Morgunblaðið - 28.02.1980, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 1980

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjaid 4.500,00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 230
kr. eintakið.
„Útganga“
framsóknar
Framsóknarmenn fara nú hamförum í tilraunum sínum viö
að reyna að þvo af sér skammarblettinn, sem þeir hafa
fengið á sík veRna afstöðu Tómasar Árnasonar til fjárhaRS-
legrar aðstoðar við bændur. h> bramboltið svo mikið, að þeir
bíta höfuðið af skömminni, ef marka má forystufírein Tímans í
gær.
Áður en nýja ríkisstjórnin gaf Alþinfíi frí lagði Ragnar
Arnalds fjármálaráðherra fram frumvarp um lántökuheimild
til greiðslu á óafgreiddum útflutningsbótum til bænda.
Sjálfstæðisflokkur, Framsóknarflokkur og Alþýðubandalag
urðu sammála um afgreiðslu þess með þeirri breytingu, að
helmingur 3ja milljarða lánsfjárhæðarinnar yrði greiddur úr
Byggðasjóði.
Þetta samkomulag rauf svo Tómas Árnason viðskiptaráð-
herra með breytingartillögu þess efnis, að greiðsluskyldu
Byggðasjóðs yrði breytt í greiðsluheimild. Eftir fjaðrafok í
stjórnarherbúðunum dró Tómas svo tillögu sína til baka. En
málið sjálft skildi ríkisstjórnin síðan eftir óafgreitt og gaf
Alþingi frí, enda þótt þingmenn Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins lýstu sig tilbúna til að stuðla að afgreiðslu
málsins fyrir þinghlé.
I forystugrein Tímans í gær kemur fram, að þrátt fyrir að
Tómas Árnason hafi dregið tillögu sína til baka, eru
framsóknarmenn alls ekki þeirrar skoðunar, að Byggðasjóður
eigi að koma við sögu í þessu rnáli. I Tímanum segir: „Hið
sanna í málinu er að andstæðingar Byggðasjóðs á Alþingi, og
þeir eru allt of margir þar, höfðu í hyggju að binda fjármagn
sjóðsins fyrir fram með sérstakri samþykkt Alþingis ...“
Þurfa menn frekari staðfestingu á því, hverjir það eru, sem
rjúfa samkomulagið, sem var forsendan fyrir aðstoð við
bændur vegna erfiðleika þeirra? Séu einhverjir enn í vafa má
benda þeim á þessa setningu í títtnefndri forystugrein Tímans:
„Framsóknarmenn eru því andvígir, að fé Byggðasjóðs verði
með einu pennastriki þessara aðila bundið . ..“
Fáir hafa látið meira af stuðningi sínum og umhyggju fyrir
hag bænda en framsóknarmenn. En það er ekki einleikið, hve
þeim hefur farist það óhönduglega að tryggja bændum aðstoð
vegna erfiðleikanna undanfarið. Á meðan Steingrímur Her-
mannsson var landbúnaðarráðherra þvældist málið afgreiðslu-
laust um þingsali, nú er Tómasi Árnasyni fyrst att fram til að
hefta framgang þess og eftir að hann hefur dregið sig í hlé,
lýsir Tíminn því yfir, að PVamsóknarflokkurinn ætli alls ekki
að standa við gerða samninga um afgreiðslu málsins. Hag
bænda er betur borgið í höndum annarra manna en þessara.
Menntamálaráðherr-
ann og hlutdrægnin
Menntamálaráðherra hefur nú veitt prófessorsembætti í
almennri sögu við Háskóla íslands og farið að meiri-
hlutavilja heimspekideildar. Allt er þetta slétt og fellt á
yfirborðinu. Hins vegar kráumar undir niðri, því að meðferð
þessa máls af hálfu heimspekideildar hefur verið henni til
lítils sóma.
Menntamálaráðherra hefur beitt skipunarvaldi sínu sem
þægur meðreiðarsveinn. Honum hlýtur að hafa verið ljóst, að
forsendur voru brostnar fyrir ákvörðun meirihluta heimspeki-
deildar, hafi ákvörðunin átt að byggjast á hlutlægu mati en
ekki hlutdrægni. Offorsið í þessu máli af hálfu deildarmeiri-
hlutans hefur leitt huga manna að því, að líklega væri annað í
húfi en að fá hæfan prófessor til kennslu í almennri sagnfræði.
Allt ber þetta mál keim af því pólitíska oflæti, sem einkennir
alþýðubandalagsmenn mest nú um stundir. Fulltrúar Alþýðu-
bandalagsins í ríkisstjórn skyldu þó ekki hafa sett Ingvari
Gíslasyni menntamálaráðherra framsóknarmanna úrslita-
kosti í þessu fyrsta máli, þar sem á hann reynir í
ráðherrastólnum? Hvort sem svo er eða ekki, hafa aðgerðir
ráðherrans í þessari prófraun ekki verið stórmannlegar. Hann
hefði átt að beita sér fyrir því, að með skipan nýrrar
dómnefndar vrði lagt mat á hæfni umsækjenda, sem unnið
væri þannig, að óumdeilt væri.
Davíð Ólafsson seðlabankastjóri:
Hvorki núverandi né f:
ríkisstjórn voru beðnar
„SVO AÐ menn skilji betur, hvað
hér er um að vera, er nauðsynlegt
að fara nokkuð aftur i tímann og
rekja orsakir þess, sem nú er að
gerast svo sjá megi, að hér er ekki
um að ræða skyndilega handahófs-
ákvörðun,“ sagði Davíð Ólafsson,
seðlabankastjóri i samtali við
Morgunblaðið i gær, en tilefnið
var sú umræða, sem orðið hefur
vegna þeirrar ákvörðunar banka-
stjórnar Seðlabanka Islands, að
lækka i áföngum endurkaup bank-
ans á afurðalánum. Skýrði hann
aðdraganda og ástæður þessarar
ákvörðunar. Davið sagði:
„Til þess að gera Seðlabankanum
kleift að veita nokkru fé fyrst og
fremst til útflutningsatvinnuveg-
anna og jafnframt að tryggja fjár-
hagsstöðu þjóðarbúsins út á við
með því að byggja upp gjaldeyris-
sjóð, var á árinu 1960 ákveðið, að
hluti af innlánsaukningu innláns-
stofnana skyldi bundinn í Seðla-
bankanum. Þetta hlutfall hefur
verið nokkuð breytilegt, 50% fyrsta
hálfa árið, en síðan lækkandi í 25%
og loks hækkandi í 30% eins og það
er nú.
Innstæður í innláns-
stofnunum rýrnuðu
um 86,5 milljarða.
Á sjöunda áratugnum skilaði
innlánsbindingin allt að tvöfaldri
fjárhæð þess, sem Seðlabankinn
endurkeypti af lánum viðskipta-
bankanna til atvinnuveganna og
lagði þá drjúgan skerf að uppbygg-
ingu traustrar gjaldeyrisstöðu. Eft-
ir 1971, þegar upphófst það verð-
bólgutímabil, sem enn stendur, fór
að sjá merki breytinga hér á.
Sparnaður í formi innstæðna í
innlánsstofnunum fór minnkandi
að raungildi og því hlaut að fylgja
minnkandi fjárráð Seðlabankans til
útlána til atvinnuveganna. Er hér
um að ræða alveg ótrúlegar fjár-
hæðir, sem innstæður í innláns-
stofnunum rýrnuðu á næstu fimm
árum, eða um 68,5 milljarða króna
miðað við verðlag síðustu áramóta.
Þegar það svo bættist við á seinni-
hluta þessa tímabils og jafnvel enn
meira síðar, að ríkissjóður safnaði
miklum skuldum í Seðlabankanum
gat ekki hjá því farið, að það hefði
gagnger áhrif á möguleika Seðla-
bankans til að veita fé til atvinnu-
veganna.
Fram að lokum ársins 1974 hafði
hið bundna fé í Seðlabankanum
ávallt verið drjúgum meira en það,
sem bankinn notaði til útlána til
atvinnuveganna í formi endur-
kaupa af viðskiptabönkunum. En
þá um áramótin urðu alger um-
skipti hér á og síðan voru endur-
kaupin hærri en bundna féð allt
fram á síðasta ár. En því til
viðbótar hafa svo, eins og áður
segir, safnazt skuldir ríkissjóðs. Til
að gefa hugmynd um hvaða stærðir
hér er um að ræða má geta þess, að
yfir árið 1979 að meðaltali voru
endurkaup vegna útlána til at-
vinnuveganna kr. 43,7 milljarðar og
Davið Ólafsson, seðlabankastjóri.
skuldir ríkissjóðs kr. 32,6 milljarð-
ar. Þar á móti var svo bundna féð
kr. 44,2 milljarðar. Þegar haft er í
huga, að fram til 1972 höfðu skuldir
ríkissjóðs yfirleitt verið smávægi-
legar , er auðvelt að sjá, hver
gífurleg breyting hér hefur orðið.
Þessi breyting hefur öll orðið til að
þrengja mjög möguleika Seðla-
bankans til að veita fé til atvinnu-
veganna.
Viðbrögð
Seðlabankans.
„En hver hafa svo verið viðbrögð
Seðlabankans við þessari þróun?"
„í rauninni voru ekki nema tveir
möguleikar fyrir hendi og þeir hafa
báðir verið nýttir. Annar var að
auka bindingu innlánsfjár með
hækkun hámarkshlutfalls af inn-
lánum en hinn var að draga úr
útlánum. Á tímabilinu 1973—1979 ,
hefur hámarkshlutfall, sem binda
má af heildarinnlánum, og er lægra
en framangreint hlutfall af aukn-
ingu innlána, verið hækkað sex
sinnum, úr 20% í 28% og var
síðasta hækkun gerð möguleg með
setningu laganna um stjórn efna-
hagsmála o. fl. í apríl 1979. En
þessar hækkanir innlánsbindingar
hafa ekki dugað til að vega á móti
því útstreymi, sem orðið hefur úr
Seðlabankanum á þessu tímabili og
enn á þessu ári er fyrirsjáanlegt, að
hið bundna fé hrekkur ekki fyrir
endurkaupum á afurðar- og rekstr-
arlánum til atvinnuveganna, verði
ekkert að gert.“
„Hver var hinn möguleikinn, sem
nýttur var?“
„Hann var lækkun endurkaup-
anna. í ársbyrjun 1978 var endur-
kaupahlutfall lækkað úr 58,5% í
56,5% út á útflutningsafurðir og
hliðstætt út á aðrar afurðir. I
ársbyrjun 1979 var hlutfallið enn
lækkað í 53,5%. Samfara þessum
lækkunum hafa viðskiptabankarnir
yfirleitt hækkað hlutföll viðbótar- *
lána þannig að heildarlánin hafa
haldizt óbreytt. Hafa þessar ráð-
„Þátttaka í Stjórnmál
anum fer sífellt va:
— segir GuÖni Jónsson formaður skólanefnd-
ar Stjórnmálaskóla Sjálfstæðisflokksins
STJÓRNMÁLASKÓLI Sjálfstæðisflokksins hefst á mánudag-
inn, þann þriðja mars næstkomandi. Skólinn, sem er heils dags
skóli, stendur í eina viku, og lýkur honum með skólaslitum
þann áttunda mars, eða á laugardaginn eftir rúma viku. Þetta
er í áttunda sinn sem skólinn er starfræktur eftir að hann var
endurreistur fyrir fáum árum.
Formaður skólanefndar Stjórnmálaskólans er Guðni Jóns-
son, en aðrir í skólanefndinni eru þau Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, Margrét Arnórsdóttir, Krístín Thorarensen,
Halldór Arnason og Benedikt
Mikil aðsókn hefur verið að
skólanum undanfarin ár, og er
svo einnig nú, að sögn Guðna*
Jónssonar, en síðustu forvöð
til að láta skrá sig eru nú á
laugardaginn. Skráning þátt-
takenda fer fram í Valhöll við
Háaleitisbraut, síml 82900.
Guðni sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær, að rétt
væri að ítreka það, að hér væri
ekki um að ræða áróðursskóla
fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
heldur fyrst og fremst
fræðsluskóla um ýmsa þætti
þjóðmála og kennslu í félags-
málastörfum og ræð-
umennsku. Sagði Guðni nem-
endur skólans undanfarin ár
hafa komið víða að af landinu,
og væri greinilegt að aðsókn
færi vaxandi með ári hverju.
Meðal þess sem er á dagskrá
skólans að þessu sinni, er
kennsla í ræðumennsku og
fundarsköpum og almennum
félagsstörfum, fjallað verður
sérstaklega um utanríkis- og
varnarmál, um starfshætti og
sögu íslenzkra stjórnmála-
flokka, um stjórnskipan og
stjórnsýslu, um sjálfstæðis-
stefnuna, um form og upp-
byggingu greinaskrifa, kjör-
dæmamálið, frjálshyggju,
stöðu og áhrif launþega- og
Guðni Jónsson, íormaður skólanefnd
Stjórnmálaskóla Sjálfstæðisflokksins
atvinnurekendasamtaka í
þjóðlífinu, sveitarstjórnarmál,
stefnumörkun og stefnufram-
kvæmd Sjálfstæðisflokksins,
stjórn efnahagsmála og fjallað
verður sérstaklega um fjöl-