Morgunblaðið - 22.03.1980, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ 1980
27
Jómfrúrræða
Tryggva
Gunnarssonar:
Krafan er að sá
fiskur, sem við veiðum
verði nýttur til fulls
Hér fer á eftir jómfrúr-
ræða Tryggva Gunnars-
sonar skipstjóra á Alþingi
en hann skipaði 3. sæti á
framboðslista Sjálfstæðis-
flokksins í síðustu þing-
kosningum á Austurlandi:
Herra forseti. Mitt erindi hér í
ræðustól þarf ekki að vera langt,
en ég tek undir þá ræðu sem
framsögumaður flutti hér, hátt-
virtur þingmaður, Stefán Guð-
mundsson, 3. þingmaður Norður-
lands vestra. Ég get tekið undir
hvert einasta orð sem hann sagði
þar. En ég vildi aðeins til frekari
áherslu koma inn á annað svið,
sem snertir nýtinguna ekki síður
og það varðar stjórnun fiskveið-
anna, hvernig við förum að þessu
öllu saman.
Við vitum öll sem höfum áhuga
á þessu máli að mikið vantar á að
fiskur sá, sem sjómenn okkar
veiða, komi að landi í því besta
ástandi sem hann getur verið. Er
það af ýmsum orsökum. Stundum
eru veiðiferðir of Iangar og fiskur
skemmist af þeim sökum. Stund-
um er hreinlega um trassaskap í
meðferð að ræða. Reyndar verður
það alltaf að nefnast trassaskap-
ur, ef fiskinum okkar, þessu ágæta
hráefni, er spillt. En þá er að lei'ta
orsakar til alls þessa og reyna
síðan úr að bæta. Of stórir farmar
eiga stundum sök í þessu efni, það
er troðið í skipin, jafnvel komið
með lausan fisk á þilfari. En hvers
vegna gerum við þetta? Ég tel, að
orsakanna sé að leita í sjálfri
stjórnun fiskveiðanna að veru-
legum hluta. Á það þá fyrst og
fremst við þorskinn, sem er okkar
langdýrasta hráefni. Eins og nú er
háttað, er visst tímabil á ári, sem
við megum veiða þorsk ótakmark-
að og síðan koma önnur, þar sem
ýmist er um algera stöðvun að
ræða eða aðeins lítill hluti aflans,
það er 15%, má vera af þorski í
hverri veiðiferð. Ég hef viljandi
nefnt þorskinn einan til þess að
einfalda mál mitt, en þetta á við
um aðrar tegundir og í ræðu
minni hér áfram tala ég út frá
sjónarmiði togara. Það á að vísu
við um bátana líka það sem ég
segi, en til þess að einfalda þetta
allt haga ég þessu svona.
Þar sem þorskurinn er eftirsótt-
astur og dýrastur okkar botnfiska
er næsta mannlegt, að hver og
einn reyni að hrifsa til sín sem
mest magn þann tíma sem hann
hefur leyfi til þess. Þetta hefnir
sín aftur þegar farið er að vinna
þann afla, sem tekinn er við slíkar
kringumstæður. Þá kemur sem
sagt í ljós, að varan er ekki eins
góð og æskilegt væri. Við vinnslu
freistast menn til þess að verka í
sem dýrastar pakningar, senda frá
sér afurð, sem er ekki í besta
gæðaflokki eins og okkar hráefni á
alltaf að vera. Markaður gæti
fallið af þeim sökum. Þetta skilur
hver og einn.
Og hér má skjóta inn, að þessi
tímabilaaðferð mismunar stórlega
þeim sem veiðar stunda, vegna
þess að þeir sem næstir sitja bestu
fiskislóðum hljóta þá langmest í
sinn hlut. Það skal þó ekki eftir-
talið að öllu leyti. En eitthvert
sanngirnissjónarmið verður þó að
vera til staðar á meðan við teljum
okkur þurfa að takmarka veiðar,
sem ég reikna með að flestir séu
^sammála um. Það er reyndar vikið
að því í greinargerð með þessari
þingsályktunartillögu, en þar
stendur meðal annars með leyfi
hæstvirts forseta:
„Það er öllum ljóst að hafið er
ekki sá brunnur sem endalaust
verður ausið úr. Því verður að
leggja stóraukna áherslu á gæði
og fullnýtingu þess hráefnis, sem
þar fæst, hvernig það nýtist sem
úr hafinu er dregið, er ekkert
einkamál þeirra er að veiðum og
vinnslu standa. Það er hagsmuna-
mál þjóðarinnar allrar, að þar sé
vel og skynsamlega að staðið."
Tilvitnun lýkur.
Undir þetta geta væntanlega
allir tekið, en þá er að leita þeirra
leiða, sem bestar eru hvað varðar
stjórnunina. Auðvitað eru uppi
fjölmargar hugmyndir um aðferð-
ir og það er hægt að þekkja
hvaðan hver hugmynd kemur,
hvort hún kemur að austan, vest-
an, sunnan eða norðan. Það er
jafnvel hægt að segja með nokk-
urri nákvæmni úr hvaða hreppi
hugmyndin er komin. Þetta er
auðvitað það erfiðasta. Lands-
hlutapólitíkin grípur inn í mynd-
ina, vægðarlaus eins og hún alltaf
Lítum nú aðeins á hvernig til
hefur tekist með þá stjórnunárað-
ferð, sem uppi hefur verið höfð.
Árið 1979 lögðu fiskifræðingar
okkar til, að leyft yrði að veiða 250
þúsund tonn af þorski. Sjávarút-
vegsráðherra ákvað að veiða
mætti 290 þúsund tonn. Það er að
segja fyrrverandi sjávarútvegs-
ráðherra. í árslok þegar dæmið
var gert upp höfðum við veitt 350
þúsund tonn af þorski. Það er 60
þúsund tonnum meira heldur en
ráðherra lagði til og 90 þúsund
tonnum meira heldur en fiski-
fræðingarnir, vísindamennirnir
okkar, vildu að veitt yrði.
Hvernig líst ykkur á nákvæmni
þessarar aðferðar? Nú erum við
búnir að heyra fyrstu hugmyndir
hæstvirts núverandi sjávarútvegs-
ráðherra og reyndar er þegar farið
að útfæra þær. Aðferðin sýnist
mér lík, það er hert á bönnum, þ.e.
tímabilin eru lengd og tímabil
júlímánuðurinn er sérstaklega
bent á, að þá væru ekki leyfðar
þorskveiðar. En það munu flestir
vita, að í júlímánuði 1979 henti
okkur það sem er ef til vill best að
kalla slys að þessu sinni, þegar
eyðilagður var þorskur í stórúm
stíl, bæði um borð í veiðiskipum
og einnig í vinnslustöðvum. Nú er
það auðvitað góðra gjalda vert að
setja sérstakt bann á júlímánuð í
ár, en ég vil hér og nú láta þá
skoðun mína í ljós, að hér sé verið
að færa til slys, sem var í júlí árið
1979 og við fáum jafnvel tvö slys í
staðinn, bæði í júní og ágúst á
þessu ári. Þess vegna held ég að
við verðum að finna aðra og
haldbetri stjórnunaraðferð.
Við Austfirðingar höfum komið
fram með okkar hugmyndir hvað
stjórnun fiskveiða varðar sem og
aðrir landshlutar. Okkar hug-
myndir hafa fengið slæmar undir-
tektir. Þó ætla ég að leyfa mér hér
á hinu háa Alþingi að nefna þær.
Baldur
Guðlaugsson,
héraðsdóms-
lögmaður:
Okurvextir
og opinber gjöld
Þegar frumvarp til laga um
greiðslu opinberra gjalda fyrri
hluta ársins 1980 var til meðferð-
ar á Alþingi í byrjun þessa árs,
urðu nokkrar umræður um drátt-
arvaxtatöku hins opinbera af
skattskuldum. Albert Guð-
mundsson vakti athygli á því, að
dráttarvextir væru orðnir veru-
legur tekjuliður á fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar og taldi þá
tekjuöflunarleið í meira. lagi
hæpna. Að frumkvæði Alberts var
gerð breyting á frumvarpinu sem
fól í sér, að dráttarvextir af
gjaldföllnum en ógreiddum fyrir-
framgreiðslum til ríkissjóðs á
þessu ári reiknist einvörðungu af
því sem gjaldfallið er, en ekki af
öllum ógreiddum álögðum eftir-
stöðvum. Þetta var þýðingarmikil,
þörf og sanngjörn réttarbót fyrir
skattgreiðendur. En viti menn.
Aðeins örfáum vikum eftir sam-
þykkt áðurnefnds frumvarps var
afgreitt frá Alþingi frumvarp um
breytingu á nýju skattalögunum,
þ.e. lögum nr. 40 frá 1978 um
tekjuskatt og eignaskatt. Að orð-
inni þeirri breytingu segir nú m.a.
í 110. gr. laganna:
„Tekjuskattur og eignarskatt-
ur hvers gjaldanda skal
greiddur á tíu gjalddögum á
ári hverju. Eru gjalddagar
fyrsti dagur hvers mánaðar
nema mánuðina janúar og
júlí...
Vangreiðsla að hluta veldur
því að skattar gjaldandans
falla í eindaga 15 dögum eftir
gjalddagann, þó ekki fyrr en
15. næsta mánaðar eftir að
álagningu er lokið...“
Og í 112. gr. laganna segir nú:
„Sé skattur ekki greiddur inn-
an mánaðar frá gjalddaga skal
greiða ríkissjóði dráttarvexti
af því sem ógreitt er, talið frá
og með gjalddaga. Dráttar-
vextir eru þeir sömu og hjá
innlánsstofnunum, sbr. 13. gr.
laga nr. 10/1961 og ákvörðun
Seðlabanka íslands á hverjum
tíma.“
Hvað skyldi þetta nú merkja?
Ég skal útskýra það með einföldu
dæmi. Setjum sem svo að álagður
tekju- og eignarskattur á Jón
Jónsson skv. álagningu í júlímán-
uði n.k. verði tvær milljónir króna.
Hann hafi staðið í skilum með
fyrirframgreiðslur sem numið
hafi kr. ein milljón, en eigi
ógreidda eina milljón króna. Þessa
milljón beri honum að greiða með
jöfnum greiðslum 1. ágúst, sept-
ember, október, nóvember og des-
ember n.k., þ.e. kr. 200.000 í hvert
sinn. Vegna tímabundinna fjár-
hagsörðugleika getur Jón Jónsson
ekki greitt ágúst-greiðsluna á
réttum tíma. Skv. lögunum gjald-
falla þá allar eftirstöðvar skatt-
anna þann 15. ágúst og eftir það
reiknast dráttarvextir af þeim
hluta allrar fjárhæðarinnar sem
ógreiddur er, allt þar til skuldin
hefur öll verið greidd. Þótt Jón
komi þann 1. september og greiði
ágúst- og septembergreiðsluna
ásamt áföllnum dráttarvöxtum og
sé því í raun búinn að gera skil á
því sem honum bar skv. álagning-
unni breytir það ekki því að áfram
reiknast dráttarvextir af kr.
600.000. Miðað við núgildandi
dráttarvexti nema dráttarvextir
af kr. 600.000 nú kr. 27 þúsund á
mánuði.
Á sviði fjármunaréttarins er
stundum um það að ræða, að skuld
sem greiða ber með afborgunum á
lengri tíma, telst öll í gjalddaga
fallin, ef ein greiðsla lendir í
vanskilum. Þetta gildir t.d. iðulega
um skuldabréf. Hins vegar er nær
undantekningarlaust, að skuldar-
eigendur samþykki að falla frá
gjaldfellingu allrar skuldarinnar,
ef skuldari greiðir þann hluta
hennar sem einn væri gjaldfallinn
ef staðið hefði verið í skilum,
ásamt áföllnum dráttarvöxtum.
En löggjafinn íslenzki sér ekki
ástæðu til að skattgreiðendum séu
Þetta er kvótafyrirkomulag. Nú
reikna ég með að einhverjir hátt-
virtir þingmenn hrökkvi við í
sætum sínum, en það verður að
hafa það. Hugmynd okkar var sú,
að deilt yrði niður á hvert skip
ákveðnu magni, ekki endilega
jafnt heldur fengju þeir sem næst
væru bestu fiskislóðum sinn hlut
betur mældan. Með öðrum orðum
við vildum koma fram af fullri
sanngirni.
Ég held að ég hafi ekki fleiri orð
um þessar tillögur okkar. En síðar
hefur mér verið bent á, að heppi-
legra mundi að beita kvótaaðferð-
inni þannig, að eðlileg, — takið
eftir, eðlileg afkastageta fisk-
vinnslustöðva yrði látin ráða, og
til þess að útskýra orðið eðlilegur
er kannske rétt að tala um það að
víða á landinu er farið að flytja
inn fólk í stórum stíl til þess að
krafsa eitthvað í bakkann. En
hvor þessara aðferða sem er hefur
þann kost, að þá veit hver og einn
í upphafi árs hvaða hlutur honum
er ætlaður og þarf ekki að böðlast
áfram eins og naut í flagi spillandi
ágætu hráefni þann tíma sem
frelsið varir á miðunum. Með
þessu vinnst það einnig að þær
hámarkstölur, sem við veljum í
upphafi árs standast og það er
ekki svo lítið atriði. Það yrði
stærsta slys í okkar þjóðarsögu, ef
við eyddum þorskinum okkar. Við
munum öll hvernig fór um síldina
og hversu hart það áfall var, en
reynum nú að hugsa okkur ef
þorskurinn fengi sömu útreið.
Slíkt áfall þyldum við alls ekki.
Herra forseti. Ég hef í stuttu
máli reynt að bregða hér upp
mynd sem ég held að væri vert að
skoða og skoða vandlega. Sumir
telja að vísu að það sé allt í lagi,
það sé nógur fiskur í sjónum og
við eigum bara að keppast um að
veiða. Ég vil eindregið vara við
slíku hugarfari og algert lágmark
hlýtur það að vera og krafa að sá
fiskur sem við veiðum verði nýttur
til fulls og verði besta vara, sem
boðin er á hinum harða alþjóðlega
fiskmarkaði.
gefin nein grið. Lendi þeir í
vanskilum að hluta þannig að
álagðir skattar gjaldfalli allir,
skal ekki aftur snúið og þá verða
menn að greiða háa dráttarvexti
af öllum eftirstöðvum, þótt þeir
greiði þær greiðslur sem þeir áttu
skv. álagningu að vera búnir að
greiða.
Þessi ákvæði laga um tekjuskatt
og eignarskatt eru afar harðn-
eskjuleg svo ekki sé meira sagt og
næsta furðulegt að Alþingi skuli
samþykkja þau fáeinum vikum
eftir að vakin hafði verið athygli á
þessu þar innan veggja og öðru
lagafrumvarpi breytt af því til-
efni. Og nú fyrir nokkrum dögum
var gerð tillaga um að inn í
frumvarp til breytinga á lögum
um tekjustofna sveitarfélaga komi
sams konar ákvæði eins og til að
taka af öll tvímæli um að sama
einstefnan skuli viðhöfð að því er
varðar dráttarvexti af útsvörum.
Ég vil nú beina því til þing-
manna, að þeir felli eftirfarandi
mgr. niður úr 9. gr. frumvarps til
laga um breytingu á lögum nr. 8
1972 um tekjustofna sveitarfélaga:
„Vangreiðsla að hluta veldur
því að útsvar gjaldandans fell-
ur í gjalddaga 15 dögum eftir
gjalddagann, þó ekki fyrr en
15. næsta mánaðar eftir að
álagningu lýkur."
Jafnframt legg ég til að þeir
felli samhljóða málsgrein brott úr
110 gr. laga um tekjuskatt og
eignarskatt og breyti um leið
orðunum „skal greiða ríkissjóði
dráttarvexti af því sem ógreitt er“,
í 1. mgr. 112. gr. sömu laga „skal
greiða ríkissjóði dráttarvexti af
því sem gjaldfallið er.“
Eftir stæði þá að greiða bæri
dráttarvexti af þeim opinberu
gjöldum sem á hverjum tíma væru
gjaldfallin en ógreidd, þ.e. séu þau
ekki greidd innan mánaðar frá
gjalddaga.
Það er ekki seinna vænna, að
skattgreiðendur njóti lágmarks-
mannréttinda í skiptum sínum við
hið opinbera.