, Reykjavík.
Sérstaklega þökkum viö félögum hennar úr stúkunni Einingunni
nr. 14, starfsfólki Landspítalans og öörum er önnuöust hana á
löngum veikindaferli hennar.
Jónfna Pótursdóttir,
stúpbörn og systkini hinnar látnu.
+
Þökkum innilega auösýnda samúö viö andlát og útför,
EDVAROS INGÓLFSSONAR,
frá Steinsstööum, Skagafiröi.
Sérstakar þakkir færum viö læknum og hjúkrunarfólki á deild 8 á
Landspftalanum fyrir góöa umönnun í veikindum hans.
Gísli Ingólfsson,
Daniel Ingólfsson,
Friörik Ingólfsson,
Jón Ingólfsson.
+
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og
jaröarför fööur okkar, tengdafööur og afa,
GUÐMUNDAR MARIUSSONAR,
húsvarðar, Austurbrún 2.
Ásdís Guömundsdóttir,
Júlíus B. Guömundsson,
Jens Guömundsson,
Jón G. Guömundsson, Anna Einarsdóttir,
Birgir Guömundsson, Hannesína Á. Ásgeirsdóttir,
örn Guömundsson, Hafdís Valdimarsdóttir.