Morgunblaðið - 15.05.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MAÍ1980
Arnór
Hannibalsson:
-
Árið 1936 ákvað ritstjórn
vikurits í Bandaríkjunum að
kanna afstöðu kjósenda í for-
setakosningum. Ritið hét Liter-
ary Digest. Það sendi út 10
milljónir seðla til kjósenda sem
áttu síma og bíl. Niðurstaðan af
könnuninni varð sú, að Alf
Landon myndi sigra Fr. D.
Roosevelt með 19% mun. En nú
sigraði Roosevelt með yfirburð-
um. Þá rann það upp fyrir
mönnum, að viðtakendur seðl-
anna voru flestir í efri millistétt
og repúblikanar. Fjöldi seðlanna
hafði ekkert að segja fyrir áreið-
anleika spárinnar. Könnun þessi
varð hroðalegt feilpúst. Upp frá
því leggja bandarísk dagblöð eða
aðrir fjölmiðlar ekki heiður sinn
að veði með því að gangast fyrir
slíkum könnunum.
Nú á dögum vita menn miklu
meira en árið 1936 um fræði-
legan grunn skoðanakannana og
um það hvernig að þeim skuli
staðið, svo að niðurstöður þeirra
séu sæmilega áreiðanlegar.
Mestu máli skiptir að landsvæði
það, sem könnunin nær til, sé
skýrt afmarkað. Síðan er fundið
úrtak manna, sem þetta land-
svæði byggja, sem getur talist
fulltrúar allra íbúanna á svæð-
inu. Notaðar eru tölvur til að
finna á íbúaskrá þá menn, sem
tala skal við. Tölvan gefur síðan
upp nöfn og heimilisföng þeirra,
sem koma í úrtakið. Við þá
menn, og þá eina, er síðan rætt.
Um skoðanakannanir
Frá fundi stuðningsmanna Péturs Thorsteinssonar í Laugarásbíói,
Ekki dugir að tala við einhvern
annan, sem kann að koma í
símann, þegar hringt er. Með því
að nota þessa og aðrar tölfræði-
legar aðferðir, er hægt að gera
skoðanakönnun í Bandaríkj-
unum, sem hefur þolanlega út-
komu, og er þó stuðst við úrtak
er telur 1500 manns. Samt hend-
ir það, að jafnvel viðurkenndar
stofnanir á þessu sviði gera
hrapallegar skyssur, og fer það
þá eftir því, hvernig spurt er og
hvernig svör eru túlkuð.
Hér á landi er engin sú
stofnun til sem hefur yfir sér-
hæfðu starfsliði að ráða og þeim
tæknibúnaði er þarf til þess að
gera skoðanakannanir sem mark
er takandi á. En sum dagblöð
stunda það að kanna hug kjós-
enda fyrir kosningar með mjög
svipuðum hætti og tíðkaðist í
Bandaríkjunum fyrir 1936.
Slíkar skoðanakannanir hafa
ekkert gildi. En þær geta haft
áhrif í þá átt, að fá hluta
kjósenda til að snúast til fylgis
við þann málstað (framboð eða
frambjóðanda) sem skoðana-
könnuðurinn telur sigurstrang-
legastan. Þannig getur marklaus
skoðanakönnun haft áhrif í þá
átt, að niðurstaða kosningar
verði sú, sem skoðanakönnunin
segir. En slíkt á ekkert skylt við
könnun. Þetta er þá áróðurs-
bragð framið undir yfirskini
könnunar. Er vissulega kominn
tími til, að stjórnvöld á íslandi
athugi, hvort ekki eigi að setja
starfsemi þessari einhverjar
lagalegar skorður. Enginn kemst
upp með að selja gallaða vöru
sem heil væri. Um það eru
ákvæði í lögum. Hvern þann sem
vill falbjóða mönnum niðurstöðu
úr skoðanakönnun, ætti að
skylda til að hlíta vissum lág-
markskröfum um gæði vörunn-
ar. Skoðanakönnun er ómarktæk
nema hún fullnægi vissum
fræðilegum og tæknilegum kröf-
um. Hver sá sem skellir fram
niðurstöðu úr skoðanakönnun,
sem ekki fullnægir þeim kröfum,
kemur óheiðarlega fram, því að
hann er að telja mönnum trú um
það, að hann hafi eitthvað trú-
verðugt að bjóða, sem hann þó
hefur ekki. Þótt hringt sé í menn
víða um landið eina helgi og
baunað á þá einni eða fleiri
spurningum, þá er það ekki
skoðanakönnun, sem því nafni
getur kallast. Ákvörðun um að
birta niðurstöður af slíkri könn-
un er pólitísk og vafalítið gerð í
flestum tilfellum til þess að hafa
áhrif á skoðanir manna eða
afstöðu, t.d. í kosningum.
Þaö er ástæða til að benda
mönnum á þetta. Menn vilja að
sjálfsögðu láta málefni og rök
ráða afstöðu sinni í kosningum.
Og vonandi lætur 'enginn það
ráða afstöðu sinni, hver sé sigur-
stranglegastur samkvæmt
„skoðanakönnunum“. Sá sem
gerði það félli fyrir lélegu áróð-
ursbragði. Og jafnvel þótt fjöldi
manns gangi í eina átt, er ekki
endilega víst, að það sé rétt að
slást í hópinn, einungis af því að
þar fer fjöldi manns.
í kosningum eins og þeim, sem
nú fara í hönd, hlýtur hver og
einn að spyrja sig, hvers konar
mann hann vill fyrir þjóðhöfð-
ingja, og láta svarið við þeirri
spurningu ráða vali sínu.
Ásdís Erlingsdóttir:
Forsetaframboð
Það er orðin hefð hjá lýðræðis-
þjóðum að ef einhver sækist eftir
sérstakri ábyrgðar- eða virð-
ingarstöðu, þá er m.a. fortíðin
könnuð. Heiðarleiki, siðsemi á
almannafæri og skoðanir í orðum
og gjörðum hafa verið settar á
svið, og hafa frambjóðendur mátt
hafa sig alla við að réttlæta sig í
orðum og gjörðum. Þetta vandlæti
almennings álít ég vera einn af
góðum kostum lýðræðisins og
stuðlar að því að fólk fái að vita
hvaða persónu það er að kjósa. Og
þar sem við álítum okkur vera
lýðræðisþjóð þá tökum við slíkum
könnunum sem sjálfsögðum hlut.
Einkalíf er friðhelgt og á að
vera það, en marklína einkalífsins
er almannafæri og þar er próf-
steinninn hvernig fólk hefir spilað
úr sínum tækifærum um ævina.
Orðskv. 22: Gott mannorð er
dýrmætara en mikill auður.
Og af hverju skyldi fólkið í
landinu vera að vanda breytni
sína í orði og verki ef virðingar- og
ábyrgðarstöður liggja ekki fyrir
þeim sem iðka sannleikann og
sannleikans verk.
Yfirklór
Þorsteinn Sæmundsson, stjarn-
fr., skrifaði nýlega grein í Mbl. og
rakti í greininni orð og gjörðir
eins frambjóðandans í n.k. for-
setakosningum, frú Vigdísar
Finnbogadóttur.
Þeir sem þekkja til Þorsteins
Sæmundssonar vita að þar er á
ferð gætinn og sómakær maður,
enda segir hann ekki persónulega
eitt styggðaryrði til frú Vigdísar,
heldur rekur hann orð hennar
sjálfrar og athafnir eins og grein-
in ber með sér. Enginn getur
svarað betur skrifum Þorsteins en
frú Vigdís sjálf, annað lítur út
sem yfirklór og er aðeins til að
skaða frambjóðandann.
Ef ef Þorsteinn segir sannleik-
ann, af hverju er þá verið að álasa
honum?
Tískan
Undirskriftasöfnun Varins
lands er viðkvæmt mál til upprifj-
unar vegna þess að sérlega vinstri
tískan hefir gert sér far um að
setja landráðastimpil á meirihluta
þjóðarinnar, sem skrifaði undir
ótilkvatt í frjálsu framtaki að það
kysi varið land, en ekki hlutleysis
draumórastefnu.
Það hefir komið í ljós þegar á
hefur reynt að allar þjóðir eiga
sína Quslinga og Stórhugsuði sem
svífast einskis í sínu eigin ÉG, og
þáð hefur ekki borið á öðru en að
það hafi ekki þurft margar vél-
byssur til að smala óvopnuðu fólki
saman, t.d. óæskilegu Ríkinu. I
slíkum tilvikum hefur sagan einn-
ig sýnt fram á að þó að þjóðir og
grannþjóðir hafi látið í ljós vand-
læti á slíkum gjörðum með upp-
hrópunarorðum o.fl. þá hafa svör-
in hjá Hugsuðunum verið: Þetta er
innanríkismál og þið dirfist ekki
að skipta ykkur af okkar innanrík-
ismálum.
En frá mínum bæjardyrum séð
er dvöl hermanna á Keflavíkur-
flugvelli vandamál, en það vanda-
mál verður ekki leyst með því að
hafa landið óvarið með hlutleys-
isstefnu og óháð vörnum vest-
rænna ríkja.
Lífsspursmál
Frú Vigdís Finnbogadóttir,
frambj. í forsetakosn. n.k. var
fyrir svörum í útvarpi fyrir nokkr-
um árum og var hún innt eftir því
hvort að hún tryði á Guð eða hefði
áhuga á kristinni trú. „Svör henn-
ar voru skýr“.
En það heyrist ekkert í fram-
bjóðendunum til forsetaembættis-
ins, hvorki henni né hinum í þessu
lífsspursmáli þjóðinni til handa.
Hafa þau ekkert Guði að þakka,
eða er Guð bara maginn, ef hann
er þá til?
Þar sem Guð elskar alla menn
þá opinberast hans kærleikur í
boðskap Krists m.a. í aga og
umvöndunarorðum og gefur þeim
dýrðleg fyrirheit sem þýðast ag-
ann. Eins er með foreldra og aðra
uppalendur sem vilja gefa börnum
sínum það besta, en án aga og
umvöndunar er það ómögulegt.
Þess vegna álít ég það lífs-
spursmál þjóðum til handa að
guðleysisáráttan fái ekki yfir-
höndina. Sú árátta sáir m.a. fræj-
um aga og ábyrgðarleysis og við
það myndast skjól fyrir bágborið
siðgæðismat og engu er þyrmt
ekki einu sinni ungviði eða æsku-
fólki.
Andans menn
og konur
Jón Sigurðsson, prestssonurinn
úr Arnarfirði, sem allir aðrir
íslenskir forsetar taka forsetan-
afn sitt af, fyrirvarð sig ekki fyrir
vitnisburð trúarinnar. Maður
nokkur á hans tíma fór að gera
lítið úr Ritningunni, en Jón Sig-
urðsson svaraði strax um hæl: Um
þá bók deili ég ekki því þar er
hvert orð óyggjandi.
Allir andans menn og konur
sem hafa borið góðan ávöxt í
verkum sinum í baráttunni fyrir
réttlæti og kærleika til handa
mannlegu samfélagi hafa átt að
bakgrunni Guð Israels og Jesú
nafn. T.d. Abraham Lincoln, Al-
bert Sweitzer, systir Theresa,
Marteinn Luther King o.fl. Einnig
allir þeir sem hafa unnið verk sín
eins og í afkima og heimurinn
hefir ekki tekið eftir, en Drottinn
einn þekkir.
Saga og menning
Ég er hrædd um að það hafi
verið orðin lítil menning í Sögu
Rómverja, mesta heimsveldis síns
tíma.
Á hverju féll Róm hin forna? „Á
siðleysi". Þar höfðu m.a. hömlu-
lausir kynlífsspekulantar yfir-
höndina. Stjórnmálasiðferðið fór
veg allrar veraldar. Lygin og
fylgifiskur her.nar „hræðslan" var
í hverju horni. Almenningur varð
sljór í dómgreind og kjarkleysið
augljóst.
Ekkert er hættulegra en þegar
fólk veitir ekki viðnám og lætur
ósómann viðgangast og sljóleiks-
andinn rennur yfir hindrunar-
laust.
Að lokum
Ég álít að dómgreind og sið-
ferðilegur karakter þjóðarinnar
hafi beðið hnekki. Hér flýtur allt
meðan það ekki sekkur og sérhver
hrifsar til sín sem hrifsað getur.
Það hefir glamrað í uppblásnum
einstaklingum í eigin ég að bak-
grunni sem öllu ætla að bjarga án
Skaparans. En hvar er skjólið hjá
þeim, fyrir þeirra dýrkendur þeg-
ar á reynir?
Eiga þeir slíkt fyrirheit og
athvarf eins og stendur í 40.
Davíðssálmi: Sæll er sá maður
sem gjörir Drottinn að athvarfi
sínu.
í 11. Þessal. 3 kafla segir Páll:
Því að ekki er trúin allra, þó að
hugtökin trú og vantrú séu jafn
rétthá í frelsi til að velja og hafna
þá berst hver fyrir sínu, í trú eða
vantrú.
Einnig takast þeir með í dæmið
sem reyna að humma af sér flest
það sem óþægilegt er að takast á
við að nema ef á að koma við
pyngjuna „þá taka allir sprett-
inn“.
Ég læt orð úr 127. Davíðssálmi
enda grein mína: „Ef Drottinn
byggir ekki húsið þá erfiða smið-
irnir til ónýtis, ef Drottinn ver
ekki borgina vakir vörðurinn til
ónýtis".