Morgunblaðið - 02.11.1980, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 1980
Dr. Valgarður Egils-
son í skrifstofu sinni í
Rannsóknastofu Háskól-
ans í meinafræði, þar
sem hann stundar
krabbameinsrannsókn-
ir.
LjÓHm. Krintján.
dramatískum átökum
í raunvísindum
segir dr. Valgarður Egilsson, vísindamaður og leikrita-
höfundur í viðtali við Elínu Pálmadóttur
Raunvísindamaður — sérfræðingur í
frumulíffræði við rannsóknastofu í meinafræði
og lektor í læknadeild — sendir á fjalir Þjóðleik-
hússins sitt fyrsta leikrit, heimspekilegt verk,
samtímis því að verkið er gefið út í
bókarformi með teikningum höfundar. Svo
rótgróin er orðin í okkar samfélagi sú hólfun og
skipting á viðfangsefni manneskjunnar og
lífsins í hugvísindi annars vegar og raunvís-
indi hins vegar, að þetta vekur ósjálfrátt
undrunarviðbrögð blaðamanns. Og auðvitað í
kjölfarið forvitni og áhuga. Þess vegna er
gengið á dr. Valgarð Egilsson lækni og
sérfræðing á sviði krabbameinsrannsókna og
höfund leikritsins „Dags hríðar spor“ sem senn
verður sýnt í Þjóðleikhúsinu, og fengið við
hann viðtal í Mbl.
Það kemur í ljós í því samtali, sem berst
vítt um svið, allt niður í smæstu frumur og yfir
í almenna lífspeki og sögu mannkyns, að Valgarð-
ur er mjög gagnrýninn á þann heim vísinda,
sem lífsstarf hans er bundið að í honum býr
ótti við afleiðingar óhaminna vísinda-
rannsókna og að hann telur hættulega þá aðgrein-
ingu í þrönga sérfræðihópa, sem við höfum
verið að koma okkur upp, svo að enginn, eða
a.m.k. sífellt færri, hafa þar nokkra yfirsýn. Og
hann telur mikilvægt að missa ekki sjónar af
sögunni, ekki aðeins reynslusögu mannsins
heldur engu síður sögunni sem fruman
geymir, sögunni í eggfrumunni.
—'Pað er rangt að skilja að
heima efnis og hugar, er hans
fyrsta viðbragð við hugleiðingum
blaðamannsins um að vísindamað-
ur og leikritahöfundur séu í hug-
um flestra sitt hvað. — Segja má
að leikrit mitt sé smátilraun til að
auka skoðanaskipti milli lista og
vísinda. Þessir heimar eru alger-
lega aðskildir, það er rétt, en lítil
ástæða til að svo sé. Ég held að
þessir tveir heimar geti grætt
mikið á nánari kynnum hvor af
öðrum.
Dags hríðar
spor — svíða
En leikritið er tilefni viðtalsins
og því rétt að gera grein fyrir því
áður en lengra er haldið. Það
heitir „Dags hríðar spor.“ — Þetta
eru siðustu orð Þormóðar Kol-
brúnarskálds. Skáldið kvað vísu
„... járn stendur fast hið
forna ... “, en náði ekki að ljúka
henni. Hann féll niður og var
dauður. Haraldur harðráði lauk
vísunni, bætti við „svíða". Ljóðlín-
an hefði því orðið „dags hríðar
spor svíða“, segir Valgarður til
skýringar á heitinu. — Um efni
leikritsins er það að segja, að það
er ofið úr fjölmörgum jafngildum
þáttum. Atvinnu- og lifnaðar-
hættir Islendinga á árabilinu
1920—2020, sem sagt í 100 ár, eru
eiginlega vettvangurinn. Það
snertir því fortíð, nútíð og fram-
tíð. Samt er því þjappað saman á
einn dag, 1. desember 1980, og
gerist á tveimur stöðum, heimili
hér í borginni og hátíðasal Há-
skólans. Fortíðin kristallast mest í
gamla fólkinu á sviðinu og fyrri
hluti leiksins og dagsins bregður
Ijósi á fyrri tíma. En eftir því sem
á daginn — og leikinn — líður,
nær nútíð og framtíð völdum. A
þessum degi er kvödd liðin tíð, en
yngra fólkið hyggst skapa nýjan
tíma. í þessu Ieikriti bregður fyrir
lýsingum úr líffræðiheiminum. Og
óttinn við tortímingu mannsins
gengur í gegn um allt verkið.
Leikritið hafði Valgarður í
smíðum í 10 ár. Skrifaði þó mest
af því sumarið 1976. Eftir að
vinnsla verksins fyrir svið hófst,
hefur hann stytt það nokkuð,
klippt úr því og segir: — Ég hefi
komist að því að skæri og límband
eru ákaflega gagnleg við svona
verk. Þau Brynja Benediktsdóttir
og Erlingur Gíslason setja leikinn
á svið. Það kemur fram í samræð-
um okkar að persómir eru margar,
13% talsins, og uppsetning er að
því leyti nýstárleg að leikurinn
berst inn í hliðarsalina tvo, auk
aðalsalarins í kjallaranum, og
áhorfendur fylgja á eftir.
Dogmatíkin
yfirgnæfði
— En hvernig stóð á því að þú
valdir læknisfræðina?
— Ég gældi ungur við þá hug-
mynd að nema íslenzku eða heim-
speki. Komst að þeirri niðurstöðu,
að til að skilja manninn sem
tegund, þá yrði að þekkja efnis-
lega gerð hans. Þetta var seint í 6.
bekk menntaskólans.
Valgarður kveðst hafa verið
tiltölulega sáttur við læknadeild-
ina fyrstu 3—4 árin. En þá fór
dogmatík að yfirgnæfa allt annað,
og hann átti erfitt með að sætta
sig við það. Eftir að hafa lokið
prófi, var hann héraðslæknir á
Eskifirði í tæpt ár og líkaði vel.
En kona hans, Katrín Fjeldsted