Morgunblaðið - 02.04.1981, Síða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. APRÍL 1981
Georg Jónsson
bóndi - Minning
Fæddur 24. febrúar 1895.
Dáinn 24. mars 1981.
Föðurætt: Jón Þórarinsson, Þór-
arinn Ríkarðsson Long + Lísbet
Jónsd., Rikard Long + Kristín
Þórarinsdóttir, John Long + Sarah
Elísabet f. Skotlandi.
Móðurætt: Ólöf Finnsdóttir,
Finnur Guðm.s. + Anna Margrét
Guðmundsd., Guðm. Guðmundss.
+ Björg Björnsdóttir, Guðm. Árna-
son + Vilborg Stefánsdóttir.
I dag 2. apríl verður borinn til
hinstu hvíldar Georg Jónsson, er
lengi var bóndi á Reynistað við
Skerjafjörð. Hann var af sterkum
stofni kominn, sonur hjónanna
Ólafar Finnsdóttur og Jóns Þórar-
inssonar er bjuggu á Strýtu við
Hamarsfjörð um og eftir síðustu
aldamót. Æskuheimili Georgs
mótaðist af trú, listhneigð og
dugnaði. Það var sá arfur sem þau
fóru með út í lífið og þau ávöxtuðu
pund sitt vel einsog sjá má, elsta
barn þeirra hjóna var Ríkarður,
myndhöggvari og myndskeri f.
20.09.1888 - d. 17.0L1977, þá
Björn J., er gekk í Samvinnuskól-
ann og varð síðar bóndi á Stakk-
hamri í Miklaholtshreppi, en and-
aðist ungur maður, f. 11.09.1891 —
d. 1921, Finnur J., gullsmiður og
listmálari f. 15.11.1892, Georg, er
hér verður minnst en hann var
búfræðingur og afburða sjósókn-
ari á yngri árum, Karl J. nudd-
læknir, Túngötu 3, R. vel látinn og
elskaður af öllum, f. 6.11.1896 — d.
I. 01.1980. Yngst var systirin Anna
J. Thorlacíus, húsmóðir og lista-
maður í hverskonar handmennt en
þó einkum í myndformi úr kemb-
um. Allt er þetta afburðafólk
hvert á sínu sviði á lífsbrautinni.
En það sem einkennnir þessi
systkini þó mest er elska þeirra og
umhyggja hvert fyrir öðru. Georg
unni systkinum sínum af alhug, þó
hafa líklega Karl og Anna staðið
honum næst. I huga hans var það
þó ævinlega Anna sem að hann
vildi vernda og gera allt fyrir, en
þó var það máske hún sem vernd-
aði hann. Þetta er hinn sanni
kærleikur til meðbræðranna, öll
mannanna börn þyrftu að hljóta
slíka vöggugjöf.
Georg missti föður sinn þegar
hann var um fermingu og var það
mikill reynslutími fyrir hann, því
hann var yfir honum helsjúkum
langtímum saman og að endingu
horfði hann upp á föður sinn taka
síðustu andvörpin. Það hafði mikil
og djúp áhrif á hann og hann
sagðist þá hafa heitið því að
reynast öllum góður og vinna eins
mikið og hann frekast gæti svo
heimilið yrði ekki leyst upp. Það
má líka með sanni segja að hann
hafi gert það. Um sumarið hjálp-
uðust bræðurnir 3 að við heyskap-
inn, en auk þess komst hann í
uppskipunarvinnu þegar strand-
ferðaskipin komu og um haustið í
sláturtíðinni var hann tekinn í að
þvo kjötskrokkana og því starfi
hélt hann haust eftir haust.
Eftir því sem kraftar leyfðu og
áræði fór hann að róa til fiskjar.
Ekki veitti heldur af, því bústofn-
inn var lítill og faðir þeirra hafði
alla tíð unnið heimilinu tekna með
listasmíði handa sinna á ýmsu er
þurfti að nota á hverjum bóndabæ
en nú var hann horfinn. Georg
reyndi hvað hann gat til þess að
drýgja tekjurnar og hann var bæði
natinn og áræðinn í sjósókn er
fram liðu stundir. I raun og veru
var sjórinn hans heimur, hann
naut þess að glíma við seglin í
stormi og stórsjó og koma í
heimahöfn þegar aðrir sneru frá.
Þegar Georg var kominn um
tvítugt voru allir bræður hans
farnir að heiman og til náms.
Hann einn var eftir og fannst
honum, að hann gæti ekki skilið
móður sína og litlu systur eina
eftir. En móðir hans hafði líka
stálvilja og hún lét sig ekki fyrr en
hann hafði samþykkt að fara í
skóla. En þá var eftir þyngri
þrautin, en hún var sú að hann
vildi fara í Stýrimannaskólann,
allur hugur hans stóð til þess að
veiða fisk og sigla þöndum seglum
um ólgandi hafið. Það hafði hann
líka sýnt margoft að fáir eða engir
voru færari en hann á því sviði,
þar um slóðir. Móðir hans viidi
aftur á móti að hann færi á
Hvanneyri og yrði svo bóndi, helst
á Strýtu.
Þetta olli honum miklu hugar-
angri en að lokum ákvað hann að
varpa hlutkesti um skólana og upp
kom Hvanneyri. Þá var að taka
því og hann fór að undirbúa sig til
fararinnar. 1916 hóf hann svo nám
á Hvanneyri. Það hafði verið erfitt
um ferðir að austan svo hann var
með þeim síðustu sem komu í
skólann þetta haust og engin
vistarvera beið hans á meðan
skólasveina vegna þrengsla. Þá
greip skólastjórinn þar inní og tók
hann til sín og lánaði honum
gestaherbergið og var honum sem
besti faðir. Námið hófst strax
næsta dag og þar sem hann hafði
ekki aðra menntun en tveggja
mánaða skólagögnu fyrir ferming-
una að baki sér, þótti það heldur
lítið þar sem að sumir hinna höfðu
allt að tveggja vetra nám eftir
barnapróf. Hann var því settur í
tossabekk með örfáum piltum á
líku menntastigi. En þegar til
kennslunnar kom þá hafði Georg
svo mikla eðlisgreind í íslensku og
reikningi að hann var ekki látinn
vera nema þennan eina dag í þeim
bekk. Honum sóttist námið vel og
dvölin á Hvanneyri opnaði augu
hans fyrir öllum þeim möguleik-
um sem landbúnaðurinn bjó yfir
ef að honum var staðið af kunn-
áttu og dugnaði.
Þegar að grasafræðinni og
plöntusöfnuninni kom, naut hann
þess visdóms er hann hafði numið
af Birni bróður sínum en hann
hafði þekkt hverja plöntu í heima-
byggð þeirra eins og fingurna á
sér. Georg lauk svo burtfararprófi
frá Hvanneyri 1918, eftir tveggja
vetra nám með góðri einkunn og
hafði skólastjóri orð á því að
slíkan afbragðs nemanda hefði
hann ekki haft fyrr. Surnarið 1917
vann Georg hjá Páli Zóphónías-
syni, sem síðar varð búnaðarmála-
stjóri og líkaði báðum vel. En
vorið 1918 eftir að hann útskrifað-
ist réði hann sig hjá Búnaðarsam-
bandi Borgfirðinga og vann að
plægingum og öðrum jarðrækt-
arstörfum. Honum féll þetta starf
vel og fór orð af dugnaði hans og
atorku. Þegar haustaði fór hann
aftur austur á land í sina heima-
byggð. Þá vildu Borgfirðingar
senda hann til Hafnar í Horna-
firði og láta hann læra meðferð á
kjöti og sláturafurðum. Námið tók
átta daga og eftir það var hann
kjötmatsmaður á Djúpavogi svo
lengi sem hann bjó þar.
Georg var gleðimaður mikill og
félagslífið á Hvanneyri hafði ekki
dregið úr því. Er heim kom var
hann einn helsti baráttumaður
fyrir stofnun ungmennafélags á
Djúpavogi og fyrsti formaður
þess. Hann vann af óbilandi áhuga
í ungmennafélaginu, setti upp
sjónleiki og lék sjálfur aðalhlut-
verkið og var leikstjóri. Að þessu
var gerður góður rómur og fólk úr
nærliggjandi byggðarlögum sat
ekki af sér skemmtanir ung-
mennafélagsins. Hann stóð einnig
fyrir byggingu á félagsheimili á
staðnum og á tilsettum tíma reis
það af grunni, mest allt var unnið
í sjálfboðavinnu og félagarnir
deildu kostnaðinum með sér, svo
þegar upp var staðið, þá var
„Neisti", en það var nafn hússins
og félagsins, skuldlaust. Þetta hús
hefur staðið í 50 ár og þjónað
fólkinu í héraðinu dyggilega og
ber vott um stórhug og dugnað
aldamóta æskunnar.
(
Georg var einnig einn af hvata-
mönnum að stofnun Kaupfélags
Berfirðinga og í fyrstu stjórn þess.
Hann var líka áreiðanlega sá
fyrsti á Djúpavogi sem boðaði til
verkfalls. En svo er mál með vexti
að haustið 1919 þegar sláturtíðin
var að hefjast, var kaupið aðeins
50 aurar á klst. og hafði verið svo í
mörg ár. Aftur á móti hafði
vöruverð hækkað mikið af völdum
stríðsins er geisað hafði úti í
heimi. Nú kynnti hann sér hvað
hækkanirnar höfðu verið miklar á
nauðsynjum á þessum tíma og
reiknaði út frá því hvað kaupið
ætti að vera hátt til þess að standa
í stað gagnvart nauðsynjum.
Hann ræddi við karlana sem unnu
að sláturstörfum og vildi fá þá
alla til þess að standa saman um
kauphækkun. En það var nú ekki
alveg, flestir vildu fá kauphækkun
en enginn vildi fara með honum til
kaupmannanna. Að endingu
fékkst þó einn til fararinnar en
með þeim skilmálum að hann
þyrfti ekki að tala. Samkvæmt
útreikningi Georgs þá þurfti
kaupið að hækka um meira en
100% eða upp í 107 aura til þess að
jafnvægi héldist.
En hann ætlaði að sættast á 1
kr. á klst. Fyrri kaupmaðurinn
sem Georg talaði við samþykkti
þessa kauphækkun orðalaust en sá
síðari aftók með öllu að hækka
kaupið. Þá sagði Georg, „Þú ræður
því en það verður þá ekki tekinn
haus af einni einustu kind i haust
fyrir þig.“ Þeir þrefuðu svo um
þetta fram og aftur, að endingu lét
kaupmaðurinn sig og greiddi 1 kr.
á klst. Þetta atvik lýsir betur en
nokkuð annað hvað hann var
ákveðinn í því að láta ekki troða á
þeim sem minna máttu sín.
Georg stundaði sjóinn lengi á
árabát en með þrautsegju og
dugnaði tókst honum að eignast
mótorbát. Eftir það fannst honum
leiðin rudd og hann festi kaup á
Strýtu og byggði þar upp. Um það
leyti sá hann fyrst konuefnið sitt,
en það var ævintýri likast og
kemur hér. Er Georg var barn að
aldri fór hann eitt sinn með föður
sínum út á Djúpavog, þetta var á
jólaföstunni og þeir feðgar ætluðu
að leggja nokkrar rjúpur inn hjá
faktornum. Þegar þangað kom
hafði húsið verið sett í sóttkví
vegna mislingafaraldurs. Georg
var því látinn standa álengdar og
bíða föður síns. Faktorinn átti
marga stráka og nú kom einn
ærslabelgurinn á harðaspretti og
hljóp upp um hálsinn á honum og
sagði, „ég skal setja á þig misl-
inga“. Það gerði hann líka svo
sannarlega, og fyrir jól var hann
Iagstur í mislinga. í sjálfu sér er
þetta ekkert merkilegt, en atvikið
átti eftir að hafa áhrif á allt hans
líf því 20 árum síðar kom ung
stúlka sem var ráðin barnakenn-
ari þarna um slóðir með strand-
ferðaskipinu. Hún var grunuð um
að geta verið með mislingasmit
þar sem hún kom frá þeim stað er
þeir gengu.
Nú varð að setja stúlkuna í
sóttkví og þar sem enginn í
héraðinu hafði fengið mislinga
nema Strýtuheimilið, var stúlkan
send þangað og þar dvaldi hún
þennan umrædda tíma og um-
gekkst ekki annað fólk. Þessi
stúlka var Margrét Kjartansdóttir
f. 2. ágúst 1896 frá Efrihúsum í
önundarfirði. Þessari stórbrotni
byggð sem girt er hamrabeltum og
hefur um aldir fóstrað þróttmikið
og heilsteypt fólk. Þarna fléttuðu
forlögin sinn örlagaþráð, því
5.03.1927 gengu þau í hjónaband,
vestfirska stúlkan er hafði rutt
sér braut og tekið kennarapróf og
austfirski pilturinn, búfræði-
kandidatinn og sjósóknarinn. Þau
hófu búskap að Laugabökkum í
Ölfusi það ár. En hugur þeirra
beggja, en þó einkum Georgs stóð
til þess að fá jarðnæði er lægi að
sjó. 1931 fengu þau ábúð á Reyni-
stað í Skerjafirði. Þar var Georg í
essinu sínu, han gat stundað
búskap til sjós og lands. Kúabúið
gekk vel og hann seldi lengst af
mjólkina beint úr fjósinu, og var
hreinlæti og reglusemi viðbrugðið.
En í því átti konan hans ekki hvað
minnstan þátt.
+
Þökkum auösýnda samúö viö andlát og útför,
KÁRA FORBERG,
fyrrverandi aimstöövaratjóra.
Sérstakar jjakkir til laskna og hjúkrunarfólks é Reykjalundi,
einnig til starfsfólks Pósts og síma i Selfossi.
Vilborg Forberg,
Elin og Garöar Forberg.
Innilegt þakklæti fyrir auðsýnda samúö og vinarhug viö fráfall og
jaröarför,
KRISTÍNAR AÐALBJÖRNSDÓTTUR,
Skólavörðustíg 24 a.
Kolbrún Karlsdóttir, Þóröur Pálsson og börn,
Þorbjörg Grímsdóttir og systkini hinnar látnu.
+
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug vegna andláts,
HERMANNSHAKONARSONAR
Útförin fór fram í kyrrþey aö ósk hins látna.
Ragnheiöur í. Magnúsdóttir,
Ingíbjörg Hermannsdóttir,
Magnús Hákon Axelsson.
+
Þökkum auösýnda samúö og vináttu viö andlát og útför fööur
okkar og tengdafööur,
SIGURDAR HÓLM JÓNSSONAR,
bónda á Ásláksstööum.
Lilja Siguröardóttir,
Helga, Birgir, Jón Svan, Gylfi,
Logi, Smári, Svala og Hlynur Frosti,
Hreinn Gíslason,
Þóröur Snæbjörnsson,
Lóa Stefánsdóttir,
Þuríóur Ólafsdóttir, Marin Árnadóttir,
Guórún Siguröardóttir, Ingibjörg Stefánsdóttir,
Snmundur Friöfinnsson.
Á vorin þegar vel viðraði var ýtt
úr vör fyrir miðjan morgun og
aftur brýnt bát í vör um fóta-
ferðatímann. Slíkur var dugnaður
Georgs við að afla heimilinu alls
er með þurfti. Það var líka oft
margt fólk sem settist við mat-
borðið hjá Margréti á Reynistað
og naut þess að borða nýveiddan
rauðmaga eða signa grásleppu. í
því sem Öðru voru hjónin samhent.
Ófáir eru þeir er notið hafa
góðvildar þeirra og það má segja
rausnar á umliðnum árum.
Eftir 30 ára farsæla og góða
sambúð veiktist Margrét og smátt
og smátt elnaði henni sóttin þó
allir vonuðu hið besta. Eina nótt
dreymdi Georg að þau voru stödd
austur í Hamarsfirði og gengu um
þær slóðir er þau fóru þegar þau
bundust tryggðum. Honum fannst
sem þau sætu í fögrum hvammi og
horfðu út yfir rennisléttan Ham-
arsfjörðinn og á sólina sem var að
ganga til viðar. Þá finnst honum
sem hann segi, „þér getur orðið
kalt, við skulum flýta okkur
heim,“ þá svarar Margrét, „þú
skalt fara heim, ég verð eftir."
Eftir þennan draum vissi Georg
að hverju stefnu. Hún andaðist
5.04.1960. Þau eignuðust 2 börn,
önnu stúdent og húsmóður í
Reykjavik, gifta Gunnari Má Pét-
urssyni og eiga þau 5 börn.
Kjartan, bónda og búfræðing á
Ólafsvöllum á Skeiðum, kona hans
er Sigríður Pétursdóttir stúdent
og húsmóðir, þau eiga 3 börn. Eina
fósturdóttur eiga þau, Jónu Sigur-
jónsdóttur, húsmóður og dag-
mömmu sem kom nýfædd í þeirra
hús, hún er gift Þórði Adólfssyni
og eiga þau 4 börn. Þau hafa búið í
húsi Georgs og Jóna hefur alla tíð
reynst þeim eins og besta dóttir og
hlynnt hin síðari ár að Georg og
létt honum síðustu stundirnar,
bæði fyrir og eftir að hann
veiktist, en það var fyrir 2 árum.
Um þriggja mánaðar skeið dvaldi
hann á Borgarspítalanum og
lengst af sárþjáður. Hann lést 24.
mars og var því 86 ára og einum
mánuði betur.
Georg var sérstæður persónu-
leiki og hafði flesta þá hæfileika
sem að ég álít að tengdafaðir minn
Björn bróðir hans hafi haft og sem
slíkan, þótti mér vænt um hann.
Nú þegar leiðir skilja, vil ég
þakka honum fyrir allar ánægju-
legu stundirnar sem við áttum
saman.
Við hjónin vottum öllum ástvin-
um hans innilega samúð.
Blessuð sé minning hans.
Hulda Pétursdóttir, Útkoti
í dag verður jarðsunginn frá
Neskirkju Georg Jónsson, bóndi.
hann fæddist 24. febrúar 1895 að
Strýtu við Hamarsfjörð, sonur
Jóns Þórarinssonar og Ólafar
Finnsdóttur. Börn þeirra voru sex.
Fimm synir og ein dóttir, Rík-
harður, myndhöggvari, Björn
bóndi, Karl læknir, Finnur list-
málari, Georg bóndi og Anna
húsfreyja.
Kynni mín af Georgi hófust
fyrir 50 árum eða árið 1931, þegar
hann fluttist að Reynistað í Skild-
inganesi, sem hann tók á leigu af