Morgunblaðið - 29.07.1980, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚLÍ1980
Jón Sigurðsson, fyrrv. borgarlæknir:
Síminn og einstæöir
aldraðir og öryrkjar
„Eyðum einmanakendinni" var
eitt sinn kjörorð Rauða krossins
hér á landi, kjörorð, sem er og
verður alla tíð í gildi, og sem allir,
ungir og fullorðnir ættu að gera að
sínu. Einmanakenndin er þrúg-
andi böl fyrir marga, mjög marga,
einkum aldraða einstæða einstakl-
inga og öryrkja. Oft er hún sárust
hjá þeim, sem gleymdir eru, eða
telja sig gleymda, af nánum ætt-
ingjum og vinum. Margir kannast
við sértaka og mikla þörf þessara
einstæðinga fyrir að komast í
persónulegt samband við annað
fólk, fyrir að tjá sig og að heyra
aðra segja frá eða bara tala.
Heimsóknir ættingja, vina og
kunningja eru að sjálfsögðu kær-
komnastar, en heimsóknir og
fyrirgreiðsla heimahjúkrunar,
heimilishjálpar, sjúkravina og
annars góðs fólks eru einnig
þessum einstæðingum ómetan-
legar. En margur er sá, sem engar
heimsóknir fær, eða óheyrilega
strjálar. — Hér kemur síminn í
góðar þarfir og er fjölmörgum
einstæðingum algjör nauðsyn,
sem afþreyingartæki. Títt er hann
einnig óhjákvæmilegt hjalpartæki
við aðdrætti á nauðsynjum, eða
þegar annarrar persónulegrar að-
stoðar er þörf. Verður nánar vikið
að þessu síðar. — í þessu spjalli er
einvörðungu átt við mitt heima-
svæði, Reykjavík.
Opinberum aðilum eru framan
greind atriði ljós og þeir hafa í
verki viljað stuðla að því, að sem
flestir einstæðir aldraðir og ör-
yrkjar geti notið símaþjónustu. Af
Reykvíkingum, sem svo er ástatt
hjá, hafa 1920 óskerta tekjutrygg-
ingu og heimilisuppbót (1597 aldr-
aðir og 323 öryrkjar). Næstum
öllum, þessum aðilum, eða 1900
manns, hefur Landssíminn, að
fengnum umsóknum, veitt eftir-
gjöf á ársfjórðungsgjaldi símans,
sem nú er 14.943 krónur. í því
felast 300 símtöl, svokölluð
„skref", eða 3—4 á dag, en hvert
umframskref, sem nú kostar 32.85
krónur, greiðir símnotandinn
sjálfur og sama er að segja um
stofngjaldið, sem er alls 144.026 til
153.967 krónur, eftir aðstæðum á
hverjum stað. I öllum kostnaðar-
tölum er söluskattur reiknaður
með.
Ellilífeyrisþegi (67 ára) eða ör-
yrki, sem býr einn og hefur ekki
aðrar tekjur en sem svarar ellilíf-
eyri, tekjutryggingu og heimilis-
uppbót, fær mánaðarlega til lífs-
Vitni
vantar að
árekstri
SLYSARANNSÓKNADEILD
lögreglunnar í Reykjavík heí-
ur beðið Morgunhlaðið að
auglýsa eftir vitnum að
árekstri, sem varð á mótum
Grensásvegar og Fellsmúla
laust eftir klukkan 18 sl.
föstudag.
Þar rákust harkalega saman
bifreið af Mustang-gerð, R—
58883 og bifreið af Mazda-
gerð, R—9125. Báðir öku-
mennirnir fullyrða að þeir
hafi ekið á móti grænu ljósi.
Þarf lögreglan nauðsynlega að
ná tali af vitnum, svo skera
megi úr um hvor bifreiðin var
í rétti þegar umræddur at-
burður varð.
nauðsynja 212.110 krónur (91.915 +
88.651 + 31.544 kr.) frá Trygg-
ingastofnun ríkisins. Það liggur í
augum uppi, að af þessum tekjum
er ekki unnt að ráða við greiðslu á
stofngjöldum síma, og hafi
nauðstaddur einstæðingur ekki
síma fyrir, frá þeim tíma þegar
betur stóð á hjá honum fjárhags-
lega, verður hann að vera án síma,
nema sérstök hjálp komi til, t.d.
frá félagsmálastofnun borgarinn-
ar, en sú hjálp mun aðeins veitt í
brýnustu tilvikum.
Dr. Jón Sigurðsson
Með hliðsjón af því, sem að
framan segir um tölu þeirra, sem
þegar hafa síma og um fyrir-
framgreiðslu opinberra aðila, sem
þegar er veitt, virðist sem ekki
þurfi mjög stórt átak til að sjá svo
um, að allir einstæðir aldraðir og
öryrkjar hafi síma, þ.e.a.s. þeir,
sem til næst og þeir sem það vilja.
Ber þá einnig að hafa í huga þá,
sem einstæðir eru, févana og
einmana aldraðir og öryrkjar, þótt
ekki hafi fulla tekjutryggingu og
heimilisuppbót. Þetta átak ber
okkur Reykvíkingum að ráðast í
og framkvæma sem fyrst.
En einmanakenndin og hjálpar-
þörfinni verður ekki eytt með því
einu að ráða yfir síma. Um-
framskrefin láta fljótt á sér
kræla, ekki koma öll símtöl að
gagni, og umframskrefin eru
mörgum tekjulitlum þung í skauti.
Aldraðir og öryrkjar eru oft lítt
hreyfanlegir, og síminn er þeim
iðulega einasta leiðin til að hafa
samband við umhverfið, til hugar-
hægðar og aðstoðarbeiðna. Þessir
einstaklingar tala oft lengi í síma,
þurfa þess títt og eiga að hafa
leyfi til þess. Þjóðfélagið hefur vel
efni á að leyfa þeim það, a.m.k. á
meðan misnotkun á sér ekki stað.
Ég hygg, að mikill meiri hluti
þjóðarinnar telji það sjálfsagðan
hlut. Einnig alþingismennirnir
okkar, þótt þeim hafi orðið það á,
með samstöðu allra flokka (!), að
samþykkja síðla vetrar 1974
þingsályktun um að taka upp hér
a Reykjavíkursvæðinu tímamæl-
ingu á símtölum. Þau verða eftir
það því dýrari sem þau eru lengri.
Þegar þingmennirnir sam-
þykktu umrædda ályktun hafa
þeir sjálfsagt ekki gert sér grein
fyrir því, að þeir, sem sízt skyldi,
yrðu mest fyrir barðinu á þeim
mikla kostnaðarauka, sem tíma-
mælingu fylgir. Einstætt févana,
lasburða og bæklað fólk, sem
bundið er við heimili sín, hafa
öðrum fremur þörf fyrir simtöl án
stöðugrar umhugsunar um hina
hvimleiðu tímamælingu. Hún yrði
þeim hreinlega fjárhagslega um
megn.
í því trausti að hér hafi mistök
átt sér stað, en ekki ásetningur,
leyfi ég mér að vona, að hæstvirt-
ur ráðherra, eða aðrir ráðamenn í
fjarveru alþingismanna, feli þegar
nokkrum sérfróðum mönnum að
finna leið eða leiðir til að ráða bót
hér á, á meðan enn er tími til að
leggja tillögur um það fyrir Al-
þingi í haust. Hin fyrirhugaða
breyting á símaþjónustunni hér
mun ekki verða gerða fyrr en eftir
næstu áramót.
En það er einnig önnur hlið á
þessu máli, sem ég vil leyfa mér að
vekja athygli á, þ.e. öryggi þeirra,
sem einir búa, aldraðir og heilsu-
veilir, og sem ekki er litið til eða
haft samband við daglega eða svo
dögum skiptir. Fyrir kemur, og
oftar en margur hyggur, að ein-
stæðingar slasast eða veikjast
skyndilega á heimilum sínum á
þann hátt, að þeir verða algjörlega
ósjálfbjarga og geta þá legið
þannig á sig komnir, eða jafnvel
dánir, marga daga, án þess að
nokkur komi til liðsinnis. Þetta
hendir hér og er algengt fyrirbæri
í stórum borgum erlendis.
Á sl. 10 árum, 1970—1979, hefur
hér í borg verið komið 79 sinnum
að látnu fólki, sem enginn hafði
haft samband við í 1—14 sólar-
hringa áður en komið var að þeim
látnum. Þegar það skeður er það
alltaf átakanlegt og stundum
óhugnanlegt.
Á Norðurlöndum er mér kunn-
ugt um, að fyrir tilstilli Rauða
kross félaga hafi verið komið á
keðjusímhringingum með skipu-
legum hætti á milli ákveðinna
hópa einstæðinga, aldraðra og
öryrkja, 5—10 í hverri keðju.
Hringir þá einn, dag hvern, til
einhvers annars þátttakanda í
símakeðjunni á tímabili, sem sam-
komulag er um, sá hringir á sama
hátt til hins þriðja og svo koll af
kolli, uns hringt hefur verið til
hins síðasta í keðjunni. Ef einhver
hringir ekki eða svarar ekki á
hinum tiltekna tíma, er símleiðis
reynt að fá nágranna þess manns,
ef til er, til þess að grennslast
fyrir um hagi mannsins. Fáist
ekki viðhlítandi upplýsingar um
líðan hans, er opinberum aðila
falið málið til athugunar — og/
eða meðferðar, eftir atvikum
heilsugæzlustöð, heimahjúkrun,
sjúkrabíl eða lögreglu (t.d. ef
brjótast þarf inn í íbúð). Felst í
þessu mikið öryggi og öryggistil-
finning hjá einstæðu fólki og
jafnframt viss afþreying. Með
þessum hætti mun oft hafa mynd-
ast síma-vinátta milli keðjufélaga,
sem aldrei hafa sézt. — Með
fyrirhugaðri tímamælingu hjá
einstæðum öldruðum og öryrkjum
yrði umrædd keðjusímhringing
vonlaus.
Að minni hyggju mundi ekki
verða erfitt að fá einhver líknar-
eða mannúðarsamtök til þess að
skipuleggja og koma á umræddum
skipulögðum keðjusímhringingum
á milli þeirra einstæðinga, er hér
greinir, ef opinberir aðilar ryðja
fjárhagserfiðleikum úr vegi.
Jón Sigurðsson.
Óskar Jóhannsson, kaupmaður:
Að éta ljón og
verða sterkur
Fyrir hönd vina minna, Péturs
og Páls, þakka ég þeim fjölmörgu,
sem höfðu samband við mig og
vildu hjálpa mér að dæma í
bensínkaupamáli þeirra félag-
anna. Margir lýstu jafnframt
undrun sinni yfir, að ég þyrfti að
spyrja aðra álits á svo einföldu
máli sem þessu.
ÚRSKURÐUR
Allra dómur hefur verið á einn
veg; sá, sem notaði bensinið, á að
borga það. Hinn á ekki að þurfa
að greiða fé úr eigin vasa til að
eignast aftur það magn. sem
hann átti áður.
Það var ekki út í bláinn, að ég
óskaði eftir svari þriggja tiltek-
inna aöila við spurningunni;
„Hvar er réttlætið í þessu rnáli?"
Við viljum geta treyst því, að allir
þegnar landsins séu jafnir fyrir
þeim lögum, sem við sjálf setjum
okkur sem sjálfstætt menningar-
þjóðfélag. En fyrirmæli tveggja af
þremur þeirra embætta, sem
óskað var svars frá, eru ekki í
samræmi við réttarvitund al-
mennings.
EIGNAUPPTAKA
Ef þú átt peninga og leggur þá
inn í banka, færðu allt upp í 46%
vexti á ári, en þú hagnast ekkert á
því ef verðbólgan er 60%.
Ef þú rekur verslun og liggur
með vörubirgðir í eitt ár, færðu
enga vexti fyrir það fé sem bundið
er í vörunum, því söluverð miðast
við það verð, sem gilti þegar varan
var keypt, samkvæmt fyrirmælum
verðlagsyfirvalda. Þarnæst kaup-
irðu vörur fyrir alla peningana
aftur, en færð auðvitað miklu
minna magn en áður.
Þótt öllum þyki gott að kaupa
vörur á „gamla verðinu", sér hver
maður, að hér er um eignaupptöku
að ræða. Verðlagsyfirvöld telja þó
að ekkert hafi tapast því þú átt
vörur fyrir jafnmargar krónur og
áður!
RÖKLEYSA
Þrýstihóparnir, sem segja
stjórnmálamönnum fyrir verkum,
hafa reynt að telja fólki trú um, að
tap verslunarinnar hljóti að vera
hagur almennings. Þau rök eru
sama eðlis og sannfæring þjóð-
flokks nokkurs í Afríku sem trúir
því, að ef maður étur ljón, verði
hann sterkur og hugaður eins og
ljón!
Hálfdauð eða aldauð verslunar-
fyrirtæki eru ekki líkleg til stór-
ræða í samkeppni um þjónustu við
almenning og hina undirstöðuat-
Óskar Jóhannsson
vinnuvegi þjóðarinnar, en án
verslunar gæti enginn þeirra þrif-
ist. Saga þjóðarinnar gegnum ald-
irnar sýnir, að það voru fjötrarnir
á versluninni sem komust næst
því að binda endi á tilveru hennar.
Hagur verslunarinnar og fólksins
í landinu hefur alltaf og mun
alltaf fara saman.
FARIÐ AÐ DÆMI
B.S.R.B.
Það er af Pétri og Páli að segja,
að þeir eru orðnir langeygðir eftir
svari embættismannanna um
réttlætið. Til að flýta fyrir lausn
málsins hafa þeir því farið að
dæmi B.S.R.B. manna og slegið
töluvert af kröfum sinum og láta
sér nú nægja svar frá einum, það
er að segja, formanni verðlags-
nefndar.
Þeir biðja mig að koma þeirri
bón á framfæri við þig, ritstjóri
góður, að þú sendir einn þinna
ágætu blaöamanna á fund hans til
að fá svar við fyrrnefndri spurn-
ingu og biðja hann einnig að
útskýra fyrir okkur hversvegna
ekki megi nota svipaðar aðferðir í
verðlagsmálum og nágrannalönd
okkar gera. Hvort honum finnist
kannski okkar aðferðir hafa skilað
betri árangri en þeirra?!
VERÐA ENDURNAR
SNUÐAÐAR?
p.s.
Mér var falið að geyma 600
krónurnar, sem deilt var um í
fyrstu. Við höfum ákveðið að gera
okkur dagamun daginn sem svarið
berst, kaupa vísitölufranskbrauð
og gefa öndunum á tjörninni. En
eins og allir vita, rýrnar brauðið
sem fæst fyrir peningana með
hverjum deginum sem líður. Ég
treysti því Björgvini til að svara
tafarlaust, því hvað sem öðru
líður, getur enginn heiðvirður
embættismaður verið þekktur
fyrir að snuða blásaklausar end-
urnar með aðgerðarleysi sínu, —
þó hann hafi í mörg horn að líta.
Meðfyrirfram þökkfyrir tilvon-
andi svar.