Morgunblaðið - 11.03.1980, Page 30

Morgunblaðið - 11.03.1980, Page 30
30 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. MARZ 1980 Vaxtamálin rædd á Alþingi: Milljarðar færðir frá sparendum til skuldara? EIGA sparifjáreiiíendur bótakröfu á hendur ríkisvald- inu vejína lægri innlánsvaxta en Ólafslög kveða á um? spurði Vilmundur Gylfason utan dagskrár á Alþingi í Kær. Eftir ellefu reynslumánuði ÓlafslaKa standa bæði sparif járeigendur og allur almenningur verra að vígi en þá þau voru sett, þrátt fyrir hávexti, sagði Geir Ilallgrímsson, formaður Sjalfstæðisflokksins. Ekki stendur til að breyta Ólafslögunum, sagði Tómas Árnason viðskiptaráðherra. — Þau kveða á um ákveðið mark í vaxtamálum fyrir árslok 1980, ekki áfanga að því marki, svo að sparifjáreigendur eiga engan bótarétt, bætti hann við. Hér á eftir verða lauslega rakin efnisatriði úr máli þingmanna. Eiga sparifjáreigend- ur skaðabótarétt? Vilmundur Gylfason (A) vísaði til „lögbundinna sátta“ í fyrrver- andi vinstri stjórn um stefnu í vaxtamálum, sem fram hafi verið sett í Ólafslögunum (nr.13/1979). Þar hafi verið lögbundið að vextir skyldu hækka í áföngum og verða raunvextir fyrir árslok 1980. Framkvæmdaaðili þessara laga er Seðlabanki og ber honum að aðlaga vexti að verðbólguþróun á 3ja mánaða fresti, unz sparifé lánsmanna verður fulltryggt í árslok 1980. Núverandi ríkisstjórn getur beitt sér fyrir breytingu á þessum lögum, sagði VG, en ekki hunzað þau. Nú hefur ríkisstjórnin hins vegar beitt áhrifum sínum til þess, að vaxtaákvæði Ólafslaga eru ekki haldin. Miðað við verðlagsþróun og vaxtavísitölu áttu vextir að hækka um 3 til 5% 1. marz sl. Miðað við lægri prósentutöluna eru sparendur sviptir 1,8 milljörð- um króna á 3 mánuðum, sam- kvæmt útreikningi hagdeildar Seðlabankans, sem færðir eru frá sparendum til skuldara, eða 7,2 milljarða króna ef dæmið er reiknað á ársgrundvelli. Miðað við hærri prósentutöluna er tilfærsl- an frá sparendum til skuldara 3 milljarðar króna á 3 mánuðum eða 12 milljarðar á ári. Sparendur hafa lagt fé sitt í vörzlu bankakerfis, bundið til ákveðins tíma í trausti á lög- ákveðna vaxtastefnu, og lofaða ávöxtun. Þegar stjórnvöld ganga á lögákveðna vexti vaknar sú spurn- ing hvort sparifjáreigendur geti farið í skaðabótamál vegna vaxta- brigða stjórnvalda. Ákvörðun var Seðlabankans Tómas Árnason viðskiptaráð- herra sagði ríkisstjórnina hafa beint tilmælum til stjórnar Seðla- banka, þetta mál varðandi, en ákvörðunin hefði verið banka- stjórnarinnar, sem hefði lögum samkvæmt ákvörðunarvald í vaxtamálum. Vitnaði hann til fréttatilkynningar bankans þar um. Hér væri því ejdri verið að brjóta lög heldur framkvæma þau. Stefna stjórnarinnar í pen- ingamálum myndi senn ljós um fjárlög, sem fram væru komin, og fjárfestingar- og lánsfjáráætlun, sem ekki hefði unnizt tími til að móta að fullu. Sparifjáreigendur eiga engan skaðabótarétt á hendur ríkisvald- inu, sagði TÁ, og ekki stendur til að breyta vaxtaákvæðum gildandi efnahagslaga (Ólafslaga). Það mál hefur ekki einu sinni verið rætt í ríkisstjórninni og ekkert er í stjórnarsáttmála í þá veru. Stefna Ólafslaga röng frá upphafi Albert Guðmundsson (S) sagði vaxtastefnu Ólafslaga ranga frá upphafi. Stefnan útilokaði ekki Tómas Árnason viðskiptaráðherra og Vilmundur Gylfason alþingis- maður leiddu saman hesta sina um vaxtamál utan dagskrár á Alþingi í gær. Jöfnuður fyrir árslok Halldór Ásgrímsson (F) sagði sparifjáreigendur hafa vilyrði í efnahagslögum, sem miðuðu við að ná ákveðnu marki fyrir árslok 1980. Bótaréttur nú væri því út í hött. Hins vegar bæri Seðlabanka sem framkvæmdaaðila að miða við það, að ná ákveðnu marki í Þingbjallan, sem for- setar neðri deildar og sameinaðs alþingis hafa í áraraðir notað við stjórnun funda alþingis þar til fyrir skömmu, er henni var stoliö að nóttu til, fannst á fótstalli styttu Jónasar Hall- grímssonar í fyrrinótt. Forseti sameinaðs alþing- is, Jón Helgason, gat því á ný notað bjölluna í gær, er hann setti fyrsta fund alþingis að loknu leyfi þeirra. Þingmenn voru að von- um ánægðir með að end- urheimta bjölluna og verða því útvarpsum- ræður fjárlagafrum- varp ríkisstjórnarinnar, sem væntanlega verða öðru hvoru megin við helgina með hefð- bundnum bjölluhljómi. Ljósm. Mbl. Emilía B. Björnsdóttir. brask heldur ýtti undir það. Hún gætti ekki hagsmuna sparifjáreig- enda heldur bankakerfisins. Minnti hann á mismun milli 33% innlánsvaxta og 42% útlánsvaxta, sem gert hefur bankana að hrein- um okurstofnunum, eins og hann orðaði það. Alþingi hefur brugðist sparifjáreigendum sagði Albert. Lögbundið samkomulag Friðrik Sophusson (S) sagði Alþýðuflokk og Alþýðubandalag hafa eldað grátt silfur um vaxta- mál en sætzt á lögbundna stefnu í Ólafslögum, þ.e. raunvaxtastefnu í áföngum. Skyldu raunvextir nást fyrir komandi árslok. Stefna Sjálfstæðisflokksins hefði hins vegar verið sú að Seðlabankinn ákvæði aðeins vaxtakjör gagnvart viðskiptabönkum en viðskipta- bankar gagnvart viðskiptavinum. Las hann upp landsfundarsam- þykkt Sjálfstæðisflokksins um þetta efni, sem var samþykkt mótatkvæðalaust, og vænti hann þess að þeir landsfundarmenn, er nú væru í stjórnarsamstarfi fylgdu þeirri stefnu fram. Síðan rakti Friðrik.ákvæði stjórnarsátt- málans um verðlagsmál og pen- ingamál og sagði það tekið aftur í einu orðinu sem lofað hefði verið í hinu. — í stjórnarsáttmála væri og lofað niðurtalningu verðlags en í fjárlagafrumvarpi stjórnarinnar, sem lagt hefði verið fram í dag, væri gert ráð fyrir sams konar verðlagsþróun. Verðlagsforsenda frumvarpsins væri 47% hækkun frá miðju ári 1979 til miðs árs 1980. Ákvæði stjórnarsáttmálans um verðlag og vexti stangaðist gjörsamlega á við þá stefnu, sem fælist í fjárlagafrumvarpinu. Þá spurðist FrS fyrir um, hvers vegna felldur væri niður úr hinu fyrra vinstri stjórnar fjárlaga- frumvarpi 2,3 milljarða niður- greiðsla olíuverðs til húshitunar? Er meiningin að leggja á nýja skatta í þessum tilgangi en halda þeim tekjum og gjöldum utan fjárlaga? Verðlagsráð gegn verðlagsráðherra Jón Baldvin Hannibalsson (A) fjallaði um niðurtalningarleið ríkisstjórnarinnar og reglugerð sem viðskiptaráðherra hefði sam- ið til að varða veg þeirrar stefnu. Verðlagsráð hafi mælt með 8 atkvæðum gegn 1 á móti þessari reglugerð. Ráðið hefði sem sé, ef fulltrúi ráðuneytis væri undan- skilinn, orðið sammála um and- stöðu við reglugerð ráðherrans, jafnt fulltrúar launþega sem vinnuveitenda. JBH sagði flestan atvinnurekst- ur rekinn með bullandi tapi og væri upplýsingar um 11 miiljarðá rekstrartap frystiiðnaðarins nýj- asta dæmið þar um. Stjórnar- stefna, sem horfði fram hjá nauð- syn þess að tryggja rekstrarstöðu undirstöðuatvinnuvega, mæti ekki hagsmuni launþega rétt. Hins vegar væri hugtakaruglingur að blanda saman hávöxtum og raun- vöxtum. Ef samræmdar efnahags- aðgerðir fylgdu raunvöxtum, lækkuðu vextir með hjaðnandi verðbólgu. Vitnaði hann til verð- bólgu- og vaxtaþróunar í ná- grannalöndum. tilgreindan tíma. HÁ minnti á að bankakerfið annaðist margs konar innheimtustarf, án þóknunar, fyrir ríkiskerfið og ríkisstofnanir. Þessi kostnaður kæmi niður á vöxtum sparifjáreigenda og fram í þeim mismun á innláns- og út- lánsvöxtum, sem bent hefði verið á. Lög gildi Vilmundur Gylfason (A) taldi svör ráðherra ófullnægjandi. Mergurinn málsins væri sá að lög væru í gildi um vaxtamál og þau bæri að halda. Framkvæmdaaðil- inn væri Seðlabankinn. Ríkis- stjórn ætti ekki að hafa áhrif á þá framkvæmd. Hins vegar gæti hún beitt sér fyrir lagabreytingum að lýðræðisreglum. Eingöngu um lokamark Guðmundur G. Þórarinsson (F) sagði efnahagslögin ekki fjalla um, hverjir áfangar í framkvæmd vaxtastefnunnar skyldu vera, ein- vörðungu um tímasett lokamark. Verðtrygging sparifjár sé heldur ekki eingöngu bundin vöxtum. Sjálfstæðisflokkurinn hafi sett fram hinar og þessar vaxtatillög- ur, sem síður en svo styrki flokks- lega stöðu hans í þeim málum. Ellefu reynslu- mánuðir Ólafslaga Geir Hallgrimsson (S) sagði ellefu reynslumánuði Ólafslaga að baki. Ekkert benti þó til þess að þau hefðu fært þjóðinni marktæk- an árangur. Ef eitthvað væri hefðum við stigið 1 eða 2 skref aftur á bak í þróun efnahagsmála. Ávöxtun sparifjár, sem hér væri fjallað um, væri neikvæðari nú en fyrir 11 mánuðum, þrátt fyrir hávexti. Verðbólgan hefði forskot á sprettinum fram yfir vextina. Við sjálfstæðismenn vöruðum við því að tengja vexti og verð- bólguvöxt, í uppgangi hins síðar- nefnda. Hins vegar er hægt að tengja vexti og samræmdar efna- hagsaðgerðir, er fela í sér verð- bólguhjöðnun og samræmingu vaxta og verðlags í slíkri þróun. Ljóst er og að framlagt fjárlaga- frumvarp er dæmigert verðbólgu- frumvarp, enda þótt utan þess sé haldið ýmsum og verulegum út- gjaldaliðum, sem undir þyrfti að standa með nýjum sköttum eða viðbótarlánum, nema hvort tveggja komi til. _ Að lokum endurtók Tómas Árnason viðskiptaráðherra, að ekki stæði til að breyta Ólafslög- um. Vaxtaákvörðun nú, 1. marz sl., væri sama eðlis og ákvörðun er starfsstjórn Alþýðuflokksins hefði staðið að 1. desember sl., þegar ráðgerð vaxtahækkun hefði verið skert. Ríkisstjórnin hefði áhuga á að tryggja sparifjáreigendum fulla verðtryggingu, en þó því aðeins, að hægt væri að endurlána spariféð með sams konar trygg- ingu. Nýir þingmenn Tryggvi Jón. • Tryggvi Gunnarsson, skip- stjóri Vopnafirði, fyrsti varaþing- maður Sjálfstæðisflokks í Austur- landskjördæmi, tók sæti á Alþingi í gær í fjarveru Sverris Her- mannssonar í opinberum erinda- gjörðu erlendis. • Jón Baldvin Hannibalsson rit- stjóri, fyrsti varaþingmaður Al- þýðuflokks í Reykjavík, tók í gær sæti á Alþingi í fjarveru Bene- dikts Gröndals, sem er í opinber- um erindum erlendis.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.