Morgunblaðið - 29.07.1980, Qupperneq 26

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚLÍ1980
Halldór Jóns-
son, verkír.:
Með og á móti
Það er töluverð lífsreynsla að
vera sjálfstæðismaður þessa dag-
ana. Vera bæði í stjórn og stjórn-
arandstöðu. Móti ríkisrekstri og
með. Móti verðbólgu og með. Móti
virkjunum og stóriðju og með.
Móti lýðræði og með. Móti og með.
Ríkisrekstur
Föstudagurinn 16. maí var enn
einn píslardagurinn fyrir fylgis-
menn þessa hrjáða flokks. Varla
voru menn búnir að jafna sig á
því, að Ólafur Jóh. sagði í sjón-
varpinu, að menn gætu alveg eins
spurt sig ef þeir vildu vita hvað
sjálfstæðismenn segðu um Jan
Mayen og kannske fleira, að þátt-
urinn Kastljós dundi yfir. Þar
urðu menn að hlýða á formann
þingflokksins (þ.e.a.s. þess hluta,
sem er í stjórnarandstöðu) og
annan frammámann í þessum
flokki einkaframtaksins úthúða
einum vesælum krata fyrir að
vilja ekki ríkisrekstur á Olíumöl
hf.
Ástæðan var sú, að manni
skildist, að kratinn mundi ekki
hafa fjármálavit fremur en flestir
aðrir kratar frá 1916. En undan-
tekningarnar munu kannske vera
þeir, sem alþýðubrauðin baka og
húsin forvalta. Fór kratinn undan
í flæmingi, sem vonlegt var, fjár-
málavitlaus. Megum við sauð-
svartir því búast við að verða
bráðlega aksjónerar í blámáluðu
iandsfrelsunarfyrirtæki. Lifi
einkaframtakið, framverðir þess
og flokkur.
Téður framvörður einkafram-
taksins hafði þá fyrir skömmu
tekið að sér að bjarga heiðri
Alþingis úr þeirri skömm, að gera
ekkert í varanlegri vegagerð.
Hafði hann seilst í sinn sjóð,
Byggðasjóð, og tekið þar 700
milljónir í handfylli til þess að
leggja í almennilega vegi á land-
inu. Mega hér allir sjá, hversu
gífurleg vatnaskil þetta eru, þegar
kommissarar eru farnir að stjórna
vegamálunum úr því að Alþingi
getur það ekki og skvetta þarna
svo sem 7% af Borgarfjarðarbrú á
einu bretti í vegina. Var á honum
að skilja, að örvænt væri að þetta
framtak hans nýttist sem skyldi,
ef Olíumöl hf. væri ekki til staðar
að handfjalla þessar krónur.
Formaður þingflokksins, þ.e.
þess sem er í stjórnarandstöðu,
fullvissaði menn um það, að hann
hefði ekki sofið á verðinum í
stjórnarstörfum sínum fyrir þetta
þjóðþrifafyrirtæki. Skuldirnar
væru bara til komnar vegna þess,
að það hefði verið selt of ódýrt,
fjárfest of mikið og kannske fleiri
smáatriði. Því yrði nú barasta að
borga, vessgú, 2 milljarða eða svo
— hvað er það milli vina?
Fallegur er blái liturinn á tönk-
unum í Hafnarfirði, sem Norsk
Fina sér um að fylla af indælis
vegaolíu, þó hún kosti 50% meira
en asfalt. Vel sé Útvegsbankanum
að lána þessu þjóðþrifafyrirtæki
milljarð eða svo. Nú geta hinir
skilið af hverju þeir gátu ekki
fengið víxil.
Vissulega er það ávallt skaði,
þegar fyrirtæki eru keyrð yfir um,
en fyrirtæki verða að græða til
þess að lifa, það er lögmálið.
Röksemdirnar fyrir því, að Olíu-
möl hf. megi ekki fara venjulega
leið fyrirtækja, þegar kassinn
stemmir ekki lengur, annaðhvort
hætta, eða sem æskilegra væri, að
tapseigendurnir (ekki ég og þú)
leggi fram meira fé, eru þær, að
þar með leggist olíumalargerð
niður á Islandi. Fróðir menn áætla
að koma megi upp nýjum blöndun-
arstöðvum og olíumóttöku á Suð-
urlandi og Akureyri fyrir innan
við milljarð. Auk þess hefur Vega-
gerðin nú tekið stöðvar Olíumalar
hf. á leigu. ifítti. hagsmunum
búsins að vera vel borgið í bili,
enda enginn fáanlegur lengur til
að fara í stjórn fyrirtækisins. Svo
hví er nauðsynlegt að borga á 3ja
milljarð í tapið, auk þess sem
mikið rekstrarfé hlýtur að skorta?
Og hver ætlar að ábyrgjast, að
ekki verði tapað meiru? Stjórn-
armenn í Olíumöl hf.? Ég er ekki
búinn að sjá að allt fari í gróða, þó
Sverrir kommissar Hermannsson
og Framkvæmdasjóður hans taki
við bixinu. Skyldi Ogurvík hf. vilja
taka við Olíumöl hf.?
En mergurinn málsins? Leggst
olíumalargerð niður á íslandi ef
Olíumöl hf. hættir? Á Egils-
stöðum hefur risið upp einkafyr-
irtæki sem blandar olíumöl, sem
ekki þarf að borga með. Olíumöl
var fyrst blönduð hér af einkaað-
ila, Véltækni hf., sem ekkert lán
fékk og tapaði heldur ekki svona
stórfenglega. Ætli dæmið væri
ekki viðráðanlegra ef Sverrir hefði
lánað einhverjum einkaaðila úr
sjóðnum sínum í stað þess að ætla
að gera þetta út upp á sósíalisma
og sveitastyrk? Ætli einhver feng-
ist ekki í það ef lán og verkefni
fengjust tryggð hjá sömu aðilum,
almættinu, Sverri og Byggðasjóði?
Halldór Jónsson verkfr.
Vegagerð
Olíumöl er slitlag, sem hentar
við létta umferð, ca. 800—1000
bíla á dag. Kostnaðurinn við hana
er nú með jöfnunarlagi og frá-
gangi um 2.700 kr./m2 eða
20.000.000 kr./m, 5 cm þykkt.
Malbik tekur við þegar umferð er
meiri og kostar 5 cm þykkt af því
um 25.000.000 kr./km eða 3.300
kr./m2. Steypa kemur svo þar ofan
við með um 7.500 kr./m2 eða 56
milljónir kr./km miðað við 18 cm
þykkt eða um 2.400 kr./m2 hverjir
5 cm í þykkt.
Flestir arðsemisútreikningar
sýna, að steypan borgar sig til
lengri tíma og þolir miklu meiri
umferð. En stofnkostnaður er
hærri.
Einnig hefur verið reynt hér-
lendis svokölluð klæðning, en það
er yfirsprautun efnis. Þetta lag er
um 3,5 cm á þykkt og hefur gefist
vel hérlendis við svipaðar umferð-
araðstæður og olíumöl er gerð
fyrir. En kostnaður klæðningar er
lægri eða um 1.800 kr./m2 eða
13.500.000 kr./km. Lítinn, sér-
hæfðan vélakost þarf við klæðn-
ingargerð mótsett við olíumöl. Er
hér um athyglisverðan valkost að
ræða, því það sem fólk vill áreið-
anlega fyrr en Borgarfjarðarbrú
og þessháttar mannvirki, eru ryk-
lausir vegir. 400 km vegur úr
olíumöl til Akureyrar er svipaður
að kostnaði og Borgarfjarðarbrú-
in. En hér komu til pulsusölusjón-
armið Borgnesinga og því varð
niðurstaðan brú og moldryk
áfram. Steyptur vegur til Akur-
eyrar kostar um 25 milljarða eða 9
mánaða kostnað okkar Islendinga
af landbúnaði. Olíunialarvegur
sömu leið kostar aðeins 3 mánuði í
landbúnaði eða 4 fallítt á borð við
Olíumöl hf., eða 8 milljaða. Ég
held því, að allt sé í lagi þó að
Olíumöl hf. hverfi, ef eigendurnir
vilja ekki borga tapið. Varanleg
vegagerð þarf ekki að leggjast
niður, sérdeilis ef Sverrir er dug-
legur við pokaopið á Byggðasjóði.
Því allt sem vantar er fjármagn í
vegina sjálfa, ekki fjármagn í
gömul fallítt einhverra sveitar-
stjórnarsósíalista. Og þá erum við
komin að einni vegagerðarfor-
múlu, sem ekki er í fræðibókum:
Almannavarnir landsmanna.
Vegagerð og
almannavarnir
Við vitum nú, að tæknilega er
okkur ekkert að vanbúnaði að
leggja hér góða vegi um allt land
með tiltölulega fáum starfs-
mönnum. Allt sem vantar er fé,
rétt eins og hjá Olíumöl hf.
íslendingar eru í NATO.
NATO-ríkjunum ber að verja ís-
lendinga eins og sína eigin þegna
og okkur ber að verja þá eftir
mætti. Þessvegna höfum við í
gegnum NATO kostað vegagerð í
Noregi. En íslendingar hafa þá
sérstöðu meðal þjóða að skoða
heiminn útfrá þeirri forsendu, að
þeir séu vesalingar, sem engar
venjulegar formúlur gildi um. Við
höfum engan her af þessari
ástæðu, og við skjótum okkur
alltaf á bak við íslenskar sérað-
stæður ef axla þarf einhverja
ábyrgð. Enda erum við eina villi-
mannaþjóðin, sem kann að lesa og
skrifa eins og skáldið lýsir okkur.
Þó getum við ýmislegt einn og
einn, t.d. verið úrvalshermenn,
alþjóðlegir framkvæmdamenn,
hetjur eða skáld og farandsöngv-
arar á borð við hvern annan. Það
er aðeins ef við komum saman á
samkundum eins og til dæmis
Alþingi eða fundi hjá hernáms-
andstæðingum, að við erum orðnir
ræflar, sem ekkert geta, umkomu-
lausir aumingjar sem hvorki geta
varið frelsi sitt né unnt öðrum að
gera það. Enda hugsum við ekki
neitt í þá veru, hvað við ætlum að
gera í atómstríði, sem trúlega
kemur þó fyrr eða síðar. Hvað
skyldum við þá samþykkja að
gera? Kannski er það með frelsið
eins og heilsuna, enginn metur
það eins og sá sem hefur misst
það.
Eina raunhæfa vörnin við atóm-
sprengjum er að vera annarsstað-
ar þegar þær fútta af. Geisla-
styrkur frá sprengingu minnkar
fimmtugfalt með fjarlægðinni
Rvk. — Akureyri og dvin tífalt við
hverja sjöföldun á tíma. Þetta
gefur auga leið um gildi brott-
flutnings sem almannavarna.
Þjóðin getur framkvæmt brott-
flutning á einkabilum sínum, ef til
eru vegir að keyra á. Það verður
skotið á Keflavík í stríði, hvort
sem þar eru kjarnavopn eða ekki
og Reykjavík fer líklega með, t.d.
sjálfkrafa ef sprengjan er 20
megatonn eða meira. Það getur
líka verið að skotið verði á Akur-
eyri eða Neskaupstað, það sér
enginn fyrir núna. En það verður
e.t.v. hægt að sjá lengra þegar til
tíðinda dregur. En mótsett við
fyrri stríð, er ein árás líklegri en
fleiri, svo tíminn byrjar að vinna,
þegar hún er afstaðin.
Meðan hin NATO-ríkin hafa
byggt upp varnir sínar, hefur með
þeirra og okkar tilstyrk ekkert,
segi og skrifa ekkert, verið gert til
þess að vernda íslenskt fólk fyrir
áhrifum styrjaldar. (Ég gef ekkert
fyrir flauturnar.) Við erum dauða-
dæmd vegna fyrirhyggjuleysis ef
til stykkisins kemur. Þó við slypp-
um við bombu, þá dræpumst við
úr hungri vegna olíuleysis. Hefðu
forystumenn okkar ekki legið svo
hundflatir af hræðslu alla tíð við
hávaðann í umboðsmönnum
Kremlar hérlendis, væri vísast
búið að gera eitthvað í málinu, því
einhvernveginn er alltaf allt ann-
ar skilningur hjá almenningi en
þingmönnum ef þessi mál eru
rædd. Og sama gildir raunar um
fleiri vandamál okkar, flestir virð-
ast skilja þau betur en ráðamenn-
irnir.
NATO ber því ótvíræð skylda til
þess að aðstoða okkur í því
öryggismáli sem vegagerð er. Það
fé sem okkur vantar, eru smáaur-
ar á þeirra vísu. En kannski finnst
Byggðasjóðsgreifunum, að glorían
á þeim sjálfum myndi fölna við
þetta og þar með endi áhugi þeirra
á varanlegri vegagerð. En þetta er
víst tómt mál að tala um. Éf svona
hugmyndir eru ekki æptar niður
með landsöluhrópum, þá eru þær
kveðnar niður með alvarlegum
augum, ábyrgð og festu.
Annars get ég bætt því við án
þess að nokkru varði, að persónu-
lega er ég orðinn hundleiður á
þessu ræflatali í íslendingum upp
til hópa. Við séum svo fáir og
smáir, fátækir o.s.frv., í harðbýlu
landi, vopnlausir og friðelskandi
umfram allt. Ég held, að við séum
alls ekki svona nema ráðamenn-
irnir kannski. Okkur væri í lófa
lagið t.d. að koma upp flugsveitum
með sjálfboðaliðum, kostuðum af
NATO, sem gætu gert óvinaflotum
skráveifu ef til stríðs dregur, og
heimavarnasveitum. Þannig gæt-
um við lagt okkar litla lóð á
vogarskálina til þess að verjast
heimsvaldasinnunum í Kreml, í
stað þess að láta slátra okkur
baráttulaust. Það er ekki víst
nema við losnuðum við einhverja
þjóðarkomplexa, ef við gerðum
eitthvað í þessa átt og að þjóðern-
iskenndin hresstist við hjá okkur,
en hún er alveg að deyja út í
þessari sífelldu verðbólgustyrjöld.
Mér er alveg sama hvað komm-
arnir segja við þessu. Þeir geta
lesið stjórnarskrána okkar, sem
kveður nú á um herskyldu lands-
manna. Ég held líka, að við ættum
aö líta til Svisslendinga til saman-
burðar, hvernig þeir halda saman
og ráða sínum málum, margar
þjóðir með ólík tungumál og
trúarbrögð. Þeir ætla ekki að láta
neina taka sig baráttulaust í neinu
stríði. Þeir eru Svisslendingar
allir sem einn, engin byggðasjón-
armið né séraðstæður koma þar til
greina, og þeir eru ávallt reiðu-
búnir til átaka. Luxemborgarar,
þó smáir séu, ætla líka að leggja
sitt af mörkum í ófriði. Hvers-
vegna erum bara við ræflar, sem
enga ábyrgð þora að axla og skjóta
sér undan óþægindum hverju
sinni? Erum við svona eða þykj-
umst við vera það?
Með og á móti
Það er eins og ekkert geti lánast
hjá okkur íslendingum í efna-
hagsmálastjórn. Margt er fagurt
mannlíf í landinu og sumt er til
fyrirmyndar hjá okkur eins og t.d.
umönnun sjúkra og heilbrigðis-
mál. En úlfúðin og sundurþykkj-
an, einrænan og sveitamennskan,
já, líklega siðleysið, steypir allri
skynsemi um koll í daglegu atferli.
Við virðumst trúa því, að frelsið sé
eitrað, allt verði að banna og reyra
í reglugerðir og paragröf, sem við
svo brjótum með bros á vör og
þykjumst meiri menn af. Svo
lofsyngjum við frelsið hástöfum,
bæði einstaklings-, viðskipta- og
athafnafrelsi á málfundum. En
íslenskar séraðstæður breyta allt-
af aðstæðunum og þar með búið
með frelsið. Við þykjumst vera
lýðræðissinnar en erum á móti
því, að Reyknesingar hafi jafnan
atkvæðisrétt og Vestfirðingar í
stað 1/5. Það eru svo mörg
byggðasjónarmið sem taka þarf
tilit til, Við þykjumst vera frið-
elskandi englar og aumingjar, en
erum bara heilmikið herskáir, sbr.
landhelgisstríðin, og lítum á
okkur innst inni sem hetjur og
fornkónga og erum ekkert sérdeil-
is bilgjarnir, sjáið bara verðbólg-
una og baráttu þrýstihópanna.
Allir segjast vilja vægja, en eng-
inn vill láta sína exi síga fyrst.
AUir þykjast eiga sinn heilaga
rétt, ofar öllum samfélagsháttum,
og húsbóndavald á Alþingi göt
unnar. Kannski af því að fólki
finnst Alþingi ekki vera spegill
þjóðarinnar lengur vegna misvæg-
is atkvæðisréttarins. Purkunar-
laust geta menn árum saman sagt
svart vera hvítt í íslenskri pólitík,
brotið lög i pólitískum tilgangi og
komist upp með það. Við brennum
upp landið okkar með því að rækta
14 kílóa lambskrypplinga á rán-
yrktum haga og innfluttu kjarn-
fóðri meðan þau verða 22 kíló á
grænlenskum úthaga. Nokkrir
ofsatrúarmenn og frekjudallar
múlbinda þjóðina við þetta bú-
skaparform með niðurgreiðslum
og sjálftöku á almannafé. Frjálst
val á matvöru er eitrað eins og
frelsið sjálft. Þegar annar búskap-
ur en rollurækt færir neytandan-
um ódýrara viðurværi, sameinast
framsóknarmenn í öllum flokkum
í því að binda endi á það, líkt og
framtak Thors Jensens var drepið
á Korpúlfsstöðum fyrr á öldinni.
Ef þeir myndhöggvarar, sem þar
sitja nú geta hoggið stein í
mannsmynd, ættu þeir að sjá
sóma sinn í að höggva þeim manni
verðugan minnisvarða. Bygg-
ingarnar sjálfar eru svo minnis-
merki um, að eitt sinn voru
athafnir á íslandi ekki bundnar
við ríki og bæ.
Okkur mistekst að koma bönd-
um á verðbólguna, m.a. vegna þess
að við erum bæði með og á móti
verðtryggingu fjárskuldbindinga.
Við látum vextina elta verðbólg-
una og bíta í hælana á henni, eins
og illa vaninn hundur gerir við
fjárhóp í stað þess að fara fram
fyrir reksturinn og stöðva hann.
Leiftursókn gegn lífskjörum fer
betur í brageyrum skáldþjóðar-
innar heldur en leiftursókn gegn
verðbólgu, hvað sem staðreyndum
líður. Við erum atvinnulausir mitt
í velsældinni og flotinn leggst að
bryggju vegna yfirstærðar. Olíu-
rannsóknaáætlanir í Flatey liggja
í salti á borðum ráðherranna
meðan Reykvíkingar, frumkvöðlar
hitaveitu, setja upp olíufýringar í
ný hús vegna stjórnarákvarðana
sömu ráðherra. Fólk fer úr landi
jafnt og þétt en afgangurinn berst
á banaspjót í heilagri „kjarabar-
áttu".
Með og á móti. Þessi tvíhyggja
gerir okkur reikul í ráði og
hverflynd. Er ekkert að okkur
sjálfum?
„Billygate44:
Ráðherra að-
varaði forsetann
Washlngton, 26. júll. AP.
BENJAMIN R. Civiletti dóms-
málaráðherra Bandaríkjanna
skýrði frá því i dag. að hann
hefði rætt Libýu-tengsl Billy
Carter forsetabróðurs við Jimmy
Carter forseta í Hvíta húsinu í
júni.
Sagðist Civiletti þá hafa bent á
að .BiJIy. yrði að. öllum.Ukindum
ekki sóttur til saka ef hann léti
skrá sig sem umboðsmann yfir-
valda í Lýbíu.
Hann sagði að ekki gæti það
skoðast óviðeigandi að skýra for-
setanum frá þessu. Hann hefði á
fundinum ekki gefið Carter neinar
upplýsingar um rannsókn dóms-
málaráðuneytisins á málum bróð-
uc hans. .......