Morgunblaðið - 11.03.1980, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. MARZ 1980
35
Helgi Tryggvason:
„Heiðra
Hér er upphaf fjórða boðorðs-
ins: „Heiðra skaltu föður þinn og
móður.“ Ég leyfi mér að giska á,
að mörgum nútímamanni muni
efst í hug, að það að heiðra
annan aðila hljóti að lækka
þann, sem viðurkenningu heið-
urs lætur í té, en hækki vitan-
lega hinn, sem heiðurinn hlýtur
— og þá kannske óverðuglega!
Verður þá sumum hugsað í þessu
sambandi til hinna mörgu órétt-
látu hliða stéttarmismunar fyrri
alda!
Það er í samræmi við lögmál
skaparans, að uppvaxandi
mannsbarnið líti með virðingu
upp til tveggja persóna, nefni-
lega foreldra sinna, sem það er í
sérstakri hlýðni- og skylduaf-
skaltu.
stöðu til, þarf svo margs að njóta
hjá og læra af.
Þetta boðorð vísar einnig rak-
leitt til sköpunarsögunnar. Hug-
takið um Guð sem föður og
mennina sem börnin hans er
algeng þegar í Gamla-testa-
mentinu. Og í hugtaki'nu foreldr-
ar og börn er vísað til þeirrar
allsherjar niðurskipunar, sem
skaparinn hefur sett um það, í
hvaða kringumstæðum nýir
menn koma í heiminn, og hvern-
ig þeir skuli alast upp. Með þetta
í huga er auðséð, að fjórða
boðorðið felur í sér fyrirmæli um
meira heldur en meðfædda til-
hneigingu barna til að þykja
vænt um foreldra sína, því að sú
tilhneiging er hvergi nærri full-
44
• •
Réttur og
skylda 4
nægjandi vörn gegn hinum trufl-
andi og afvega leiðandi áhrifum
allt í kring á hug barnsins og
hegðun.
Það er heiður og virðing, sem
boðorðið krefst, samkvæmt
kristinni trú, — þar með hlýðni.
Því foreldrarnir eiga að taka að
sér það hlutverk að ala upp siðað
fólk, „börn föður yðar á himn-
um,“ eins og Kristur orðaði það í
Fjallræðunni. Ef börnin ástunda
það að lifa samkvæmt fjórða
boðorðinu, heiðrandi foreldra
sína með hlýðni, samhug og
samstarfi, þá er góð von til þess,
að hugur þeirra verði einnig
móttækilegur fyrir öllum hinum
boðorðunum, þessum grundvall-
andi reglum um sanngjörn
mannleg viðskipti. Því betur sem
að er gáð, því fleira kemur í ljós,
sem styður réttmæti þeirrar
kenningar, að foreldrarnir skuli
vera fulltrúar Guðs — sam-
kvæmt kristinni trú — í öllu,
sem snertir börnin, svo mjög
sem þau þarfnast margs konar
umhyggju og mótunar. Og að
sjálfsögðu hvílir á foreldrunum
tilsvarandi ábyrgð fyrir skapara
sínum á þessu veglega hlutverki.
Það er varla of mikið sagt, að.
boðorðið til barnanna um að
heiðra foreldra sína sé „hið
mikla og fyrsta boðorð" fyrir
börnin meðan er að byrja að
daga af skilningi í hugskoti
þeirra. Gæsla þessa boðorðs
greiðir veg allra hinna boðorð-
anna og uppeldið í heild.
Það telst hafa ágerst víða í
seinni tíð, að börn óvirði for-
eldra sína, — andmæli ókurteis-
lega því, sem foreldrarnir segja
og gera, óhlýðnast boðum þeirra
og bönnum og tilmælum, — hafi
í frammi ásakanir og vanþakk-
læti. Þar býður ein syndin ann-
arri heim. Grófir og ruddalegir
siðir í daglegu framferði hafa
mjög slæm áhrif á tilfinningalíf-
ið og sá í Jþað ýmsum tegundum
illgresis. I því efni gerir margt
smátt eitt stórt á löngum tíma.
Hiklaust má telja það hina
mestu nauðsyn, að hlýhugur ríki
milli foreldra og barna, og milli
systkinanna innbyrðis. Einlæg
og inngróin velvild og traust í
daglegri umgengni. Allir þeir,
sem slíkum siðum hafa vanist,
kunna þeim vel, og vilja ekki
skipta á þeim fyrir neina nýja
siði.
þennan þátt lífsins í alheimi
minnst? — Svo lítils að hann bindi
endi á, aðeins þennan eina þátt?
Ég álít að sá sem er Almáttugur,
sé það ekki lengur, ef ráð hans
þrjóta í svo veigamiklu atriði.
Þess vegna er það alger fjarstæða
að ætla að „sálin“ — eini þáttur-
inn í tilverunni, sem hugsar,
framkvæmir, trúir á almáttugan
stjórnanda allra hluta, brýtur
heilann um upphaf, tilvist og
eilífð, — eða endalok, — finnur
upp tækni til að ferðast um
þyngdarlausan geiminn, út í óra-
víddir m.m. — að hún sé svo lítils
virði í augum Drottins að hann
ætli henni enga framtíð eða sama-
stað í hinu víðáttumikja ríki sínu.
Mörgum er afar mikið á móti
skapi að ræða þann möguleika, að
við höldum áfram að lifa, þótt við
„deyjum". Það lítur svo út að það
sé algert kappsmál að sveipa þessi
mál, — sem þó er það eina sem við
vitum að við göngum öll í gegnum,
og oft mikið fyrr, en okkur sjálf
grunar — einhverjum huliðshjúp,
sem ekki megi rjúfa eða kanna.
Þessi mál koma okkur þó svo
mikið við, að þetta er næsta
undarlegt viðhorf. Við getum á
næsta augnabliki orðið að standa
frammi fyrir þessum leyndardómi
og viðurkenna staðreyndir, hvort
sem okkur líkar betur eða verr.
Eða getum við deilt um það að
það snerti okkur öll, meira en lítið,
hvort við lifum eða erum þurrkuð
út? Er það ekki meira virði fyrir
okkur að vita það, en það hvernig
tunglið er á yfirborðinu, eða hv<'
mörg ljósár eru til einhverrar
fjarlægrar stjörnu, eða að upp-
götvast hafi ný stjarna einhvers-
staðar úti í óendanlegum geimi —
stjarna sem kannski er ekki til
lengur? Eftir þessu sækjast
vísindamenn og stjarnfræðingar,
en segja mætti „maður líttu þér
nær“ — aðgættu betur það sem
meiru máli skiptir, — þitt eigið líf,
tilgang þess og varanleik. Það er
harla undarlegt að vísindamenn
skuli ekki beina rannsóknum
sínum meira inn á þessar brautir,
sem gæti hjálpað milljónum
manna til að sætta sig betur við,
— í mörgum tilvikum — mis-
heppnað líf hér á jörð, í von um
betra og fullkomnara fram-
haldslíf. Og það er líka merkilegt
hve margur er skeytingarlaus í
viðhorfum sínum til þess áfanga í
lífi sínu. En þetta er mikilvægara
fyrir einstaklinginn, en flest ann-
að sem hann eyðir löngum tíma til
að hugsa um, sem er hverfult og
einskis nýtt. Það ættu sem flestir,
sjálfra sín vegna að reyna að
skilja það, að við „erum við áfram,
þó að líkaminn sé lagður í gröf.
Munurinn er aðeins sá að íklæðst
er, — fyrir okkar jarðnesku aug-
um — ósýnilegum líkama, en
áþreifanlegum þeim sem hann fá,
— það er starfað og numið,
hjálpað og ýmislegt gert þar eins
og hér. Þar er LÍF í fullkomnara
mæli en við erum um komin að
skilja til fullnustu. Líf í bjartari
og betri heimi.
Dagrún Kristjánsdóttir:
1. mars brautskráðust 17 sjúkraliðar frá Gagnfræðaskóla Akureyrar. Þar höfðu þeir stundað rúmlega
tveggja ára bóklegt og verklegt nám, en hlotið 34 vikna starfsþjálfun á fimm deildum
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri.
Fremsta röð, frá v.: Þórunn Sigríður Gunnstcinsdóttir, Akureyri, Þórunn Gróa Jóhannsdóttir,
Seyðisfirði, Inga Þóra Gunnarsdóttir, Akureyri, Guðný Björg Jensdóttir, Höfn, Hornafirði, Erna
Eygló Pálsdóttir, Dalvík, Hulda Sveinbjörg Gunnarsdóttir, Dalvík.
Miðröð: Lára Solveig Svavarsdóttir, Hálshreppi, S-Þing., Ragnheiður Sigfúsdóttir, Akureyri, Jónína
Reynisdóttir Hörgdal, Akureyri, Ásdís Björg Bragadóttir, Akureyri, Lovisa Jóhannsdóttir, Ilrísey,
Sóley Stefánsdóttir. Akureyri.
Efsta röð: Sigurlaug Hrönn Valgarðsdóttir, Sauðárkróki, Hjördis Gunnarsdóttir, Dalvik. Stefania
Björnsdóttir, Kópaskeri, Margrét Sveinbjörnsdóttir. Akureyri, Aðalheiður Osk Sigfúsdóttir,
Árskógshreppi, Eyf. (Ljósm.: Norðurmynd)
Margir kannast við söguna um
Evu og börnin hennar, sem ekki
voru til sýnis vegna þess að ekki
gafst tími til að þvo af þeim mestu
óhreinindin, áður en Drottinn
allsherjar kom í heimsókn. Hon-
um hefur greinilega mislíkað að fá
ekki að sjá þau, eins og hin sem
hrein voru, fyrst að hann gerði
þau ósýnileg mönnunum. Má af
því ráða að hégómaskapurinn sé
honum ekki að skapi og að afleið-
ingar hans geti verið ófyrirsjáan-
legar. Ég efa það ekki heldur, að
honum hafi fundist Eva sýna bæði
grunnhyggni og litla trú, að halda
að hann vissi ekki, hve börnin
voru mörg og að hann léti sig það
skipta hvernig útlitið væri. Öll
mokað mold yfir. Þar með er
líkaminn hulinn sjónum, og í
hugum margra allri tilvist lokið.
En hvers vegna er mannsandan-
um einum búin þau skilyrði hér,
að honum sé nauðugur einn kostur
að hverfa að fullu úr allri tilveru,
um leið og líkaminn verður óhæf-
ur til búsetu? Er það trúlegt að
sálinni einni sé búin svo skamm-
vinn tilvera í „alheimsgeimi", þar
sem allt annað verður að eilífu til,
í einhverri mynd? Er þá ekki
jafnsjálfsagt að maðurinn haldi
áfram að vera til, þó að hann
breyti um efnislíkama, — leggi
þann sýnilega frá sér, og íklæðist
öðrum ósýnilegum, en efnislíkama
samt?
Dagrún Kristjánsdóttir
Óhreinu börran
hennar Evu
börnin voru börn Evu og öll höfðu
þau sama rétt — öll voru þau til
orðin vegna þess að Drottinn sagði
við Adam og Evu: Verið frjósöm,
margfaldist og uppfyllið jörðina.
Það var hans vilji að þessi börn
fæddust.
Nú mun það vera svo að trú
manna og skoðanir á tilvist
„óhreinu" barnanna, þeirra Evu
og Adams, sé mjög í horn skipt.
Sumir álíta að huldufólk og álfar
sé hreinn hugarburður og þjóð-
saga, en aðrir eru jafnvissir um
tilvist þeirra og við erum viss um
tilveru þeirra sem við sjáum og
tölum við, daglega. Hvorir hafa
rétt fyrir sér? Hver treystir sér til
að skera úr um það?
Vill nokkur bera á móti því að
svo hversdagslegur hlutur og
sjálfsagður, sem vatnið er, sem
rennur úr krönunum — breytir
léttilega um „tilverusvið"? Stund-
um er það rennandi, stundum gufa
sem við að vísu sjáum á meðan
hún er á vissu stigi, en oftar
sjáum við hana ekki, en hún er þar
samt, sbr. loftraki, — og hvað er
ís, nema vatn í enn einni mynd?
Það er sem sagt ekki einhlítt að
miða allt við það sem sýnilegt er, á
einu „tilverustigi", það er svo
mikið og margt mikilvægt til, sem
er ósýnilegt og ég hygg að það sé
jafnvel margfalt mikilsverðara en
allt það sem við sjáum.
an, að honum verði skotaskuld úr
því að tryggja áframhaldandi líf,
þeirrar sálar, sem hann sjálfur
„blés lífsanda í“ þ.e. gerði þannig
úr garði að hún fékk meðvitaða
hugsun og tilveru, — framkvæmir
flóknustu útreikninga og vísinda-
tilraunir. Metur hann ef til vill
En því vek ég máls á þessu, að
það er ótrúlegt hve tregða manns-
ins er mikil, að viðurkenna nokkuð
það, sem ekki er áþreifanlegt og
svo hefur það alltaf verið. Það er
því merkilegra, þegar þess er gætt
að flest ytri lífsgæði okkar og
lífsþægindi, nú — er að þakka
ósjáanlegum og óáþreifanlegum
efnum. En þegar það kom í ljós að
hægt var að vinna orku úr „tóm-
inu“ — þar sem enginn sá neitt
áður, eða gat handsamað neitt,
berum höndum, — og úr þessari
orku var hægt að vinna svo að úr
varð ljós, sem hægt var að sjá,
hiti, sem hægt var að brenna sig á
o.s.frv. Þá stóð ekki á því að trúa
— auðvitað, munu allir hugsa. En
hversvegna auðvitað — hvers-
vegna ekki að halda bara áfram að
berja höfðinu við steininn, eins og
margir gera gagnvart öðrum jafn-
sjálfsögðum hlutum? Á ég við þá
vantrú, sem gerir vart við sig hjá
mörgum, gagnvart lífinu eftir
þetta líf. Helstu rökin eru alltaf
þau, að ekki sé hægt að sanna
tilveru okkar áfram, eftir að við
erum búin að slíta út þessum
líkama, vegna þess, að það sem
sjáanlegt er, er lagt í gröfina og
Fyrst nú að ekkert er varanlegt,
í einni og sömu mynd, en tekur
sífellt breytingum úr einu í annað,
en getur aldrei orðið að „engu“, er
það þá mögulegt að æðsta sköpun-
arverk Guðs, — maðurinn —
hljóti einn þau örlög, að vera
þurrkaður út, verða að „engu“,
þ.e.a.s. sálin? Það er ekki hægt að
ímynda sér að Guð stjórni þvílíku
tilgangsleysi. Aftur á móti vitum
við að til er margskonar „efni“
sem er ekki sýnilegt berum aug-
um, en er efni samt, og fyrst að
Drottinn gat með lagni búið til
þetta jarðarkríli, ásamt öllum
þeim aragrúa vetrarbrauta sem
svífa um hinn ómælisvíða geim —
með því að raða saman á mismun-
andi hátt ÓSÝNILEGUM ögnum
(atómum), svo að úr yrði áþreifan-
legt og sýnilegt „sýnishorn" handa
öllum þeim „Tómösum" sem trúa
engu án þess að þreifa á því, — þá
er ekki ótrúlegt að hann gæti — ef
hann vandaði sig enn betur, búið
til ósýnilegan líkama úr ósýnilegu
efni, handa hinni margumdeildu
mannssál sem orðin er heimilis-
laus af völdum sjúkdóma, slysa
eða hrörnunar. Það er varla hægt
að hugsa sér Drottin svo ráðalaus-