Morgunblaðið - 18.09.1980, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1980
Anna Bjarnadóttir skrifar frá Bandaríkjunum
Fjölmiðlar og stjórnmál
ForsetakosninKabaráttan
viröist lengjast í Bandaríkjun-
um meö hverju kjörtimabilinu,
sem líður. Aliir eru jafnóánæKÖ-
ir með þá þróun, en enginn
viröist tilhúinn aö axla ábyrtfö-
ina eða gera neitt í málinu.
Gatfnrýnendur fjölmióla kenna
þcim um og sejfja, að afkomu
þeirra væri bezt borffiö, ef
baráttan stæði i fjójfur ár, og
þess vejfna stefni óðum í þá átt.
Starfsmenn fjölmiðla ök aörir
talsmenn þeirra seKja, að fjöl-
miölar Kreini frá þvi, sem
íréttnæmt þykir, ok Kerðir ok
athafnir frambjóöenda falli
undir það.
Sjónvarpsstöðvarnar þrjár,
CBS, ABC og NBC, sem nást um
öll Bandaríkin, sæta mestri
gagnrýni. Þær ná til flestra
kjósenda, en 98% af öllum heim-
ilum í Bandaríkjunum hafa eitt
sjónvarpstæki eða fleiri. Margir
telja áhrif stöðvanna gífurleg og
mun meiri en dagblaða eða
útvarpsstöðva. Dagblöð helztu
stórborganna, eins og New York
Times, Washington Post, Los
Angeles Times, Chicago Tribune
og Wall Street Journal, sæta þó
einnig oft gagnrýni, en útvarp
gegnir litlu hlutverki í banda-
rískum stjórnmálum.
Auglýsingar eru eina tekju-
lind sjónvarpsstöðva. Barátta
stöðvanna um áhorfendur, og
um leið auglýsendur, er því
býsna hörð. Flestir blaðalesend-
ur eru tryggir einu blaði og láta
sér nægja að fletta áfram, þegar
þeim leiðist frétt eða grein. En
sjónvarpsstöð á stöðugt á hættu
að missa áhorfendur til keppi-
nautanna, ef þeim leiðist efnið,
sem boðið er upp á þá stundina.
Sjónvarpsstöðvunum er því mjög
í mun að halda áhuga áhorfenda,
og það gildir jafnt í fréttum sem
öðru sjónvarpsefni.
Fjöldi forkosninganna gerði
það að verkum, að fréttir af
þeim minntu oft einna helzt á
íþróttafréttir. Ronald Reagan og
Jimmy Carter virtust öruggir
um útnefningu flokka sinna,
eftir að þeir sigruðu í forkosn-
ingunum í Illinois 18. marz sl.
En keppinautar þeirra gáfust
ekki upp, og fjölmiðlar reyndu
að halda spennu í baráttunni
fram yfir landsþing flokkanna í
júlí og ágúst.
Um 12 þúsund starfsmenn
fjölmiðla sóttu landsþingin, þótt
flestir væru sammála um, að þar
myndi ekki bera til stórtíðinda.
Sjónvarpsstöðvarnar þrjár
sendu hver um sig um 650
manns. Dagskrá þinganna var
samin með fjölda sjónvarps-
áhorfenda í huga, og sjónvarpað
var beint frá fundum þess.
Ræður útvalinna ræðumanna
voru sýndar, en áhuga áhorfenda
var aðallega haldjð með viðtöl-
um við frægt fólk, samtölum
frægra fréttamanna og æsi-
fregnum, en stjórnmálamönnum
var jafn umhugað um og sjón-
varpsstöðvunum, að áhorfendur
slökktu ekki á tækjum sínum.
Raunin varð þó sú, að lítill áhugi
reyndist meðal áhorfenda, og
stór hluti þeirra kaus heldur að
horfa á gamla skemmtiþætti eða
bíómyndir frá öðrum stöðvum.
Vangaveltur um varaforseta-
efni Reagans gerðu landsþing
repúblikana áhugavert. En
spurningin á þingi demókrata
var öllu bitastæðari: Skyldi
Edward Kennedy styðja Jimmy
Carter og flokkurinn ganga sam-
einaður til kosninga? Fréttaþul-
ir sjónvarpsstöðvanna, Walter
Cronkite hjá CBS, John Chanc-
ellor á NBC og Frank Reynolds
hjá ABC, veltu þessu fyrir sér
fram og aftur, og minntu oft
einna helzt á þuli sakamála-
þátta: „Stay tuned for the con-
clusion of our broadcast. We will
return after this brief message."
Þeir horfðu yfir þingið úr
stórum básum, og tilvist þeirra
fór ekki fram hjá neinum.
Fréttamenn sjónvarpsstöðvanna
njóta hylli á við Holly-
woodstjörnur. Mörgum þykir t.d.
mun meira til þess koma að sjá
Dan Rather, sem er krónprins
Cronkites, augliti til auglitis,
heldur en pólitíkusa á við Reag-
an eða Walter Mondale. Þetta
voru síðustu þing Cronkites, en
hann hefur fylgzt með 14 slíkum
síðan 1952. Hann nýtur geysi-
legrar virðingar, en hefur staðizt
þá freistingu að fara sjáifur út í
pólitík, þótt margir telji, að
hann gæti flutzt í Hvíta húsið
vandræðalaust.
A blaðamannafundum svara
stjórnmálamenn yfirleitt spurn-
ingum fréttamanna stærstu fjöl-
miðlanna fyrst. En á landsþing-
unum 1976 og aftur 1980 nutu
nokkrir blaðamenn góðs af
smæð sinni — í bókstaflegri
merkingu. Þeir voru starfsmenn
tímaritsins Children’s Express,
sem börn undir 13 ára aldri
skrifa í. Children’s Express var
fyrst með fréttir af ákvörðun
Carters að velja Mondale sem
varaforsetaefni sitt 1976.
Blaðamenn þess segja, að þeir
frétti hluti á ólíklegustu stöðum,
t.d. í lyftum milli hæða, þegar
fróðir menn ræða málin og taka
ekki eftir krakkanum, sem mæn-
ir á þá athugulum augum. Þeir
fá oft greinarbetri svör við
einföldum spurningum en þaul-
reyndir fréttamenn, sem stjórn-
málamenn eru sífellt á verði
gegn. Stjórnmálamenn taka
börnin ekki mjög alvarlega, og
kosturinn við þau er sá, að þau
gera það ekki heldur.
Mikið er gert úr áhrifum
fjölmiðla á skoðanamyndun al-
mennings. Þó voru 95% banda-
riskra dagblaða á móti Franklin
D. Roosevelt á sínum tíma, en
hann var kjörinn forseti fjórum
sinnum. Það var fyrir daga
sjónvarpsins. Nú eyða frambjóð-
endur stærstum hluta kosn-
ingasjóða sinna í auglýsingar í
sjónvarpi og gera allt, sem í
þeirra valdi stendur, til að vera í
kvöldfréttum sjónvarpsstöðv-
anna.
Þeir, sem hafa rannsakað
áhrif auglýsinga, eru flestir
sammála um, að kjósendur geri
ekki upp hug sinn um frambjóð-
endur af auglýsingum einum
saman, frekar en um bíla eða
baðsápur. Þeir telja auglýsingar
þjóna tvennum tilgangi: Þær
minni kjósendur á, að kosningar
séu framundan og efli sannfær-
ingu þeirra, sem þegar hafa
tekið ákvörðun.
I kosningunum 1968 eyddi
Richard Nixon helmingi meira fé
í sjónvarpsauglýsingar en Hub-
ert Humphrey, en sigur Nixons í
kosningunum var ekki í neinu
samræmi við það. Auglýsingar
frambjóðenda eru allt frá hálfri
mínútu upp í fimm mínútur.
Helztu kostir frambjóðendanna
eru dregnir fram, oft á kostnað
keppinautanna, og reynt er að
segja sem minnst á sem áhrifa-
ríkastan hátt.
Ein frægasta auglýsing nokk-
urs frambjóðanda var sýnd að-
eins einu sinni í kosningunum
1964. Hún sýndi barn að leik með
blóm, á meðan karlmannsrödd
taldi niður að eldflaugarskoti.
Það varð kjarnorkusprenging, og
áhorfendur voru minntir á að
kjósa Lyndon B. Johnson for-
seta. Auglýsingin komst eins
nærri og hægt var, án þess að
nefna nafn Barry Goldwaters, að
segja, að stuðningur við Gold-
water væri stuðningur við kjarn-
orkustyrjöld.
Auglýsingar Jimmy Carters í
forkosningabaráttunni í ár þóttu
klókar. Minnt var á vandræði í
einkalífi Kennedys með að
leggja áherzlu á hlutverk Cart-
ers sem fjölskylduföður, og al-
menningur á götum úti tjáði sig
um forsetann á jákvæðan hátt.
Ronald Reagan er þaulvanur
kvikmyndavélum frá fyrri
starfsferli sínum og kann að
nota þær vel. Hann ræðir efna-
hags- og utanríkismál í auglýs-
ingum sínum og virðuleg fram-
koma hans bendir helzt til þess,
að hann hafi verið forseti undan-
farin 20 ár.
Áhrif auglýsinga eru kannski
takmörkuð, en það er afar mik-
ilvægt fyrir frambjóðendur að
vera stöðugt í sviðsljósinu.
Kappræður þykja einna mikil-
vægastar. 1960 horfðu 80% þjóð-
arinnar á kosningaaldri á eina
eða fleiri af fjórum kappræðum
Johns F. Kennedys og Nixons.
1976 horfðu 90% á að minnsta
kosti eina af þremur kappræðum
Carters og Geralds Fords. í ár
hafa miklar deilur verið um
kappræður frambjóðendanna.
John Anderson vill ólmur vera
með, svo að kjósendur taki
sjálfstætt framboð hans alvar-
lega. Carter vill skilja hann
útundan við fyrri kappræðurnar
svo að hann og Reagan geti
tekizt á í friði. En Reagan vill, að
Anderson verði með í báðum
kappræðunum, sem hann hefur
fallizt á, því Anderson mun
væntanega taka fleiri atvkæði
frá Carter en honum sjálfum.
Sjónvarp hefur gert frambjóð-
endum kleift að tala beint til
kjósenda. Hlutverk flokkanna
hefur minnkað verulega við það.
Fjölmiðlar og fréttamenn þeirra
hafa að miklu leyti tekið við
hlutverki flokkanna. Þeir segja
frá og skýra stefnu stjórnmála-
mannanna og hvernig þeir
standa sig á framboðsfundum
eða í embætti. Segja má, að
bandarískir fjölmiðlar gegni
hlutverki stjórnarandstöðu,
sama hver fer með stjórn, og séu
þannig liður í stjórnkerfi lands-
ins. En lífið er þeim auðveldara
en stjórnmálamönnunum, þvi
fjölmiðlar þurfa aldrei að leggja
til úrræði eða bera ábyrgð á
vandamálum þjóðarinnar.
— ab
(Stuðzt vlð American Film uk ~U.S.
Politics in the Video Ageu, eítir
Everett C. Ladd Jr.)
Walter Cronkite, fréttastjóri CBS. Dan Rather. Mörgum þykir skemmtilegra að sjá hann en einhverja pólitikusa.
\ASiIIM.ION
John Chancellor, fréttaþulur NBC.
Frank Reynolds, fréttaþulur ABC.