Morgunblaðið - 26.06.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. JÚNÍ1980
fKttgtutliIfifeft
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guómundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.000.00 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 250
kr. eintakiö.
Ráðstafanir
ríkisstjórnar
Þær aðgerðir, sem ríkisstjórn Gunnars Thoroddsens
hefur boðað til þess að leysa vandamál frystiiðnaðarins
hafa vakið verðskuldaða athygli. Ríkisstjórnin hefur að
sjálfsögðu gefið Seðlabankanum heimild til að halda áfram
gengissigi og má búast við, að gengi krónunnar lækki um
9% í kjölfar fiskverðshækkunar í júníbyrjun. Þetta
gengissig er nú leyft, þótt flestir ráðherranna hafi sagt
fyrri hluta júnímánaðar að gengislækkun væri engin lausn
á sölutregðu á Bandaríkjamarkaði. En það er ekkert nýtt að
þeir framkvæmi í lok mánaðar, það sem þeir andmæla í
byr^un mánaðar.
Aframhaldandi gengissig sýnir, að ríkisstjórnin hyggst
halda áfram á sömu braut og hingað til. Engin tilraun er
gerð til að rjúfa vítahring verðhækkana, kauphækkana,
fiskverðshækkana og gengissigs. Hinn 1. september n.k.
mun kaupgjaldsvísitalan enn hækka og í kjölfar þess mun
fiskverð hækka og síðan mun gengið lækka. Svona gengur
þetta koll af kolli. Verðbólgan mun magnast. Allar
ráðstafanir, sem ríkisstjórnin gerir eru ráðstafanir til að
aðlaga hina ýmsu þætti efnahagsmála verðbólgunni, en
ekki ráðstafanir til að draga úr verðbólgu. Það er t.d. mikill
misskilningur, ef menn halda að verðtryggð innlán lækni
verðbólgumeinið. Verðtrygging er aðeins aðlögun að
ríkjandi verðbólguástandi.
Til viðbótar gengislækkun hefur ríkisstjórnin boðað, að
hún muni láta skrásetja nákvæmlega allt geymslurými hér
heima og erlendis fyrir frystan fisk. Síðan verði gerðar
ráðstafanir til þess að flytja fisk á milli eftir því sem þörf
krefur. Þetta er aðgerð, sem vekja mun mikla athygli. Það
er ekki á hverjum degi, sem ríkisstjórnir hafa frumkvæði
að öðrum eins töfraráðum og þeim að skrá geymslurými og
flytja fisk á milli. Þessari ráðstöfun eiga frystihúsamenn að
taka vel en ekki gera grín að henni, eins og Arni
Benediktsson gerir í Morgunblaðinu í gær.
Þá tilkynnir ríkisstjórnin, að hún muni strax gera
ráðstafanir til að finna viðbótarmarkaði, sem tekið geti við
meira fiskmagni. Þessi tilkynning ríkisstjórnarinnar er
gleðiefni. Hún sýnir að ríkisstjórnin veit eitthvað sem
sölusamtökin vita ekki. Ríkisstjórnin veit um fiskmarkaði,
sem sölusamtökin hafa ekki komið auga á og því ber að
fagna.
Ríkisstjórnin lýsir því ennfremur yfir, að hún ætli að
beita sér fyrir skuldabreytingum, þ.e. að breyta skamm-
tímalánum frystiiðnaðarins í langtímalán. Þetta er aðgerð,
sem frystihúsin kunna áreiðanlega vel að meta enda langt
síðan þeim hefur verið boðið upp á ráðstöfun af þessu tagi
og væntanlega verða þessi langtímalán með hagstæðum
vöxtum. Hvaða gagn væri að þeim ella? Þá gefur
ríkisstjórnin yfirlýsingu um aðgerðir, sem vafalaust munu
skipta sköpum fyrir frystiiðnaðinn í þeirri erfiðu stöðu, sem
hann er nú, en það er að unnið verði markvisst að aukinni
framleiðni í fiskiðnaði. Það hefur að vísu eitthvað verið
unnið við þetta undanfarin ár en áreiðanlega ekkert í
líkingu við það sem ríkisstjórnin hyggst nú hafa frumkvæði
um.
Loks skýrir ríkisstjórnin frá því, að framvegis verði við
ákvörðun fiskveiðistefnu tekið meira tillit til samhæfingar
veiða, vinnslu og markaðsmöguleika. Að vísu hljóta
einhverjir að spyrja hvort þetta þýði, að enn verði dregið úr
þorskveiðum og öðrum fiskveiðum vegna takmarkaðra
markaðsmöguleika en því er auðvitað fljótsvarað, að
ríkisstjórnin er búin að finna nýja markaði fyrir fiskinn og
þess vegna getur þetta ekki verið rétt skýring.
Aðgerðir ríkisstjórnar Gunnars Thoroddsens í þágu
frystihúsanna eru í samræmi við markvissa forystu
forsætisráðherrans á þessum erfiðu tímum. Þær einkenn-
ast af hugmyndaauðgi, með þeim er ráðist beint að
vandanum og þær munu áreiðanlega bera skjótan árangur
— svo að ekki þarf að óttast stöðvun frystihúsanna og
atvinnuleysi. Svona eiga menn að stjórna — eða hvað?
Gamla sæluhúsið á Hellisheiði. Ljósm.: Páll Jónsson.
Gamla gatan
á Hellisheiði
SPÖLKORN
ÚT
í BUSKANN
Frá upphafi ÍslandsbygKðar
hefur Hellisheiði verið fiölförn-
ust allra fjallvega á Islandi.
Það er því vel við hæfi að eyða
dagsstund til þess að ganga
þessar gömlu götur, sem blasir
við sjónum. þegar ekið er yfir
heiðina, en svo fáir þekkja i
raun.
Þegar komið er upp á heið-
ina, nokkru fyrir austan Skiða-
skálann i Hveradölum, sjást
margar vörður á vinstri hönd.
Koma þær i ljós vestast á
heiðinni, fyrir norðan Stóra-
reykjafell og stefna i austurátt.
Vörður þessar liggja meðfram
götunni, sem ætlunin er að
ganga að þessu sinni. Við ökum
austur á Hellisheiðina, allt þar
til við erum komin á móts við
Hurðarás, eða Urðarás, eins og
stendur á kortinu, förum þar úr
bilnum og fylgjum síðan vörð-
unum alla leið vestur að Kolvið-
arhóli, en þann stað þekkja
flestir. A meðan við göngum
leiðina, skulum við rifja upp
brot af þeirri vitneskju, sem
kunn er um þessa leið.
Árið 1703 ritaði Halfdan
Jónsson lögréttumaður að
Reykjum í Olfusi grein um
Ölfushrepp og þar stendur þetta
um Hellisheiði: „Vestan Varmár
liggur almenningsvegur yfir
fjallgarðinn, á Suðurnes og í
Kjalarnesþing, fyrst upp
Kamba, síðan vestur yfir Hellis-
heiði, hver að austanverðu hefur
mikla mosa með mjög litlu grasi,
allt þar til Þrívörður heita og
heiðin sjálf meinast mið vera, en
hennar vestari partur er víða
með sléttum hellum og hraun-
grjóti, án gatna, nema þar sem
hestanna járn hafa gjört, og
auðsjáanlegt er, þeim athuga.
Þessar sléttu hellur ná allt
vestur að Biskupsvörðu. Fleiri
vörður eru og við veginn, hlaðn-
ar til leiðarvísis".
Þannig hljóðar þessi lýsing,
sem rituð var fyrir 277 árum.
Við þræðum nú slóðina meðfram
vörðunum. Þær standa margar
mjög vel, þrátt fyrir lítið sem
ekkert viðhald á þessari öld.
Ekki er vitað hver var upphafs-
maður að þessari vörðuhleðslu,
eða hver hlóð fyrstu vörðuna, en
líklega hefur það skeð löngu
áður en Halfdan Jónsson ritaði
fyrrnefnda lýsingu.
Er vestar kemur á heiðina
minnkar mosinn því þar er hún
„... víða með sléttum hellum og
hraungrjóti, án gatna nema þar
sem hestanna járn hafa gjört
...“ Þar liggja sönnunargögnin,
en sýna hversu fjölfarin heiðin
hefur verið, því víða sjást djúpar
götur markaðar ofan í stálharða
klöppina, og eru þær dýpstu allt
að ökkla djúpar. Þetta er rann-
sóknarefni og við gefum okkur
góðan tíma. En brátt ber okkur
að sérkennilegri byggingu, sem
vekur athygli. Þetta er hellukof-
inn, en hann ber við loft í
skarðinu á milli Stórareykjafells
og Skarðsmýrarfjalls, þegar ekið
er eftir veginum, yfir heiðina og
er til að sjá eins og kúptur
steinn.
Þessi bygging var hlaðin milli
1830 og 1840 og stendur skammt
þar frá, sem Biskupsvarðan fyrr-
nefnda stóð. Var grjótið úr
vörðunni notað í kofann. Þórður
Erlendsson, sem síðar bjó að
Tannastöðum hlóð kofann og ber
hann meistara sínum fagurt
vitni. Kofinn er ferhyrndur að
innan. 1.85 m á hvern veg, en
hæðin upp í mæni er 2 m. Ekkert
annað efni en hraungrjót er í
kofanum. Þegar fullri vegghæð
er náð dragast hellurnar saman
og mynda þakið. Efst er stór
hraunhella, sem Iokar opinu.
Dyrnar á kofanum eru 60 cm á
breidd, en 1 m á hæð. Til að
þétta veggina var troðið mosa í
glufurnar. Kofinn stendur ná-
lægt fertugustu og fimmtu
vörðu. Talið austanfrá. Hann
veitti oft hröktum mönnum skjól
og til er rituð frásögn um það, að
árið 1884 gistu þar 6 menn að
vetrarlagi í hriðarbyl og leið
ágætlega.
Frá Hellukofanum hallar
landinu vestur af og innan
stundar stöndum við á efstu
brún Hellisskarðsins, sem er
fyrir ofan Kolviðarhól. Þaðan
sést heim að Hólnum, hinum
forna gististað og þangað látum
við bílinn sækja okkur.
sýSiAiic
Moúidöv
rústir
MotddiiHr
SHnr&W?},
iírið-Slrarbsmýrixfi^jh) (
Hvertijfi
Onuttííyá'A
Reykfífferi
Qrustuhákhraun
■■HjárfSevklÁMlj
■JK SWfiaská'.i
ÍÍáZhnúÍZr1
S1Í, 7>
t-Þ4ótÍ}yrbékar
ikMkrókuj
Birt med leyfi LandmælinKa íslands.