Morgunblaðið - 11.06.1981, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ1981
GerviauKa blásið út.
Þýsku gerviaugna-
sérfræðingarnir:
Reynt að
fáþáaftur
næsta vor
NÝLEGA komu hingað til iands
tveir KerviaujínasérfræðinKar
frá fyrirtækinu Muiler-söhne í
Wiesbaden í Þýskalandi, en þeir
hafa komið hingað á tveKKja til
þrÍKgja ára fresti sl. 25 ár á
veKum Elliheimilisins Grundar
ok búið til gerviaugu fyrir þá
sem á þurfa að halda. Ekki mun
þó hafa verið hægt að veita öllum
þessa þjónustu því sérfræð-
ingarnir höfðu hér aðeins viðdvöl
í tæpa viku. Að því er Gísli
SÍKurbjörnsson, forstjóri Elli-
heimilisins Grundar saKði, mun
verða reynt að fá þá hinKað til
lands aftur næsta vor.
Gísli sagði, að i hvert skipti og
þessir menn kæmu til landsins
væri mikil eftirspurn eftir þjón-
ustu þeirra, en þeir munu fram-
leiða sérstaklega góð kúlulaga
gerviaugu með því að blása út
gler. „Þeir koma með nokkuð
stóran lager augna frá Þýskalandi
og breyta lit og stærð eftir
þörfum, en því miður hefur ekki
tekist að verða við beiðni allra,"
sagði Gísli. Yfirleitt þarf að skipta
um gerviauga á tveggja til þriggja
ára fresti og börn þurfa að skipta
um oftar. Einnig þykir æskilegt að
hafa gerviauga til vara ef augað
brotnar eða skemmist. Þýsku
gerfiaugnasérfræðingarnir seldu
168 augu hérlendis í ferðinni.
Elliheimilið Grund hefur skipu-
lagt komur þeirra hingað en
Tryggingastofnun ríkisins hefur
greitt þjónustu þeirra.
Orlof húsmæðra í
Reykjavík verð-
ur í Eyjafirði
ORLOFSHEIMILI reykvískra
húsmæðra sumarið 1981 verður að
Hrafnagilsskóla í Eyjafirði. Rétt
til að sækja um dvöl á heimilinu
hafa húsmæður í Reykjavík, sem
veita eða hafa veitt heimili for-
stöðu. Eins og sl. sumar munu
einnig dveljast þar húsmæður af
Norðurlandi og Vestfjörðum.
Þetta samstarf og tilhögun hef-
ur enn aukið á reisn hins félags-
lega þáttar orlofsins. Þegar er
ákveðið um 7 hópa og þá miðað við
50 gesti frá Reykjavík og 10 að
norðan hverju sinni. Fyrsti hópur-
inn fer laugardaginn 4. júlí. Flogið
verður með Flugleiðum til Akur-
eyrar. Frá og með 11. júní verður
tekið á móti umsóknum á skrif-
stofu orlofsnefndar að Traðar-
kotssundi 6 í Reykjavík, kl. 15—18
alla virka daga.
Gullsmíða-
verkstæði
Jóns Dalmanns-
sonar 50 ára
50 ár eru i dag, fimmtudag,
liðin frá þvi Gullsmiðaverk-
stæði Jóns Dalmannssonar var
opnað. Dóttir Jóns, Dóra, rekur
fyrirtækið nú undir heitinu
Gullkistan. en faðir hennar lést
fyrir 11 árum.
Jón Dalmannsson gullsmiður
fæddist í Fíflholtum á Mýrum
24. júní 1898. Hann stundaði
gullsmíðanám í Reykjavík 1918-
22 hjá Jónatan Jónssyni gull-
smið og vann nær eingöngu að
þeirri iðn þar til hann lést 1970.
Hann hafði þó einnig tekið
sveinspróf í veggfóðrun og dúka-
lagningu og sinnti eitthvað þeim
störfum. Að loknu gull-
smíðanámi vann hann um tíma
með Óskari Gíslasyni sem einnig
lauk námi um svipað leyti en
réðst svo til Árna B. Björnssonar
og vann þar í nokkur ár.
Árið 1931 keypti Jón gull-
smíðaverkstæði Erlends Magn-
ússonar af syni hans, Magnúsi
Erlendssyni, gullsmið og hóf þá
rekstur eigin fyrirtækis í Þing-
holtsstræti. Síðar flutti Jón
verkstæðið að Grettisgötu og
árið 1952 á Skólavörðustíg. 11.
júní 1976 flutti Dóra fyrirtækið í
húsnæði við Frakkastíg þar sem
það er enn.
„Við vitum því miður ekki
nákvæmlega hvenær Erlendur
Magnússon hóf rekstur gull-
smíðaverkstæðis síns en það
mun hafa verið í kringum 1880,"
sagði Dóra Jónsdóttir er blm.
heimsótti hana í vinnustofu
hennar.
„Við vitum heldur ekki ná-
kvæmlega hvenær faðir minn
keypti fyrirtækið en það var
munstur eftir eldri hlutum,
oftast í blý. Ný munstur voru
ýmist tálguð í blý eða tré. Eftir
þessum munstrum var mótaö í
sand og steypt í silfur með því að
hella bræddu silfrinu í mótin.
Þetta var eitt af því sem var
unnið á hverju gullsmíðaverk-
stæði en árangurinn var misgóð-
ur. Erlendur og Jónatan höfðu Gullsmíðaverkstæði Jóns Dalmannssonar er til húsa að Frakkastig
báðir unnið mikið af steypu- 1®* Ljósm. Kristján
Helgi Árnason silfursteypumaður og Dóra Jónsdóttir gullsmiður við vinnu sína á gullsmiðaverkstæð-
inu.
Dóra Jónsdóttir við nokkur af þeim gömlu smiðaáhöldum sem enn eru i notkun. Þau elstu eru meira
en 100 ára.
einhverntíma í byrjun árs 1931
og við miðum afmælisdaginn við
11. júní og fyrirtækið flutti í
eigið húsnæði."
I Gullkistunni vinna auk Dóru
silfursteypumaðurinn Helgi
Árnason og gullsmíðaneminn
Júlíana Karlsdóttir. í verslun-
inni vinna þær Elín Ástmars-
dóttir og Aðalheiður Árnadóttir.
Helgi Árnason mun vera eini
íslendingurinn sem hefur haft
titilinn silfursteypumaður.
„Það var gömul hefð í íslenskri
gullsmíði að steypa ýmsa muni,“
sagði Dóra. „Voru þá gerð
vinnu og voru báðir mjög rómað-
ir fagmenn.
Er faðir minn keypti gull-
smíðaverkstæði Erlends
Magnússonar 1931 var það þegar
orðið hálfrar aldar gamalt og því
fylgdi mikið mótasafn. Hann
kom sér þvi upp steypuaðstöðu á
verkstæði sínu. Helgi er uppeld-
isbróðir föður míns og vann
hann hjá honum, fyrst nokkra
vetur, og lærði að ná tökum á
steypunni með slíkum árangri að
aðrir gullsmiðir sóttust eftir að
láta hann steypa fyrir sig. Þann-
ig var til sérstakt steypuverk-
stæði þar sem Helgi var í fullu
starfi og er óhætt að fullyrða að
hann sé sá eini sem hefur haft
sjálfstætt silfursteypustarf.
Hann hefur nú unnið við þetta í
meira en 40 ár og má allt eins
búast við að þetta verk leggist
niður þegar hann hættir störf-
um.“
Á verkstæðinu eru ýmis gömul
áhöld sem fylgt hafa því gegnum
árin. Þau elstu eru yfir 100 ára
og eru enn notuð. Dóra var spurð
að því hvort störf gullsmiða
hefðu lítið breyst á sl. 100 árum
og hvort lítil tækniþróun hefði
orðið þar á.
„Það verður náttúrulega alltaf
einhver tækniþróun í iðngrein-
um á þessum tímum. En gull-
smíðin er sú iðngrein sem mest
hefur haldið gamalli hefð. Það
sést kannski best á því að við
getum enn notað þessi gömlu
áhöld.
— Hver eru dagleg störf
gullsmiða?
„Þau eru margvísleg og fara
eftir verkefnum hverju sinni.
Þar til á sl. ári var t.d. hjá okkur
gullsmiður sem vann einungis
við víravirki. Hann hafði því
mun afmarkaðra verksvið en
þeir sem sjá um viðgerðir."
— Hafa gullsmiðir alltaf nóg
að gera?
„Verkefni gullsmiða eru að
miklu leyti árstímabundin. Áður
var aðalannatíminn um jól og 17.
júní er stúdentar voru að út-
skrifast. En nú eru oftar miklar
annir, stúdentar eru nú útskrif-
aðir á ýmsum tímum árs og fyrir
páska er líka oft mikið að gera
þegar fólk er ,að endurnýja
búningasilfur eða koma sér upp
búningum fyrir fermingar. Það
er líka mikið um að fólk komi sér
upp búningum fyrir utanlands-
ferðir t.d. kóra.
Mér finnst áhugi á þjóðbún-
ingum fara vaxandi. Ungar
stúlkur vilja gjarnan fermast og
giftast í þeim og stúdentar eru
einnig oft í búningum."
— Hefur hækkandi gullverð
haft í för með sér að fólk kaupir
minna af gullmunum?
„Það kaupir minna af þeim að
því leyti að það kaupir minni
hluti. Tískan hefur kannski eitt-
hvað að segja í þeim efnum
einnig en hún hefur verið ákaf-
lega fíngerð upp á síðkastið,“
sagði Dóra að lokum.